کاتالیست بومی سازی شده نفت و گاز سرو، مانع خروج ارزی

به گزارش اقتصادنیوز؛ این رویداد در حالی رو به پیشرفت است که شرکت های دانش بنیان تولید کننده کاتالیست با تلاش در اتصال صنعت و دانشگاه توانسته اند صنعت کاتالیست را از حجمه اندک خارج کرده و با دستیابی به دانش فنی اقدام به تولید و رفع نیاز مصرف کنندگان کاتالیست داخل کشور کردند.

بارگذاری کاتالیست ایرانی از سوی تولید کنندگان فولاد کشور نقطه عطف اعتماد آنها به این کالای استراتژیک بومی سازی شده بود.

در همین راستا با امیر هومن کریمی وثیق مدیرعامل شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو که گام های نخست بومی سازی کاتالیست در کشور را از سال های 83 – 84 آغاز کرده است ، به گفت و گو پرداخته ایم.

وی بر این باور است که تا سه سال آینده 85 درصد از فولاد کشور توسط کاتالیست کاتالیست داخلی تامین خواهد شد ، اما در حال حاضر نیز با کاتالیست سازان خارجی نیز رقابت تنگاتنگی را تجربه می کنیم.

در ادامه گفت و گوی کامل را می خوانید:

جناب آقای مهندس کریمی وثیق به عنوان پایه گذار صنعت کاتالیست لطفا در خصوص مراحل بومی‌سازی کاتالیست و فضای رقابتی در بازار ایران  توضیح بفرمایید؟

تولید کاتالیست در ایران نیازمند دسترسی به دانش فنی بود که با توجه به سطح بالای دانش فنی هیچ کشور و مرجعی حاضر به ارائه دانش فنی نبود لذا با انجام تحقیقات چندساله توانستیم به دانش فنی لازم دست پیدا کنیم. ما برای کسب دانش فنی مورد نیاز برای ساخت کاتالیست ها با شرکت‌هایی که در ایران فعالیت داشتند نیز مذاکراتی را انجام دادیم، اما در نهایت نتیجه‌ای در پی نداشت، اما با این حال ناامید نشدیم و با تکیه بر توان و دانش ایرانی سعی در به دست آوردن دانش فنی لازم در زمینه تولید کاتالیست شدیم.

یکی از راه هایی که پیشروی ما بود استفاده از توان بالای دانشمندان فعال در دانشگاه ها بود، لذا به سراغ دانشگاه رفته و از همان ابتدای راه با برجسته‌ترین اساتید این حوزه به بحث و گفت‌وگو پرداختیم که در نهایت امروز به این مرحله رسیدیم که از صفر تا صد دانش فنی کاتالیست در اختیار شرکت نفت و گاز سرو قرار دارد.

این اقدام زمانی صورت پذیرفت که شرکت‌های بزرگ کاتالیست ساز خارجی جایگاه ویژه‌ای در صنعت فولاد، پتروشیمی و پالایشی ایران داشتند و تمامی مجتمع ها نیز از آنها خرید می‌کردند.

در حقیقت بازاری برای محصولات تولیدی ما وجود نداشت، و همین امر مانع دیگری برای تولید کاتالیست بومی شده نیز به شمار می‌رفت.

چه راهبردی سبب شد تا موانع مرتفع شوند؟

با توجه به اینکه مصرف کاتالیست در حوزه فولاد بالاترین حجم را در کشور به خود اختصاص می‌دهد از این رو همزمان با شرکت‌های فولادی جهت همکاری در استفاده از کاتالیست ایرانی وارد مذاکره شدیم، در همین میان به مسائلی نظیر استفاده کاتالیست در طرح های فولادی که با لایسنسورهای خود قرارداد مدت‌دار داشتند، برخوردیم. اما با درایت برخی از مدیران صنعت فولاد، بارگذاری کاتالیست در ریفورمرهای فولاد مبارکه و فولاد خوزستان در سال 1386 اتفاق افتاد و برای نخستین بار این تابو شکسته شد.

این اتفاق پس از سال‌ها تلاش و تحقیق و مطالعه از سوی دانشمندان ایرانی رخ داد که پس از آن در سال 1392 اولین کاتالیست‌های تولیدی شرکت نفت و گاز سرو در مجتمع فولاد مبارکه به صورت صنعتی مورد مصرف قرار گرفت و فولاد مبارکه نخستین شرکتی بود که ریسک‌ بارگذاری کاتالیست ایرانی را با آغوش باز پذیرفت.

نبود دانش فنی و نداشتن سهم در بازار دو عامل مهم برای عدم تولید یک محصول مانند کاتالیست بود و همین دو عامل می‌توانست بار  اقتصادی شدیدی را بر دوش شرکت بگذارد و آن را به زیان‌دهی بکشاند چه راهکاری برای ایجاد تعادل میان نهاده‌های بیرونی و درونی این بنگاه داشتید؟

در آن مقطع و در فضای حاکم بر شرایط آن زمان، تفکر اینکه محصولی با این سطح بالا از دانش فنی در کشور تولید شود و ظرفیت فروش داشته باشد، وجود نداشت. لذا کار به شکل بنیادین انجام شد و فولاد خوزستان در کنار فولاد مبارکه پذیرش ریسک استفاده از کاتالیست ایرانی را در شرایطی انجام دادند که شرکت‌های دیگر اذعان می‌داشتند که امکان موفقیت در این زمینه بسیار پایین است و همچنان به واردات  کاتالیست می پرداختند. اما پس از کسب موفقیت در اولین گام در استفاده از کاتالیست ایرانی ، در مراحل بعدی این نتیجه حاصل شد که کاتالیست بومی‌سازی شده هم به لحاظ کیفیت و هم به لحاظ طول عمر نسبت به نمونه‌های خارجی هیچ تفاوتی ندارد و با این اقدام کم‌کم دریچه‌های امید برای توسعه و تولید کاتالیست‌های دیگر گشایش یافت که در گام های بعدی فولاد خوزستان و سایر شرکت‌ها نیز با درایت کامل ، خرید از شرکت نفت و گاز سرو را در برنامه خود قرار دادند.

در حال حاضر شرایط بازار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ محصولات بومی‌سازی شده از چه گریدی برخوردار هستند؟

دستیابی به دانش و بهبود مستمر کیفیت کاتالیست های تولیدی باعث شد تا صنعت فولاد به کاتالیست بومی‌سازی شده اعتماد کنند به طوری که در حال حاضر بیش از 35 درصد از سهم بازار فولاد در اختیار کاتالیست بومی شده است. همچنین در فضای جدید صنعت فولاد که با حضور تکنولوژی نوین ایرانی «پرد» در کنار «میدرکس» همراه است، چشم انداز روشنی در بهره‌گیری از کاتالیست ایرانی نیز به طور حتم وجود خواهد داشت. 

از بارزترین نتایج به دست آمده از اعتماد به محصول با کیفیت ایرانی میتوان به همکاری با بزرگ‌ترین هلدینگ آهنی کشور یعنی گل‌گهر اشاره نمود. پس از آنکه واحد گوهر مجتمع توسعه آهن و فولاد گل گهر وارد چرخه شد در ماه اخیر نیز پروژه کوثر این شرکت که بزرگ‌ترین مگامدول خاورمیانه به شمار می‌رود آغاز به فعالیت نمود. یکی از مهمترین ویژگی هایی که در فعالیت مگامادول کوثر وجود دارد استفاده از کاتالیست شرکت نفت و گاز سرو است که باعث شده است قلب این واحد با کاتالیست ایرانی بتپد.

تفکر برتری که در این شرکت وجود داشت ادامه مسیر اعتماد به کاتالیست شرکت نفت و گاز سرو بود که دو شرکت فولاد مبارکه اصفهان و فولاد خوزستان پیموده بودند که در حال حاضر شاهد راه اندازی این واحد با کاتالیست شرکت نفت و گاز سرو هستیم. 

تصمیم بارگذاری کاتالیست مگامدول کوثر مجتمع فولاد گل‌گهر به پشتوانه نتایج عملکرد درخشان چند سالی بود ما توانستیم از خود نشان دهیم.

در طی یک بازه 10 ماه بیش از 300 تن کاتالیست موردنظر فولاد گل‌گهر تولید شد و اوایل سال 96 تحویل مجتمع شد. در دی‌ماه سال 96 بود که بارگذاری این مگامادول صورت پذیرفت که پس از انجام آزمایش‌های سرد و گرم دو ماهه اخیر، شاهد راه اندازی واحد در ماه جاری بودیم.

همچنین طبق گزارشات واصله، در حال حاضر فولادی که از مجموعه کوثر به تولید رسیده است با کاتالیست ایرانی تکنولوژی ایرانی و متالیزاسیون بالای 95 درصد است.

اقداماتی که در خصوص حفظ مشتریان علاوه بر اعتمادسازی صورت داده‌اید را بفرمایید؟

اعتمادسازی در هر بازار و تجارتی حرف نخست را می‌زند، از طرفی تا زمانی که رقیبی در میان باشد شما می‌توانید درباره کیفیت کالا اظهارنظر جدی داشته باشید. باید توجه داشت که در صنعت های¬تک کاتالیست نمیتوان هیچ اشتباهی داشت چرا که اگر کاتالیستی تولید کنیم که باعث کاهش راندمان تولید شود این ضرر هزینه سنگینی را به دوش مشتری تحمیل خواهد کرد. زمانی که ما مطالعات را شروع کردیم به فکر تولید کالای با کیفیت بودیم. از همان ابتدای تولید، کیفیت کاتالیست ایرانی کاملا قابل رقابت با سایر کاتالیست‌ها از جمله کاتالیست‌های آلمانی و هندی مطرح بود. در طی این مدت نیز برای افزایش توان رقابت، دائما بر حفظ کیفیت تاکید اکید داشته‌ایم. 

قصد صادرات محصولات و معرفی کاتالیست ایرانی را در منطقه یا سایر کشورها در دستور کار خود دارید؟

برای صادرات عجله‌ای نداریم زیرا حجم نیاز بازار داخل بالا است و طبق رسالتی که برای خود تعریف کرده ایم تا سه سال آینده نیاز صنعت فولاد داخل کشور به کاتالیست داخلی را می بایستی به طور کامل تامین نماییم. البته در کشورهای اطراف هم همزمان در حال معرفی کاتایست ایرانی هستیم اما تا زمانی که باید نیاز داخل تامین شود اقدام به صادرات نخواهیم کرد.

از نظر قیمت کاتالیست ایرانی تمایزی با مشابه خارجی خود دارد؟

قیمت ما به مراتب از مشابه خارجی بهتر است ما در زمینه قیمت تمام شده کاتالیست حتی‌المقدور سعی بر آن داشته‌ایم که مواد اولیه را از داخل تامین کنیم مگر در موارد خاص که برای آنها نیز به شرکت‌های داخلی مراجعه کردیم.

بنابراین قیمت تمام شده را طوری تنظیم می‌کنیم که فولادساز داخلی علاوه بر کیفیت، قیمت را نیز مناسب دریافت کند.

قیمت پایین و بازدهی بالا از شرایطی است که کاتالیست بومی‌سازی شده در صنعت فولاد برخوردار است.

و این امر یکی از الگوهای اصلی اقتصاد مقاومتی در کشور است زمانی که آغاز به کار کردیم تحریمی در کشور وجود نداشت و در همان موقع فولادسازها می‌توانستند از هند خرید کنند اما عقلانیتی که در فضای صنعت فولاد وجود داشت سبب شد تا پایه گذاری تولید کاتالیست ایرانی از این صنعت آغاز شود به طوری که تاکنون 9 میلیون تن فولاد با کاتالیست این شرکت تولید شود و تاکنون هیچ موردی در رابطه با کاتالیست در خط تولید تولید آنها راجع به کاتالیست بومی شده گزارش نشده است. 

تاکنون چه میزان از خروج ارز با مصرف کاتالیست ایرانی جلوگیری شده است؟ و برنامه تولید کاتایست ایرانی روی چه عددی است؟

معادل 12 میلیون دلار در سال گذشته و در سال جاری معادل 16 میلیون دلار در صنعت فولاد از خروج ارز جلوگیری شده است.

برنامه افزایش ظرفیت تولیدی که برای سال جاری تعریف کرده ایم، میزان یک هزار و 500 تن انواع کاتالیست را به مرحله تولید خواهیم رساند و تحویل بازار خواهیم داد.

در سال 96، 720 تن تولید کاتالیست انجام شده که نسبت به سال 95 که 300 تن تولید صورت گرفته رشدی بیش از دو برابر را تجربه کردیم.

برای ساخت کاتالیست‌های جدید چه برنامه‌ای دارید؟

برنامه «نفت و گاز سرو» در ساخت کاتالیست، معرفی سالانه دو یا سه محصول جدید است که تاکنون هر ساله توانسته‌ایم این هدف را محقق سازیم. از دیگر برنامه های آتی خود میتوانیم به تولید کاتالیست های پلاتین دار برای افزایش عدد اکتان بنزین در فرایندهای بنزین ساز و ریفرمینگ هیدروکربنی اشاره نماییم. همچنین با تلاش های صورت گرفته ما  آمادگی عرضه کاتالیست سنتز متانول به بازار برای تکمیل سبد کاتالیست های مورد نیاز در واحدهای پتروشیمی تولید کننده متانول را داریم که در این زمینه و در آینده نزدیک شاهد بارگذاری نخستین واحد با کاتایست تولید داخل خواهیم بود.