نامه نگاری دهخدا و مصدق که در روزنامه کیهان منتشر شد+ عکس
به گزارش اقتصادنیوز، روزنامه ایران در بازخوانی تاریخ معاصر در صفحه «قرن» خود نوشت: «دانشمند محترم آقای علی‌اکبر دهخدا تمام سرمایه خود را که بالغ بر یک صد هزار ریال می‌شود برای کمک به پیشرفت آمال ملی به نخست‌وزیر واگذار کرده است. دهخدا مردی که زندگی خود را وقف خدمت به فرهنگ کشور کرده اینک با تقدیم آخرین اندوخته خود برای کمک به مبارزه ملی، سرمشقی بزرگ به کسانی داده است که برای تظاهر ادعای کمک به دولت می‌کنند و در عمل چیزی نشان نمی‌دهند.
استاد دهخدا در اوان مشروطیت یکی از بزرگترین مبارزین انقلاب بود، مقالات وی در صوراسرافیل چنان دستگاه حکومت استبداد را به وحشت انداخت که محمدعلی شاه رسماً گفت باید این جوان از مملکت تبعید شود. پس از حادثه بمباران مجلس، دهخدا به اروپا تبعید شد. در اروپا با مشقت فراوان زندگی کرد، روزها اغلب با بلوطی سد جوع (رفع گرسنگی) می‌نمود و با مجاهدت بی‌نظیر سه شماره از روزنامه صوراسرافیل را به کمک مرحوم معاضدالسلطنه در سوئیس و سپس ۱۴ شماره از روزنامه سروش را در اسلامبول (استانبول) منتشر ساخت و در همان وقت از طرف مردم تهران و کرمان به نمایندگی مجلس دوم انتخاب شد. دهخدا پس از پایان مجلس دوم تا امروز که حدود ۴۰ سال می‌گذرد به احیای زبان فارسی پرداخته است. دائره‌المعارفی که دهخدا مشغول تهیه آن است با حروف ریز در ۲۰۰ مجلد باید منتشر شود. برای تهیه این دائره‌المعارف بزرگ و بی‌نظیر، استاد دهخدا ۴ میلیون و نیم نسخه یادداشت تهیه و برای چاپ حاضر نموده است. تاکنون ۱۴ مجلد این دائره المعارف از طرف وزارت فرهنگ و به‌وسیله چاپخانه مجلس چاپ و منتشر شده است.
با این که وزارت فرهنگ حاضر شد از ۵۰۰۰ نسخه که از هر مجلد منتشر می‌کند و ۲۰۰۰ نسخه به خود استاد تقدیم کند معهذا دانشمند بزرگ این هدیه را قبول نکرد و از مال و منال دنیا روی گرداند. او اکنون در خانه‌ای که از طرف وزارت فرهنگ برای سکونتش اختصاص داده شده، بسر می‌برد. دهخدا که اکنون حدود ۷۰ سال دارد و متجاوز از چهل سال در گوشه یکی از اتاق‌های این منزل در میان کتاب‌هایش بسر برده روزی ۱۶ ساعت کار کرده و در گوشه دیگر اتاق در رختخواب خود به خواب رفته است. این دانشمند عالیقدر که بی‌شک تاریخ ایران نظیر او را بسیار نادر دیده است از مال دنیا جز در حدود ده هزار تومان چیزی نداشت و آن را نیز با کرامتی که فقط از چنین اشخاصی می‌توان دید، ضمن نامه بی‌آلایش و دوستانه‌ای به دکتر محمد مصدق هدیه کرد تا در راه پیشرفت آمال ملی به مصرف برساند.
نامه دهخدا به نخست‌وزیر
«قربانت شوم اگر دل یک کتاب چند هزار صفحه بود دلم می‌خواست که آن کتاب را به ضمیمه این نامه برای شما بفرستم تا معلوم شود همه صفحات آن مشحون از ذکر جمیل و تمجید و تجلیل بشردوستی و وطن‌پرستی و شجاعت و فداکاری اعلیحضرت شاه و شخص شخیص شماست. باور بفرمایید شب‌هایی را که می‌دانستم شما در آیرپلان هستید بیش از ده بار از خواب می‌جستم و برای سلامت شما دعا می‌کردم ... یک دوره از چاپ شده‌های کتاب لغت برای تبریک ورود شما برای یادگار دوستانه تقدیم کردم و مبلغ ده هزار تومان هم برای تاریخ سلخ بهمن ۱۳۳۰ برای اینکه از خریداران یوسف بشمار بیایم برای مصارف ملی بلاعوض تقدیم داشتم. این آخرین چیزیست که از مال دنیا دارم و از کوچکی آن شرمسارم.»
قربانت علی اکبر دهخدا
پاسخ نخست‌وزیر
«استاد دانشمند جناب آقای علی‌اکبر دهخدا دامه افاضاه، نامه شریف عز وصول ارزانی داشت. از مضامین عالیه آن بهره‌مند و از الطاف کامله متشکر شدم.
اگر سِری در موفقیت اینجانب در قسمتی از آمال ملی باشد مرهون پشتیبانی اعلیحضرت شاه و محبت و خوش‌نیتی افرادی مانند جنابعالی و قاطبه ملت بوده است، علاوه بر آنکه حسن درایت و شجاعت پادشاه مهربان مستلزم حسن کفایت و شهامت کارکنان دولت است. در ممالک دموکراسی نیک و بد دولت‌ها مخلوق افکار عمومی و مولود رفتار و کردار بزرگان و خردمندان ملت‌ها است که در رأس آنها باز شخص شخیص شاه قرار دارند. ضمناً از مراتب فتوت و رادمردی جنابعالی متشکرم که در عین بحران منافع و فقدان منابع مالی خود با ارسال چک یک صد هزار ریال در کمک به آمال ملی پیشوا شده اید.
اما به مناسبت نزدیکی ایام انتشار اوراق بهادار قرضه ملی اجازه می‌خواهم که آن را مسترد کنم تا در موقع خود معادل آن از آن اوراق خریداری فرمایید. قطع دارم که آثار این ایثار در پیشرفت منویات ملی بسیار خواهد بود.»
دکتر محمد مصدق
استاد دهخدا پس از وصول این نامه مجدداً به آقای دکتر مصدق پیغام داده‌اند که در صورت خرید اوراق قرضه ملی آن را نیز به آقای نخست‌وزیر هدیه خواهند کرد.
روزنامه کیهان - پنجشنبه ۱۴ آذر ۱۳۳۰»
