نجات ایران از یک بحران دامن‌گیر

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از خبرآنلاین، جدیدترین گزارش اژانس بین المللی انرژی اتمی روز جمعه منتشر شد. در گزارش منتشر شده فصلی از سوی آژانس آمده است که ذخیره آب سنگین ایران به حد برجام رسیده و ذخیره اورانیوم کشور ده برابر بیش از حد مجاز شده است. ایران می گوید انتظار این گزارش را داشته. آنچه آژانس روز جمعه به آن شهادت داده، شفافیت اقدامات هسته ای ایران است. اتفاقی که به تهران کمک می کند تا دست پر را در مقابل جهان داشته باشد. در ادامه گفتگوی رحمان قهرمانپور، کارشناس بین الملل را بخوانید.

موازی با گزارش فصلی سازمان انرژی اتمی، گزارش پادمانی آژانس هم منتشر شده است. تفاوت این دو گزارش چیست؟

گزارش پادمانی که همراه با گزارش فصلی منتشر شده، بر اساس توافق پادمانی منتشر می شود. راستی آزمایی هسته ای دو مبنا دارد یکی توافق جامع پادمانی (CSA) و دیگری پروتکل الحاقی. ایران پروتکل الحاقی را امضا،ولی تصویب نکرده است و آن را داوطلبانه اجرا می کند.  ایران خواهان ادغام این دو نوع گزارش است ولی ظاهرا  آژانس تمایلی به این کار ندارد. و این را آقای کمالوندی هم گفته. اما آژانس مخالف چنین روندی است و معتقد است که هر یک از این گزارش ها به طور جداگانه منتشر شوند.

آژانس انرژی اتمی این دو مورد را یکسان نمی داند اما ایران بر اساس گفته کمالوندی، به دنبال یکی شدن این دو موضوع است. آژانس در پرتو قطعنامه 2231، موظف به ارائه گزارش به شورای امنیت است اما گزارش پادمانی، مرتبط با خود آژانس است. در بخش پادمانی ممکن است مسائلی مطرح شود که در گزارش فصلی آژانس که منتشر می شود، مورد توجه نباشد. 

در گزارش فصلی به رسیدن آب سنگین به میزان برجام اشاره شده است. این موضوع از نظر فنی چه معنایی دارد؟​

بحث این است که در گذشته بر اساس توافق هسته ای، قرار بود که ما بخشی از آب سنگین را بفروشیم. اما با سنگ اندازی های ترامپ این اتفاق نیفتاد. کمالوندی مدتی پیش خبر داد که بخشی از این آب سنگین فروخته می شود. پس این مطلبی که در گزارش آمده به معنای کاهش تولید آب سنگین نیست. بلکه ایران بخشی از آن چیزی که تولید کرده است را به مشتری ها می فروشد.

گزارشی که روز جمعه منتشر شده، مورد توجه زیادی قرار گرفته است. اهمیت این گزارش نسبت به گزارش های فصلی دیگر که هر سه ماه منتشر می شده اند در چیست؟

اهمیت این گزارش در این است که به لحاظ فنی ایران دسترسی هایی را که آژانس نسبت به دو سایت نیاز داشت، داده است. آژانس می گفت فعالیت های این دو سایت اعلام نشده و می خواست که از آنها بازدید کند. با توافق بین ایران و آژانس امکان بازدید از یک سایت فراهم شد و سایت دیگر هم در اواخر ماه سپتامبر مورد بازدید قرار می گیرد. اهمیت آخرین گزارش منتشر شده از سوی آژانس در این است که این اجازه از سوی ایران پس از مدتی کشمکش داده شده است. اما در بعد سیاسی موضوع این است که در ماه سپتامبر کنفرانس عمومی آژانس و شورای حکام هر دو جلسه دارند . ایران با توافقی که کرده و اجازه هایی که برای آژانس صادر کرده است، از بحرانی که می توانست در ماه سپتامبر دامن گیرش شود، رها شد.

ایران چه امتیازی داد و چه امتیازی گرفت تا توانست به چنین توافق مهمی دست پیدا کند؟ و آیا  امتیازی که الان تهران در دست دارد در شورای امنیت یا مذاکرات بعدی می تواند دست بالا را نصیب ما کند؟

امتیازی که ایران داد، همان دسترسی به سایت های مورد نظر آژانس بود. امتیازی هم که ما گرفتیم این بود که بر اساس زمانبندی که می خواستیم آژانس به این مراکز دسترسی پیدا کرد. چون اگر قرار بود زمانبندی مورد نظر آنها اعمال شود ممکن بود نتایج متفاوتی حاصل شود. اما این زمان که ایران برای آن در نظر گرفته زمان مناسب مورد نظر ماست. یک امتیاز مهم دیگر هم این است که بر اساس توافق دیگر اژانس نمی تواند با توجه به گزارش هایی که اسراییل از روی اسنادی که مدعی است در دست دارد، می دهد، از ایران درخواست جدیدی داشته باشد و این آخرین درخواست آژانس در مورد آن سندهاست با گزارشی که آژانس  در 4 سپتامبر منتشر کرده پرونده ایران به شورای امنیت نمی رود  چون آژانس می گوید در حال بررسی نمونه گیری هاست و این بررسی مدتی طول می کشد، نتیجه این اتفاقات را باید در گزارش بعدی آژانس دید. 

آمریکا تلاش می کرد تا بهانه ای برای اجلاس ماه سپتامبر به دست بیاورد که منجر به فرستادن پرونده ایران به شورای امنیت و ... شود. اگر این اتفاق و امتیازگیریها و امتیازدهی ها اتفاق نمی افتاد، فضای سنگینی برای ایران در شورای حکام پیش می آمد که به سود ما نبود. اما حالا با این گزارش، امکان بهانه گیری منتفی است.