رونمایی از سیاست خارجی بایدن درباره ایران

هادی خسروشاهین:سخنرانی اخیر جیک سولیوان مشاور ارشد سیاست خارجی بایدن در موسسه امنیت آمریکای نوین جزئیات بیشتر و بسیار حائز اهمیتی را از دیپلماسی دولت احتمالی بایدن نسبت ایران افشا می کند.در اینجا نکات مهم این سخنرانی را دسته بندی می کنم:

یک-تمرکز تیم سیاست خارجی بایدن در صورت پیروزی در انتخابات مختومه کردن پرونده هسته ای ایران در نیمه اول سال ٢٠٢١است؛اما چگونه؟

به نظر می رسد انتخاب نهایی تیم بایدن بازگشت به برجام باشد اما با پیش شرط؛کاهش تحریم ها(نه برداشتن کامل آنها)در قبال بازگشت ایران به تعهدات هسته ای خود.

مابقی تحریم ها احتمالا به عنوان اهرم مذاکراتی برای حذف بند غروب آفتاب یا تمدید زمان آن پس از بازگشت آمریکا به برجام حفظ خواهد شد.یعنی پس از بازگشت ایالات متحده مذاکرات جدی بر سر متمم تازه آغاز خواهد شد آن هم با کارت بخشی از تحریم هایی که کماکان حفظ شده است و روی میز قرار داد و کارت بازگشت تحریم های لغو شده. تاکید سولیوان بر کاهش (نه حذف) کامل تحریم ها در این نشست نیز نشانی از تمایل جدی بایدن برای اصلاح برجام است.

دوم-تیم سیاست خارجی بایدن دیپلماسی هسته ای را به عنوان پیش نیاز دیپلماسی منطقه ای می نگرد (یعنی بازگشت به سیاست حل تدریجی معمای ایران در دولت اوباما)اما در عین حال بدنبال ایجاد ارتباطاتی میان این دو حوزه با یکدیگر نیز است.(نسخه ای به روز شده از سیاست دولت اوباما)سیاست مرحله ای و تدریجی حل معمای ایران در دوره اوباما که با بن بست مواجه شد و در عمل آمریکا را به حفظ کج دار و مریز تحریم ها در ذیل برجام سوق داد.شاید این تجربه مبنایی برای برخی اصلاحات در استراتژی گام به گام حل معمای ایران باشد اما چگونگی این اصلاح هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد.اگرچه آمریکا طبق برجام متعهد به حذف کلیه تحریم های ثانویه است اما می توان حذف تدریجی و مرحله ای تحریم ها را به عنوان گام اصلاحی تیم جدید نسبت به دولت اوباما تصور کرد.پس به تعویق انداختن حذف کلیه تحریم ها تا به نتیجه رسیدن دیپلماسی منطقه ای دور از تصور نیست.از طرف دیگر می توان این سناریو را هم مطرح کرد که تیم بایدن در متمم برجام تضمین هایی را برای کلید زدن دیپلماسی منطقه ای از ایران بگیرد و آن را به متن متمم اضافه کند تا تجربه توقف مذاکرات گام به گام با ایران در دوره اوباما تکرار نشود.(باید به این بخش از سخنان سولیوان توجه ویژه کرد:"باید درباره راههایی که میان دیپلماسی هسته ای و منطقه ای پل ارتباطی بوجود می آورد و هر دوی آنها را به جلو سوق می دهد .فکر کنیم")

سوم-دیپلماسی منطقه ای بر اساس انتظار تیم بایدن احتمالا از نیمه دوم سال٢٠٢١یا حداکثر از ابتدای سال٢٠٢٢آغاز خواهد شد.به نظر می رسد دموکرات ها بدنبال الگوبرداری از نسخه گفت و گوهای صلح خاورمیانه از سال١٩٨٩تا سال٢٠٠٠هستند.از همین رو سولیوان بر حل چالش منطقه ای ایران با حضور همه طرف های منطقه ای تاکید می کند.این کار می تواند به دو شکل بطور جداگانه اما همزمان آغاز شود.الگوی کنفرانس صلح مادرید در سال١٩٩١ با حضور همه طرف های منطقه ای و فرا منطقه ای و الگوی توافق اسلو ١٩٩٣ با حضور صرف آمریکا و طرف های منطقه ای .پس اگر مذاکرات هسته ای بصورت دوجانبه یا در قالب کشورهای عضو برجام انجام می شود؛مذاکرات منطقه ای با حضور همه طرف ها (حتی اسراییل)انجام خواهد شد.اگر اینچنین شود ایران احتمالا با فشارهای مضاعف منطقه ای و بین المللی برای توافق منطقه ای مواجه خواهد شد.تلاش خواهد شد توافق احتمالی با صدور قطعنامه ای در شورای امنیت ضمانت اجرا بیابد.البته شکاف و اختلاف زیاد میان طرف های منطقه ای عملیاتی بودن این طرح را بطور جدی زیر سوال می برد.

اما در حاشیه سخنرانی سولیوان در موسسه امنیت آمریکای نوین اتفاق مهمی رخ داد.مارک دوبوویتز مدیر و یکی از چهره های اتاق فکر محافظه کار به عنوان مخالف استراتژی تیم بایدن گفت:جمهوریخواهان به شدت با بازگشت به برجام مخالفت خواهند کرد و ما علیه آن فعالیت خواهیم کرد.

از همین رو به نظر می رسد استراتژی دولت احتمالی بایدن با چالش های اساسی هم در داخل آمریکا و هم در منطقه مواجه خواهد شد.

منبع:کانال مطالعات ایران