میراث تلخ قالیباف در بافت فرسوده / کدام مناطق تهران رکورد دار فرسودگی هستند

به گزارش اقتصادنیوز ،زهرا نژاد بهرام در جلسه امروز شورای شهر تهران در گزارشی به آن چه طی سه ساله گذشته بر بافت فرسوده تهران گذشته است پرداخت و گفت:  بافت فرسوده یک نوع بیماری شهری قلمداد می شود که در شرایط زمانی و مکانی مختلف و به دلایل متفاوت به‌وجود می‌آید. بسط و گسترش این بیماری در مرحله اول به عدم پیشگیری وقوع آن و در مرحله بعد به نقص در تشخیص عوامل به‌وجود آورنده، انتخاب اشتباه روش درمان و در نهایت عدم اجرای کامل فرآیند درمان مربوط می‌شود.

وی ادامه داد : حدود ۲۱ درصد از پارسل های شهر تهران(۲۱۰ هزار پارسل) با جمعیت ساکن ۱.۵ میلیون نفر ، در زمره بافت های فرسوده ی مشمول سه شرط ریزدانگی، ناپایداری سازه ای و نفوذناپذیری قرار می گیرد. با وجود سهم 5.3 درصدی بافت فرسوده ازکل  مساحت تهران، 15 درصد جمعیت پایتخت را در خود جای داده است.

یعنی تقریبا تراکم این محدوده ها سه برابر سایر مناطق است. نکته حائز اهمیت، تمرکز این بافت ها در محدوده های مشخص است به گونه ای که بیش از 50 درصد پارسل های فرسوده شهر تهران صرفا در مناطق 10، 12، 15 و 17 قرار گرفته اند. این در حالی است که آمارها نشان می دهد پارسل های دارای ناپایداری سازه ای سهم سه برابری نسبت به بافت فرسوده دارند و قریب به 45درصد از پارسل های شهر تهران با جمعیت ساکن 3میلیون نفر در این محدوده سکونت دارند.

نژاد بهرام اضافه کرد: در برنامه های پنج ساله چهارم و پنجم توسعه کشور، نوسازی سالانه 10 درصدی بافت های فرسوده کشور الزامی شده است. اما روند نوسازی در پایتخت در بالاترین میزان خود طی سالهای گذشته از 5 درصد فراتر نرفت. بیشترین نرخ نوسازی ها در سال های 90، 91 و 92 بوده است. در این سالها با توجه به مشوق های تراکمی گسترده برای بافت فرسوده، بسیاری از مالکین املاک واقع در این بافت ها برای نوسازی هجوم آوردند. از طرفی طرح تفصیلی جدید هنوز ضوابط و تکالیفش احصا نشده بود و شهرداری وقت با ضوابط سهل گیرانه کسر پارکینگ ها و اضافه طبقات را به راحتی می پذیرفت.

وی با اشاره به این که  پی نوسازی تراکمی صرفا در سال های 1380 تا 1395، 48 هزار واحد کسر پارکینگ فقط در بافت فرسوده شهر تهران ایجاد شده که امروز شهر تهران با تبعات و پیامدهای آن مواجه است گفت: در حال حاضر کلانشهر تهران با اشکالات و تبعات این رویکرد در قبال نوسازی، دست و پنجه نرم می کند. تبعات و مشکلاتی همچون عدم توجه به تامین سرانه های خدماتی ازجمله فضای سبز، تفریحی، ورزشی، درمانی، آموزشی (از آنجا که در نظام برنامه ریزی شهری ایران سرانه خدماتی بر اساس نسبت جمعیت بر هکتار محاسبه می شود و همزمان با افزایش مشوق های تراکمی، جمعیت این بافت ها به طرز چشم گیری افزایش یافته و نسبت به تامین خدمات جدید اقدام جدی صورت نگرفت، این سرانه ها در یک فرایند مستمر، به طور مشهودی رو به نزول در حرکت بود).

تراکم بیش از حد جمعیت در بافت ها و تشدید کمبودهای خدماتی از دیگر مشکلات بافت فرسوده نوسازی شده در سال های گذشته است و تبدیل شدن حاشیه معابر به انبار پارک خودروها ناشی از پذیرش کسر پارکینگ به صورت گسترده ،کاهش حس تعلق به زندگی در محلات دارای بافت فرسوده بر اساس مطالعات انجام شده از دیگر عوارض نوسازی سال های گذشته بوده است.

این عضو شورای شهر تهران گفت: شورای پنجم شهر تهران از زمان آغاز به کار بارویکرد بازآفرینی پایدار به بافت های فرسوده نگریست و با تامین کمبودهای خدماتی و اجرای پروژه های بهسازی محیطی در دل بافت فرسوده  و با هدف ارتقای ارزش سکونت، کوشید تا زمینه ترغیب ساکنین به نوسازی و بهسازی محیطی را فراهم آورد.

در همین ارتباط شورای پنجم، ایجاد فضای سبز در بافت فرسوده،حداث پارکینگ های محله ای در بافت های فرسوده،پروژه های بهسازی محیطی محله ای،گسترش فعالیت دفاتر توسعه محله ای به 196 محله شهر تهران وپیشبینی برنامه های بازآفرینی شهری در مقیاس فرا منطقه ای همانند بازآفرینی محور نیلوفری به طول 9 کیلومتر را دستور کار شهرداری قرار داد.

به گفته وی از آغاز فعالیت شورای پنجم، روند نوسازی بافت فرسوده مجددا به تدریج روند افزایشی به خود گرفت. فراموش نکنیم که با گذشت زمان انتظار میرود به تدریج نرخ نوسازی کمتر شود. زیرا بناهای نوسازی نشده عمدتاً دچار مشکلات پیچیده مالکیتی، حقوقی بوده و یا فرضاً به صورت تک پلاکی ریزدانه در دل بافت قرار گرفته اند و امکان نوسازی نداشته و یا در این مسیر با محدودیت های جدی مواجه اند. با این وجود رویکرد شورا این نتیجه را در پی داشت.

این عضو شورای شهر تهران با اشاره به وضعیت بحرانی بافت فرسوده تهران در زمان زلزله احتمالی گفت: در بحث ناپایداری سازه ای که مهم ترین شاخصه شناسایی بافت های فرسوده از جهت تامین ایمنی در زمان بروز بحران های طبیعی همچون زلزله به شمار میرود، در کمال تاسف باید اذعان داشت تهران قریب به 15000 هکتار بافت ناپایدار شهری دارد. به این معنا که این بافت ها ممکن است از نفوذ پذیری هم برخوردار باشند و یا لزوماً ریزدانه نباشند، اما یقینا ازجهت سازه ای و کالبدی ناپایدار هستند. این دقیقاً گرانیگاه کمیته شهرسازی شورای شهر است. این بافت ها همان بافت هایی هستند که در صورت وقوع زلزله خسارت های جدی خواهند دید.

کمیته شهرسازی شورا طی دو سال گذشته پیگیر پیشبینی مشوق های مالی و عوارضی از طرف مدیریت شهری به منظور ترغیب مالکین این قبیل بافت ها به نوسازی بوده است. اما متاسفانه به دلیل عدم همراهی شهرداری تهران و بروز مسائل و مشکلات مالی جدی در امر مدیریت شهر، این امر تاکنون در خصوص این بافت ها تحقق نیافته است. همچنین در سال ۱۳۹۵ شورای عالی شهرسازی و معماری با اصلاح بند ۱۵ طرح تفصیلی شهر تهران، کلیه مشوق های بافت های ناپایدار را حذف نموده و اکنون این قبیل بافت ها با بافت های نوساز واقع در محدوده های غیر فرسوده، هیچگونه تفاوت و تمایزی از نظر مشوق ها ندارند.

این عضو شورای شهر تهران با اشاره به اقدامات  مدیریت شهری  طی دو سال گذشته در حوزه بافت فرسوده گفت :  برنامه توسعه محله ای برای 178 محله شهر تهران که در بافت فرسوده واقع شده اند ، است . در بودجه مصوب سال جاری قریب به 2000 میلیارد تومان به منظور اجرای پروژه های خرد مقیاس محله ای پیش بینی شده است که با بروز مسائل و مشکلات مالی ناشی از شیوع ویروس کرونا، نگرانی های جدی در خصوص تحقق کامل این بودجه وجود دارد.

اما با توجه به فقر شدید خدماتی و نزول کیفیت زندگی در بافت های فرسوده، انتظار میرود لااقل 70 درصد اعتبار پیش بینی شده به محلات کم برخوردار و فرسوده تخصیص داده شود تا شاهد ارتقای ارزش سکونت در راستای تسریع در نوسازی و بهسازی این محدوده ها باشیم . البته لازم به ذکر است که علی رغم گذشت 4 ماه از سال جاری، کماکان شهرداری تهران در مرحله شناسایی و تدقیق پروژه های این موضوع است که محل گلایه و انتقاد جدی است و انتظار میرود فاز نخست اجرای پروژه های کوچک مقیاس هرچه سریع تر  در سطح محلات پایتخت با اولویت محلات کم برخوردار و فرسوده آغاز گردد.

این عضو هیات رییسه شورای شهر تهران با تاکید براین که  یکی از مسایل جدی مترتب بر بافت های فرسوده کلانشهر تهران مساله کمبود پارکینگ است که به نزاع و درگیری روزانه ساکنین مبدل شده است تصریح کرد :  متاسفانه علیرغم تصویب بودجه ای قریب به 250 میلیارد تومان طی سال های 97، 98 و 99 برای موضوع احداث پارکینگ های عمومی در بافت فرسوده ، اما به دلیل عدم پیش‌بینی مناسب از هزینه ها و منابع شهرداری تهران در بودجه سنوات اخیر که منجر به پیشخور بخش عمده ای از منابع در حوزه هزینه های جاری و نگهداشت شهر می شود، عملاً تخصیص این منابع با محدودیت جدی مواجه بوده و در نتیجه تکمیل این پارکینگ های عمومی از برنامه زمانی تعیین شده، عقب افتاده است و سطح پیشرفت سه پروژه مهم پارکینگ امیرکبیر در منطقه ۱۴، پارکینگ شهید مینابی در منطقه ۱۵ و پارکینگ شهید باقری در منطقه ۱۸ به ترتیب از ۵۳درصد، ۴۱درصد و ۹ درصد فراتر نرفته است که کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران در تلاش است با تعیین  متولی مشخص، پیش بینی حساب جداگانه و ارایه تسهیلات تشویقی برای حضور سرمایه گذاران، روند احداث پارکینگ در سطح محلات بافت فرسوده را تسریع ببخشد.

با عنایت به فشردگی و تراکم بالای جمعیتی در بافت های فرسوده و ناکارآمد و نظر به کمبود 136 هکتار فضای سبز در 94 محله فرسوده شهر تهران، در سال گذشته جمعا حدود 64 میلیارد تومان به منظور تملک اراضی جهت تبدیل به فضای سبز تخصیص داده شده که از محل این اعتبار در سال گذشته ۶ بوستان در مناطق 7، 8 و ۱۷ تملک و به بهره برداری رسیده که جای تقدیر و تشکر دارد.

وی یادآور شد: تلاش این شورا در کنار شهرداری تهران، تمرکز بر تامین خدمات محلی در بافت های فرسوده و ناکارآمد بوده، کما اینکه این روزها افتتاح پروژه های بهسازی محیطی واقع در سطح محلات مختلف در دستور کار قرار داشته و تعداد قابل توجهی از پروژه ها در قالب فضاهای خرد محلی، مراکز محله، فضای بازی کودکان، پاتوق های محلی و ... به بهره برداری رسیده اند و تعداد قابل توجهی نیز با درصد پیشرفت بالای 50 درصد  تا پایان سال جاری به بهره برداری خواهند رسید.ارتقاء ارزش سکونت در بافت فرسوده رویکرد بنیادین مدیریت شهری فعلیست و این رویکرد تا تحقق این امر در کلیه محلات هدف بازآفرینی شهری توسط کمیته شهرسازی و کمیسیون شهرسازی و معماری شورا دنبال خواهد شد.