حسابداری مبادلات ارزی چیست؟

در سال‌های اخیر بسیاری از واحدهای تولیدی و بازرگانی جهت توسعه و گسترش فعالیت و کسب سود بیشتر، کالای تولیدی خود را به کشورهای خارجی صادر می‌نمایند. در مقابل دامنه‌ی فعالیت برخی شرکت‌ها وارد کردن کالا از کشورهای خارجی برای دستیابی به سود می‌باشد. کلیه‌ی شرکت‌هایی که در زمینه‌های یاد شده فعالیت دارند، در واقع مبادلات ارزی انجام می‌دهند. به خاطر داشته باشید که ارز در انواع مختلف پولی، ذخیره‌ای همچون طلا و سکه، ارز اکو یا همان دلار آمریکا، ارز دولتی و ...، می‌باشد. نوع ارز استفاده شده در مبادله‌های ارزی باید مورد قبول طرفین معامله باشد.

در حال حاضر با توجه به تعداد بالای موسسات تجاری که با نرخ ارز کار می‌کنند و صرافی‌های بزرگ در کلان شهرهایی همچون تهران، آگهی استخدام در شهر تهران برای حسابدار آشنا به مبادلات ارزی نسبت به شهرهای دیگر بیشتر می‌باشد. اگر نگاهی به چندین آگهی استخدام آنلاین در شهر تهران داشته باشید، متوجه خواهید شد که غالباً صرافی‌های معتبر خواهان استخدام حسابدار آشنا به معاملات و مبادلات ارزی می‌باشند. با توجه به اهمیت این موضوع، در ادامه به ذکر نکاتی پیرامون این موضوع می‌پردازیم.

نمونه‌هایی از مبادلات ارزی

به طور کلی عملیات خارجی واحدهای تجاری و مبادلات ارزی به یکی از روش‌های زیر صورت می‌گیرد:

• استقراض (وام دادن و وام گرفتن ارزی) که از طریق ارز قابل تسویه می‌باشند.

• خرید یا فروش اقلام و دارایی‌هایی که تسویه‌ی آن از طریق ارز صورت می‌گیرد.

• خرید و فروش کالا و خدماتی (واردات یا صادرات) که قرار است بهای آن به ارز خارجی، دریافت یا پرداخت گردد.

• خرید و فروش واحدهای پولی ارزی؛ منظور خرید و فروش ارز از طریق صرافی‌ها به بهانه‌ی کسب سود که امروزه بسیار رایج می‌باشد.

• خرید یا فروش قراردادهای ارزی سَلَف؛ سَلَف در لغت به‌معنای پیش‌پرداخت، قبول کردن و اطاعت نمودن است. معامله‌ی سلف در مبادلات ارزی به معامله‌ای گفته می‌شود که در آن فروشنده برای تامین مالی تولید محصول خود دست به پیش فروش نقدی محصول برای تحویل به خریدار در آینده می‌زند.

نکات مهمی پیرامون حسابداری مبادلات ارزی

مهمترین نکته‌ای که در رابطه با حسابداری مبادلات ارزی وجود دارد، تغییرات و نوسانات نرخ ارز می‌باشد. مقصود از نرخ ارز عددی است که ارزش پول کشوری را بر حسب ارز یا پول کشور خارجی در زمان معین نشان می‌دهد. اگر شما بطور مداوم در حال ارسال یا دریافت پول از خارج از کشور می‌باشید، آگاهی از این فاکتورها می‌تواند به شما کمک کند که بهترین زمان برای انتقال بین‌المللی پول را بسنجید.

البته باید توجه داشت که وجود پیچیدگی‌های زیاد در اقتصاد و دلایل بسیار زیاد دیگری در کاهش یا افزایش نرخ ارز موجب شده تا اغلب اوقات چندین فاکتور به‌طور همزمان موجب تغییرات در بازار ارز شوند. در ادامه کلیدی‌ترین فاکتورهایی که روی نوسانات نرخ تبدیل ارز اثرگذار هستند را به صورت خلاصه بیان می‌کنیم. برای آشنایی بیشتر با این فاکتورها می‌توانید از چندین فیلم آموزش حسابداری در این زمینه استفاده نمایید.

فاکتورهای موثر در تغییر نرخ ارز

• رکود اقتصادی موجب کاهش نرخ بهره و ورود سرمایه‌گذاران خارجی و در نتیجه تضعیف نرخ ارز خواهد شد.

• درآمد کسب شده از صادرات و سطح مبادلات خارجی یک کشور، در نرخ تبدیل ارز رسمی کشور به سایر ارزها تاثیرگذار خواهد بود.

• تغییرات در نرخ تورم بازار موجب تغییرات در نرخ تبدیل ارزها می‌شود که مبادلات ارزی را تحت تاثیر مستقیم خود قرار خواهد داد. برای مثال، ارز یک کشور که نرخ تورم کمتری نسبت به کشور دیگر دارد، از ارزش بیشتری نسبت به کشور مقابل برخوردار خواهد بود.

• ثبات سیاسی یک کشور و عملکرد اقتصادی آن، می‌تواند قدرت ارز آن کشور را تحت تاثیر قرار دهد. کشوری که با ریسک کمتری در خصوص آشفتگی سیاسی مواجه باشد، برای سرمایه‌گذاران خارجی مقبول‌تر می‌باشد. بدین معنی که این افراد، در کشورهای بی‌ثبات و آشفته سرمایه‌گذاری نخواهند کرد.

• تغییرات در نرخ بهره، بر ارزش ارز و نرخ تبدیل آن به دلار اثر خواهد گذاشت. افزایش نرخ بهره اغلب موجب می‌شود ارزش ارز یک کشور افزایش یابد و مبادلات ارزی را دگرگون سازد. چرا که نرخ بهره‌ی بالا، سود بیشتری به وام‌دهندگان اعطا خواهد کرد.  به همین دلیل به راحتی سرمایه‌ی خارجی را جذب می‌کند که در نهایت نرخ تبدیل ارز را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

• بدهی دولت موجب تغییر در نرخ ارز آن کشور  و تغییر در مبادلات ارزی خواهد شد. منظور از بدهی دولت، بدهی داخلی یا بدهی خارجی به سایر کشورها می‌باشد. زمانی‌که دولت بدهی بالایی داشته باشد، شانس کمتری برای جذب سرمایه‌ی خارجی خواهد داشت. این مسئله می‌تواند به راحتی موجبات افزایش تورم را فراهم آورد. سرمایه‌گذاران خارجی هم در صورت آگاهی و یا پیش‌بینی افزایش بدهی دولت، اوراق سرمایه‌گذاری خود را در بازار آزاد می‌فروشند. در پی این امر، ارزش ارز کشور کاهش می‌یابد.

منظور از نرخ ارز مستقیم و غیر مستقیم در مبادلات ارزی چیست؟

پیش از آنکه به بررسی این موضوع در مبادلات ارزی بپردازیم، لازم است تا با مفهوم نرخ تسعیر ارز آشنا شویم. نرخ تسعیر عبارت است از نرخ تبدیل دو واحد پولی به یکدیگر (شامل انواع نرخهای برابری رسمی، قراردادی و ...) که در فرآیند تسعیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. حال آنکه نرخ تسعیر ارز به عنوان نرخ روز ممکن است به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باشد.

نرخ ارز مستقیم نشانگر آن تعداد از واحدهای پولی داخلی است که برای کسب یک واحد از پول خارجی جهت تسعیر مورد نیاز می‌باشد. در مقابل نرخ ترز غیر مستقیم وجود دارد. منظور از نرخ ارز غیر مستقیم، آن تعداد از واحدهای پول خارجی که ممکن است برای به دست آوردن یک پول داخلی مبادله می‌شود.

شناسایی سود و زیان ناشی از تسعیر ارز در مبادلات ارزی

همانطور که پیش از این هم گفتیم، زمان انجام مبادلات خارجی، واحد ارز می‌بایست بین دو طرف معامله مورد توافق قرار گیرد. به این معنی که هر کدام از طرفین باید واحد ارزی را که مد نظر طرف مقابل باشد، در اختیار وی قرار دهد. هنگام انجام مبادلات ارزی بین دو طرف معامله، تمام مبادلات خارجی در دفاتر طرفین با توجه به تاریخ وقوع و ارز مورد معامله، ثبت خواهد شد.

حال اگر بین نرخ تسعیر ارز در تاریخ تسویه حساب اختلافی وجود داشته باشد، سود یا زیان ایجاد خواهد شد. تفاوت تسعیر در هر یک از رویدادهای مالی با توجه به تغییر در نرخ ارز توسط حسابداران خبره اندازه‌گیری می‌شود. با محاسبه‌ی این سود و زیان از وقوع ضررهای احتمالی در آینده جلوگیری می‌شود و ریسک‌های موجود نیز به حداقل خواهند رسید.

شناسایی سود تسعیر ارز در مبادلات ارزی در موسسات دولتی و غیر دولتی متفاوت است. به این طریق که در موسسات و شرکت های غیر دولتی تفاوت‌های تسعیر معاملات ارزی در صورت سود و زیان دوره شناسایی می‌شوند. در برخی موارد خاص هم به حساب بهای تمام شده‌ی دارایی منظور می گردند. در شرکت‌ها و موسسات دولتی نیز تسعیر معاملات ارزی طبق ماده‌ی ۱۳۶ قانون محاسبات عمومی به حساب اندوخته تسعیر دارایی و بدهی‌های ارزی منظور می‌گردد و در صورت سود و زیان جامع منظور خواهد شد.