شکست پروژه «نسل پرهیزگار» در همسایگی ایران

در ادامه این مطلب آمده است: هزاران دانش‌آموز که این ویدیو را در یوتیوب دیده بودند به انتقاد از وی برخواسته و گفتند که او دیگر حمایت آن‌ها را نخواهد داشت. کاملا قابل درک است که این جوانان از دولت ناامید شده باشند چرا که فقط امسال تاریخ امتحان ورودی دانشگاه چندین بار در طی چند ماه گذشته تغییر کرده است. از نظر آن‌ها این تغییرات نتیجه‌ی برنامه‌ریزی ضعیف دولت برای کنترل بیماری همه‌گیر کرونا بوده است. با این وجود در روزهای بعد، این ناامیدی دانش‌آموزان تبدیل به یک خشم عمومی نسبت به اردوغان شد. ویدیو اردوغان در مدتی کوتاه 422 هزار دیس‌لایک دریافت و هشتگ اوی موی یوک #OyMoyYok به معنای رأی ندادن به اردوغان تبدیل به موضوعی داغ  در توییتر ترکی شد. نه تنها دفتر اردوغان قسمت نظرات این ویدئو را غیرفعال کرد، بلکه اندکی پس از آن، اردوغان مقررات جدیدی جهت کنترل شبکه‌های اجتماعی اعمال کرد.

اکنون نسل عمده‌ای از جوانان ترکیه، تحت زمامداری اردوغان یعنی دوران نخست‌وزیری یا ریاست‌جمهوری وی بزرگ شده‌اند. از آن جایی که نیمی از جمعیت کشور را جوانان زیر 32 سال، تشکیل می‌دهد نظرات آن‌ها در حوزه سیاست قابل توجه خواهد بود.

به نظر می‌رسد هیچ کس این موضوع را بهتر از اردوغان نمی‌داند چرا که شخص او از سال 2012 شروع به ایجاد پروژه‌ای تحت عنوان "نسل پرهیزگار" کرد. ابزار اصلی وی برای تحقق این امر سیستم آموزش و پرورش کشور بوده و برای اجرایش هم میلیاردها دلار در حوزه آموزش معارف دینی هزینه کرده است. وی به طرز چشمگیری تعداد دبیرستان‌هایی را که در ابتدا توسط دولت به عنوان مؤسساتی حرفه‌ای برای آموزش جوانان به واعظان دینی واگذار شده بود، افزایش و این سیستم را برای گروههای سنی پایین‌تر هم گسترش داد. همزمان اردوغان در مدارس دولتی عادی، تعداد ساعات اختصاص یافته به آموزش دینی را هم افزایش داد.

با وجود این تلاش‌ها اما مدارس مذهبی کم کار بوده و جذابیت چندانی در بین جوانان ترکیه ندارند. در یک نظرسنجی که اخیرا صورت گرفت، مشخص شد که اعتقادات دینی در نسل جوان بسیار پایین آمده تا جایی که تعداد بسیار کمی از آنها به عنوان محافظه کار مذهبی در جامعه شناخته می‌شوند. بسیاری اکنون خود را اشخاصی می‌دانند که به خداوند اعتقاد دارند اما در عین حال به اصول پایبند نیستند. رسانه‌های طرفدار اردوغان، اما خدا باوری بدون اعتقاد به اصول دینی را فقط یکی دیگر از توطئه‌های غرب می‌دانند. طی سالیان اخیر سرخوردگی جوانان از دین و دولت دست به دست هم داده تا آن‌ها نسبت به اصول دینی بی اعتقاد شوند. منتقدان اردوغان اما می‌گویند که در دوران وی، ترکیه از اسلام دور شده و از آن به عنوان ابزاری برای سرپوش گذاشتن بر فساد و مشروعیت بخشیدن به حکومت استفاده می‌شود. این موضوع جوانان را به جستجوی منابع دیگر اقتدار اخلاقی سوق می‌دهد.

پس زدن محافظه کاری اسلامی اردوغان توسط جوانان به کیفیت آموزش نیز بر می‌گردد تا جایی که حتی والدین مومن نگران هستند که حجم سنگین آموزش دینی در مدارس متوسطه مانع از یادگیری کافی فرزندانشان در زمینه علوم ریاضی و فناوری و دیگر حوزه‌ها شود.

کیفیت آموزش به یکی از مهمترین نگرانی‌ها در بین جوانان ترک تبدیل شده تا جایی که بسیاری از آن‌ها معتقدند برای تحصیل باید به کشورهای غربی رفت. حتی با افزایش سهم فارغ التحصیلان دبیرستان که به تحصیلات عالی می‌روند، باز هم جوانان نسبت به ورود به بازار کار پس از فارغ التحصیلی شک و تردید دارند. بر اساس برآوردها نرخ بیکاری جوانان در سال گذشته به رکورد 27 درصد رسیده است. از طرفی نگرانی‌ جوانان خود به معنای افزایش نگرانی‌های سیاسی اردوغان است. حتی کسانی که از اردوغان حمایت می‌کنند از عدم شایسته‌سالاری در هر دو بخش خصوصی و دولتی شاکی هستند.

افزایش اقتدارگرایی و محدود کردن آزادیها موتور محرکه نارضایتی‌های جوانان است. براساس نظرسنجی سال 2018، اکثریت آن‌ها امروز بر آزادی بیان تاکید دارند. از طرف دیگر تعداد پاسخ دهندگانی هم که گفتند فعالیت احزاب سیاسی در صورت لزوم باید ممنوع شود نیز در چند سال گذشته کاهش چشمگیری داشته است. اکثریت قریب به اتفاق نسل جدیدی که تحت زمامداری اردوغان بزرگ شده‌اند می خواهند به دنبال آزادی و کسب فرصت‌ها به خارج از کشور بروند.

با وجود آنکه اردوغان تا حد زیادی نتوانسته نسل جوان را به سمت خودش جلب کند، اما باز هم تلاشهای او طی تمام این سالها بی فایده نبوده است. از سال 2015، او استراتژی انتخاباتی خود را بر روی بستر ضد کردی بنا نهاده و از تلاشهای قبلی خود برای آشتی با بزرگترین اقلیت قومی و زبانی ترکیه یعنی کردها عقب نشینی کرده است. اردوغان مخالفان کرد را مجرم و اعضای منتخب حزب دموکراتیک خلق کردستان را به زندان انداخته است. در عین حال، او همزمان به ترویج اندیشه‌های ملی گرایی ترک پرداخته و به دنبال قدرت گرفتن در منطقه است. احساسات ناسیونالیستی و ضد کرد، حمایت جدی در بین جوانان سکولار و محافظه کار پیدا کرده است. جوانان کُرد نیز نسبت به ترکها رفتارهای تردید آمیزی دارند. کردها می‌گویند که از صحبت کردن در مورد سیاست با دوستان ترک خود اجتناب کرده و همزمان تعداد کمتری از آن‌ها با دختران ترک ازدواج می‌کند.

ناسیونالیسم اردوغان به ویژه از سال 2012 به تاکید بر مبانی سنتی روی آورده است. او با تاکید بر ریشه‌های مسلمانانی و گذشته امپراتوری عثمانی غالباً بر شکوه آن دوره تاکید دارد. به نظر می‌رسد این تلاشها به پایان نرسیده به طوری که بسیاری از جوانان اکنون برخلاف نسل‌های قبلی که  تحت زمامداری دولت‌های سکولارتر و غربی تر، زندگی می‌کردند خود را بیشتر بخشی از خاورمیانه می‌دانند. با این حال امیدها و آرزوهای آنها داستانی متفاوت را روایت می‌کند. این جوانان می‌خواهند آموزش سکولار فرا گیرند و در یک کشور مدرن، آزاد و دموکراتیک زندگی کنند. آنها زندگی در اروپا را به خاورمیانه ترجیح می‌دهند. نکته جالب اینکه بیش از 70 درصد جوانان گفتند که حاضر هستند در ازای حقوق ماهیانه 10 هزار دلار در عربستان سعودی زندگی کنند.

جوانان ترکیه چیزی جز رهبری اردوغان ندیده و لمس نکرده‌اند. آنها وی را شخصی می‌دانند که در حال تبدیل ترکیه از کشوری مدرن، مرفه و دموکراتیک به کشوری پر مشکل و سنتی است. تغییر تاریخ امتحان ورودی دانشگاه که آنقدر در زندگی یک جوان تاثیر دارد، تازه ترین نشانه از عدم موفقیت سیاست‌های اردوغان بود. اردوغان امروز نه تنها نتوانسته نسلی از حامیان جوان را برای خود جمع کند، بلکه حتی ممکن است پایه‌گذار نسلی باشد که سرانجام وی را به زیر می‌کشد.