شرط و شروط مذاکره احتمالی ایران و آمریکا

با ذبیح الله اعظمی، نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مورد آینده ایران و آمریکا، تفاوت‌های جو بایدن و دونالد ترامپ و شروط احتمالی ایران و آمریکا برای مذاکره یا توافق به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

مشروح گفت‌وگو به شرح زیر است:

بسیاری از نمایندگان مجلس معتقدند که دموکرات‌ها و جمهوری خواهان تفاوتی با هم ندارند. تقاوت این دو حزب آمریکایی صرفاً در روش کاری است. نظر شما در این مورد چیست؟

منافع ملی کشورها، تابع فرد و یا حتی دولت خاصی نیستند که با آمدن و یا رفتن افراد تغییر کند. بلکه راهبردها، روش‌ها و سیاست‌های تأمین و تحقق منافع ملی هر کشور توسط افراد و دولت‌ها، متفاوت هستند. در همین چارچوب، آمریکا منافعی ملی در سیاست خارجی دارد که با آمدن بایدن و رفتن ترامپ تغییر نمی‌کنند. از جمله این سیاست‌ها، حمایت بی چون و چرای آمریکا از رژیم صهیونیستی و محدود کردن چین در شرق آسیا است. هر دولتی در آمریکا روی کار بیاید، از اسرائیل حمایت بی‌قید و شرط می‌کند و دنبال محدود کردن قدرت چین است.

به نظر شما هیچ تفاوتی بین جو بایدن و ترامپ وجود ندارد؟

البته که بین رفتار، بینش و سیاست‌های ترامپ و بایدن تفاوت‌های اساسی وجود دارد،. جو بایدن سیاست‌مداری با سابقه و از دولتمردان میانه رو در حزب دموکرات است. ایشان بین جناح راست و چپ حزب دموکرات ایستاده است. بایدن مورد قبول نخبگان حزب جمهوری خواه مثل خانواده‌های بوش و دیک چنی است. این یکی از دلایلی است که مردم آمریکا در انتخابات اخیر به ایشان رای دادند و معتقدند فردی مثل بایدن می‌تواند شکاف‌های اتفاق افتاده میان مردم آمریکا در دوران ترامپ را از بین ببرد و آمریکا را دوباره متحد کند. جو بایدن سناتور، رئیس کمیته سیاست خارجی و کمیته قضایی سنا و معاون رئیس جمهور بوده است. او دولتمردی با تجربه است. در مقابل، ترامپ بدون هیچ تجربه سیاسی و کار دولتی، رئیس جمهور آمریکا شد و با توجه به پیشنه تجاری، تعامل در دنیا و روابط بین الملل را از دید یک تاجر و معامله تجاری می‌دید. در واقع، تفاوت میان آمریکای ترامپ با آمریکای بایدن در سطح بین‌المللی، در شکافی نظری و عمیق ریشه دارد، شکافی که موجب خواهد شد تا ریاست جمهوری هرکدام از این دو نامزد، دو جهان کاملا متفاوت را شکل دهد.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که تفاوت‌هایی اساسی بین دو راهبرد معروف یک جانبه گرایی و چند جانبه گرایی دارند. نظر شما در این مورد چیست؟

تفاوت اصولی رویکرد سیاست خارجی دولت‌های ترامپ و بایدن در قبال سازمان‌های بین‌المللی و همکاری‌های چندجانبه است. سیاست خارجی دولت ترامپ، بر مبنای بازگشت به سیاست انزواگرایی قرن  ۱۹ و اوایل قرن بیست آمریکا، و شعار" اول آمریکا" و رد سیاست چندجانبه گرایی دولت‌های قبلی آمریکا، به خصوص دولت باراک اوباما است که روابط آمریکا را با متحدین اروپایی، کشورهای عضو ناتو و چین دچار مشکل و در برخی موارد دچار تنش و مشکل نمود. ترامپ آمریکا را از پیمان‌ها و معاهدات مهمی همچون پیمان پاریس در مورد مبارزه با تغییرات آب و هوایی، برجام، معاهده آسمان باز، و سازمان جهانی بهداشت، یونسکو، شورای حقوق بشر خارج کرد و به دنبال تضعیف نهادهای همچون سازمان جهانی تجارت، بانک جهانی و صندوق بین المللی پول و حتی ناتو بود. سیاست اعلامی دولت جو بایدن مبنی بر بازگشت آمریکا به دوران پیش از ترامپ است. دوران پیشا ترامپ دورانی است که آمریکا بر سیاست چندجانبه گرایی و رهبری خود در عرصه بین‌المللی تاکید می‌کند و فعالانه تلاش خواهد کرد تا از همه ابزارهایش برای تثبیت این موقعیت استفاده کند. سیاست خارجی دولت بایدن تعامل با متحدین خود و اجماع سازی در سطح جهانی است.

مشاور جو بایدن چندی پیش اعلام کرد که جو بایدن ممکن است به تعهدات برجامی بازگردد. به نظر شما تا چه میزان احتمال بازگشت جو بایدن به تعهدات نقض شده برجامی وجود دارد؟

یکی از سیاست اعلام شده توسط بایدن و مشاوران سیاست خارجی وی در دوران رقابت های انتخاباتی، بازگشت به معاهدات و پیمان‌های بین المللی که ترامپ از آنها خارج شده، از جمله برجام است. البته با توجه به تحولات بین المللی از سال 2016 تا کنون، اقدامات مخرب دولت ترامپ با اعمال تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه علیه مردم ایران، بازگشت به برجام توسط دولت بایدن میسر نیست. موانع بزرگی در سر راه این بازگشت است.

به نظر شما شروط احتمالی ایران و آمریکا برای مذاکره مجدد برجامی چیست؟

هم ایران و هم دولت بایدن، برای برگشت به شرایط قبل از خروج ترامپ شروطی دارند. ایران خواهان جبران خسارت وارده به ایران به دلیل خروج غیرقانونی آمریکا و رفع تحریم‌های غیرقانونی، خروج آمریکا از منطقه از جمله اففانستان، عراق و سوریه، و حل و فصل پرونده‌های منطقه‌ای مثل یمن و توقف جنگ ظلمانه عربستان علیه مردم یمن با حمایت کشورهای غربی از جمله آمریکا است. در مقابل، دولت آمریکا، احتمالا خواهان توقف غنی سازی بالای سه و نیم درصد، کاهش میزان اروانیوم غنی سازی، کاهش میزان آب سنگین و مهمتر از همه موضوع اضافه کردن توافق تکمیلی به برجام در مورد بندهای موسوم به بندهای غروب در مورد رفع محدودیت هسته‌ای ایران تا سال 25 بعد از توافق برجام است. در دوران بایدن، کشورهای اروپایی نه تنها، از موضوع فوق به صورت علنی حمایت می‌کنند، بلکه فشارهای سیاسی و اقتصادی خود را برای پذیرش این موضوع توسط ایران افزایش خواهند داد. همچنین، فشار لابی‌های اسرائیل و عربستان بر دولت بایدن برای مذاکره در مورد موشک های ایران، خروج ایران از منطقه از جمله سوریه، عراق و یمن افزایش خواهد یافت. همچنین، تحولات داخلی ایران از جمله انتخابات رئیس جمهوری می تواند فرایند مذاکرات بین ایران و آمریکا را به تاخیر بیندازد. به هرحال دولت بایدن، منتظر دولت بعدی ایران می ماند.

به نظر شما مذاکره ایران و آمریکا چه مراحلی را از سر خواهد گذراند؟

من بر این باور هستم برای برون رفت از وضعیت و کاهش فشار بر مردم، فرایند مذاکرات می‌تواند به چند فاز و مرحله تقسیم شود. فاز اول، مرحله، متوقف کردن برخی از اقدامات و سیاست‌ها توسط هر دو کشور بعد از خروج آمریکا از برجام باشد. در واقع، مرحله اول؛ فاز فریز freeze کردن سیاست مذکور توسط طرفین می‌باشد. یعنی طرفین (ایران و آمریکا) اقدامات و سیاست‌های خود را که مغایر مفاد برجام است و بعد از خروج آمریکا از برجام اتخاذ شده اند، متوقف می‌کنند. ایران، برخی اقدامات مثل افزایش سطح و میزان غنی سازی را متوقف می‌کند و در مقابل آمریکا، اعمال تحریم‌ها را متوقف کرده و به برجام برمی گردد. در مرحله بعدی، ایران اجرای برخی تعهدات برجامی خود را که معلق کرده، از سر می گیرد. در مقابل، آمریکا هم تحریم‌های غیرقانونی را که توسط دولت ترامپ بر ایران تحمیل شدند، لغو کرده و دسترسی ایران را به پول‌ها و اموال بلوکه شده که ناشی از تحریم های غیرقانونی هستند، در برخی از کشورها را میسر می‌کند. با توجه به مذاکرات و گام‌های برداشته شده و پیشرفت‌های حاصله برنامه ریزی می شود. بدون بازگشت دولت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌های ظالمانه آمریکا، نباید در مورد هیچ موضوعی با دولت بایدن مذاکره کرد. اولویت اول دستگاه سیاست خارجی، باید رفع تحریم های غیرقانونی و ظالمانه آمریکا در مرحله اول باشد. برداشتن گام‌های بعدی برای مذاکره با دولت بایدن، با توجه به حسن نیت دولت بایدن در رفع تحریم های غیرقانونی، عادی سازی روابط تجاری و اقتصادی ایران با دنیا، تغییر در سیاست حمایت از رژیم صهیونیستی و عربستان و خروج نیروهای آمریکایی از منطقه، باید با اجماع در سطح ملی و تصمیم نظام از جمله مجوز مقام معظم رهبری، شورای عالی امنیت ملی و با نظارت مجلس شورای اسلامی برداشته شوند.