روایت بولتون از اتاق تصمیم ترامپ درباره برجام

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فارس؛ «جان بولتون» در بخشی از کتاب خاطرات دوران حضورش در کاخ سفید، به روایت نقش موثر خود در خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای ایران و فضای این کاخ و موضع مقامات دولت آمریکا پیش از اعلام این تصمیم پرداخته است.

روایت بولتون نشان می‌دهد او حتی زمانی که هنوز به سمت مشاور امنیت ملی آمریکا منصوب نشده بود، در گرایش دولت این کشور به سمت خروج از توافق هسته‌ای ایران نقش موثری ایفا کرده است. وی در کتاب «اتاقی که اتفاق آنجا افتاد» این طور روایت می‌کند: درباره موضوع ایران اصرار کردم که ترامپ در مسیر خروج از توافق هسته‌ای پیش برود و توضیح دادم که چرا استفاده از زور علیه برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند تنها راه‌حل بادوام باشد.

در ماه ژوئیه ترامپ باید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید می‌کرد. به نوشته بولتون، تصمیم ترامپ در نخستین تایید پایبندی هم اشتباه بود و حالا او در آستانه تکرار این اشتباه قرار داشت.

بولتون از همان زمان دست به کار شد و به گفته خودش، مقاله‌ای که برای نشریه «هیل» نوشت و در ۱۶ ژوئیه روی وبسایت آن قرار گرفت، باعث نزاعی در کاخ سفید شد که کل روز در جریان بود. با وجود تایید تعهد ایران از سوی آمریکا که «هربرت مک‌مستر» مشاور امنیت ملی وقت و «استیو منوشین» وزیر خزانه‌داری در کنفرانسی مطبوعاتی خبرنگاران را از آن آگاه کردند، بولتون به نقل از منبعی آگاه از آشفتگی در شورای امنیت ملی آمریکا خبر داده است. 

به نوشته بولتون، روزنامه «نیویورک تایمز» به نقل از یک مقام کاخ سفید از جدالی حدود یک ساعته بین ترامپ در یک طرف و جیمز متیس (وزیر وقت دفاع)، رکس تیلرسون (وزیر وقت خارجه) و مک‌مستر در طرف دیگر درباره مسئله تایید تعهد خبر داد که چیزی که او درباره آشفتگی شنیده بود را تایید می‌کرد.

ترامپ در نهایت تسلیم شد اما نه با رضایت و بعد از آن درباره گزینه‌های دیگر پرسید که مشاورانش به او گفتند گزینه دیگری وجود ندارد. «استیو بنن» (استراتژیست ارشد و مشاور ترامپ) در پیامی به بولتون از موثر واقع شدن مقاله‌اش در برانگیختن ترامپ علیه ایران خبر داد.

بولتون نوشت: ترامپ بعداً از نحوه مدیریت این مسئله به من شکایت کرد بخصوص از وزرات خارجه که برای او حق انتخابی قائل نشده بود. بعد در اشاره به آخرین مکالمه من با تیلرسون گفت «شنیدم چیزهایی که رکس (تیلرسون) با تو درباره آن حرف زده کارساز نخواهد بود. موقعیت نصفه و نیمه در آنجا را قبول نکن. اگر بهت چیز خیلی خوبی پیشنهاد کرد، خوبه، هرچی، اما در غیر این صورت فقط صبر کن. خبرت می‌کنم. باید بروم او را هفته آینده درباره (مسئله) ایران ببینم.» 

وی افزود: بعد از آن در پیامی به بنن گفتم که قصد دارم طرحی را درباره چگونگی خروج آمریکا از برجام بنویسم. بعد از مدتی از تحویل این طرح به بنن متوجه شدم هیچ نشانه‌ای از توجه به راهبرد خروج من در کاخ سفید وجود ندارد. بنابراین خواستار دیدار با ترامپ شدم، (مادلین) «وسترهوت» (دستیار شخصی ترامپ) پیشنهاد کرد اول تیلرسون را ببینم، که برای هر دوی ما بیهوده بود.

او در ادامه می‌نویسد که به هیچ وجه حاضر نبود بگذارد طرحش علیه برجام فراموش شود، پس از سردبیر نشریه «نشنال ریویو» می‌خواهد آن را چاپ کند. به نوشته بولتون، وقتی او در اواخر اوت این کار را کرد، «محمدجواد ظریف»، وزیر خارجه ایران خیلی سریع طرح را محکوم کرد و آن را «شکستی فجیع» برای واشنگتن خواند. به گفته بولتون، این واکنش به وی نشان داد که در مسیر درستی حرکت می‌کند. 

این مقام سابق کلیدی کاخ سفید در ادامه نوشت: بعد از آن «جرد کوشنر» (مشاور ترامپ) از من دعوت کرد ۳۱ اوت در کاخ سفید درباره طرح صلح خاورمیانه و مسئله ایران با او دیدار کنم. بعد از وقفه طولانی، می‌دانستم این دیدار تصادفی نبوده است.

بولتون که به گفته خودش مدتی بود که موفق به دیدار ترامپ نشده بود، با نزدیک شدن موعد تایید سوم پایبندی ایران به تعهداتش در برجام، که هر ۹۰ روز بر اساس قانون باید انجام می‌شد، و پس از  آن که کاخ سفید اعلام کرد ترامپ ۱۲ اکتبر سخنرانی مهمی خواهد داشت، تصمیم گرفت ملاحظه را کنار گذاشته و از دستیار شخصی ترامپ بخواهد قرار ملاقاتی برای وی با ترامپ ترتیب بدهد.

به نوشته بولتون، آن زمان گفته می‌شد که تیلرسون ترامپ را «احمق» خوانده و بعد هم با خونسردی این مسئله را تکذیب نکرده است. شایعه شده بود که کلی هم قصد استعفا از ریاست ستاد کارکنان کاخ سفید را دارد و قرار است پامپئو جانشین او شود. شایعه دیگری هم بود که پامپئو جانشین مک‌مستر خواهد شد.

به گفته بولتون، وی اما همچنان روی مسئله ایران متمرکز بود و مقاله دیگری برای هیل نوشت با این امید که یک بار دیگر این اقدام روی ترامپ تاثیر بگذارد و به قول خودش، جادو عمل کند. 

رسانه‌ها گزارش می‌دادند که مشاوران ترامپ از وی خواسته‌اند پایبندی ایران را تایید نکند اما آمریکا را هم از توافق خارج نکند. بولتون نوشت: من این را خودتحقیری می‌دیدم اما حامیان توافق آنقدر ناامید بودند که حاضر شده بودند فقط برای حفظ توافق، امتیاز مهمی بدهند. ترامپ غروب ۱۲ اکتبر با من تماس گرفت (سخنرانی او به جمعه ۱۳ اکتبر موکول شده بود).

به گفته بولتون، ترامپ در مکالمه با وی گفت: تو و من درباره آن توافق با هم (هم‌نظر) هستیم، تو شاید کمی از من سخت‌تر باشی، اما دید ما یکسان است.

بولتون نوشت: در پاسخ گفتم «از گزارش‌های رسانه‌ای متوجه شدم که ممکن است تعهد ایران را تایید نکند، اما همچنان در توافق بماند». گفتم که این دست‌کم قدمی رو به جلو است و از ترامپ خواستم که درباره این مسئله در زمان مناسب بیشتر صحبت کنیم.

ترامپ گفت: صد در صد. می‌دانم دیدگاه تو چیست. چیزی که می‌گویی  را خیلی دقیق دنبال می‌کنم.

بولتون سپس از ترامپ می‌خواهد که در سخنرانی‌اش بگوید توافق ایران تحت بررسی و بازبینی تمام وقت قرار دارد و هر زمان ممکن است آمریکا به این توافق پایان بدهد (بنابراین نیاز نیست که ۹۰ روز برای قدم بعدی در جهت پایان آن صبر کرد و به این شکل خیلی راحت مسئله را از تایید پایبندی ایران به سمت خروج از برجام برد). او سپس به ترامپ گفت که از چه کلماتی در سخنرانی‌اش استفاده کند که ترامپ هم آن‌ها را به افراد حاضر در اتاقش دیکته کرد.

ترامپ در ادامه نظر بولتون را درباره قرار دادن نام سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی جویا شد تا بتواند بر آن فشار وارد کند، وی ترامپ را در این خصوص هم تشویق کرد. 

بولتون نوشت: ترامپ گفت که شنیده این اقدام ایران را بسیار ناراحت خواهد کرد و ممکن است دست به اقدام تلافی‌جویانه علیه نیروهای آمریکا در عراق و سوریه بزند که بعدها فهمیدم موضع متیس بوده است. 

بولتون این بحث را گمراه‌کننده خوانده و نوشته حتی اگر متیس در این خصوص درست می‌گفت، پاسخ، حمایت بیشتر از نیروهایمان یا خروجشان از منطقه برای تمرکز بر تهدید اصلی یعنی ایران بود. 

به نوشته این کتاب، ترامپ همچنین گفت که قصد دارد درباره کره شمالی صحبت کند. او گفت افراد زیادی وجود دارند که معتقدند ایران با کره شمالی معاملاتی دارد. ترامپ افزود قصد دارد به آژانس‌های اطلاعاتی دستور بدهد تحلیلی کامل در این خصوص انجام دهند و یافته‌هایشان را فراتر از آنچه قبلاً مورد بررسی قرار داده‌اند، گزارش کنند.

بولتون می‌نویسد در صحبت‌های آتی هم به ترامپ می‌گفته که توافق ایران اصلاح شدنی نیست و ترامپ به او اطمینان می‌داده که از برجام خارج خواهد شد.

او می‌گوید در صحبت‌هایش با ترامپ تاکید می‌کرده که باید چگونگی مهار ایران بعد از خروج آمریکا از برجام و همچنین حفظ اتحاد فرا آتلانتیک را بررسی کرد. بولتون نوشته که قبل از ورود او به کاخ سفید اروپایی‌ها چیزی درباره خروج از زبان دولت آمریکا نشنیده بودند، زیرا مشاوران ترامپ تقریباً یکپارچه در مقابل خروج آمریکا از برجام مقاومت می‌کردند.

وی بعد از انتصاب به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید در دیدار با اعضای شورای امنیت ملی آمریکا به آن‌ها گفت که باید ظرف یک ماه مقدمات خروج از برجام را فراهم کنند و این که مذاکرات جاری با بریتانیا، فرانسه و آلمان به اصلاح توافق منتهی نخواهد شد.

بولتون نوشت: حرف‌های من برای کارکنان شورای امنیت ملی آمریکا که تا آن زمان به شدت در تلاش برای حفظ توافق بودند، تازگی داشت. تمرکز من مسئله ایران بود و فرصت ۱۲ مه برای اعلام تصمیم درباره معافیت‌های تحریمی، زمان خوبی بود برای القای مسئله خروج. نمی‌دانستم آیا پامپئو بعد از پشت سر گذاشتن روند سخت تایید، هنوز عصبی است یا این که همچنان با افرادی در وزارت خارجه که از تصمیم خروج آشفته شده بودند، درگیر است یا خیر. نگران بودم که حالت عصبی پامپئو باعث تاخیر بیشتر شود.

بولتون در ادامه به مذاکرات ترامپ با سران اروپایی طرف برجام و اعلام تصمیم خروج آمریکا از برجام پرداخته است. وی درباره دیدار «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه با ترامپ در کاخ سفید نوشت: ترامپ بعداً به من گفت که برای ماکرون توضیح داده که ما از توافق خارج می‌شویم. ماکرون سعی کرد او را متقاعد کند که این کار را نکند اما موفق نشد.

ماکرون بعد از مذاکره دونفره با ترامپ، در اتاق کابینه کاخ سفید در حضور دیگران هم کوشید با طرح ۴ ماده‌ای درباره برجام به ترامپ اطمینان‌خاطر بدهد. ماکرون گفت که هیچ کس این توافق را کافی نمی‌داند اما گفت که باید در جهت توافقی جامع بر اساس این ۴ ماده کار کرد.

بولتون نوشت: ترامپ در این جلسه نظر من را درباره توافق ایران پرسید، گفتم نمی‌تواند مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود و راهی برای اصلاح اشکالات پایه‌ای آن وجود ندارد.

 بولتون همچنین گفت که طرح ماکرون چیزی است که باید بعد از خروج از برجام و بازگشت تحریم‌ها که منوشین برای برگرداندن آن‌ها اعلام آمادگی کرد، مورد بررسی قرار گیرد. ترامپ هم گفت که ترجیح می‌دهد به یک توافق جدید برسد تا این که توافق بد قبل را اصلاح کند.

بولتون نوشت ماکرون در تماسی که بعد از این ملاقات با ترامپ داشت به وی گفت که مایل است برای رسیدن به توافق جدید به سرعت وارد عمل شوند، اما ترامپ در پاسخ چیزی نگفت.

بولتون در کتاب خود افزود: آمادگی‌ها برای ترک توافق ایران با اعلام موافقت متیس در ۲۵ آوریل، گامی بزرگ به سمت جلو برداشت. متیس گفت «اگر تصمیم خود برای خروج را گرفته‌اید، من هم با آن کنار می‌آیم». با این حال وی در هر فرصتی مخالفت خود با خروج را اعلام می‌کرد که سرانجام ترامپ با قاطعیت به او گفت که نمی‌تواند در این توافق بماند.

در نشست ترامپ با «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان در تاریخ ۲۷ آوریل، او هم او از ترامپ خواست در توافق بماند که با بی‌تفاوتی وی مواجه شد. ترامپ نتانیاهو را هم از فکرش درباره ایران آگاه کرد و گفت که اسرائیل باید بتواند در عموم از توافق انتقاد کند، کاری که نتانیاهو  پیش از آن هم سخت مشغول انجامش بود.

روز شنبه ۵ مه ترامپ و «ترزا می» نخست‌وزیر وقت انگلیس در تماس تلفنی بی‌نتیجه درباره ایران صحبت کردند. «بوریس جانسون» وزیر خارجه انگلیس هم روز یکشنبه به واشنگتن سفر کرد تا مذاکرات را ادامه دهد. آن شب هم متیس سندی طبقه‌بندی شده را برای بولتون فرستاد و بار دیگر با خروج مخالفت کرد، اما خواستار جلسه‌ای سطح بالا برای بحث در این خصوص نشد.

بولتون نوشت: می‌خواستم به او بگویم که مخالفتش به تاریخ خواهد پیوست اما از گفتن آن خودداری کردم. پنتاگون که از مخالفت صریح وارد جنگ چریکی شده بود، همچنان از گفتن برنامه عملی‌اش در صورت خروج آمریکا از برجام خودداری می‌کرد.

به نوشته بولتون، ترامپ سرانجام در توییتی نوشت که قصد دارد تصمیمش درباره توافق ایران را از کاخ سفید اعلام کند.