رایزنی برای همزاد ایرانی اینستکس/ جزئیات سفر مدیر اجرایی سازوکار مالی اروپا به تهران
به گزارش اقتصادنیوز، سفارت فرانسه این سفر و اقدام را گامی مهم درخصوص نحوه اجرای سازوکار تجاری ایران و اتحادیه اروپا توصیف کرد. اطلاعات به‌دست آمده نشان می‌دهد که مذاکرات بین طرف ایرانی و اروپایی در تهران آغاز شده است. پاسخ اروپا در مقابل مطالبات طرف ایرانی این است: «اینستکس نوزادی است که تازه متولد شده است و تا بزرگ شدن، زمان طولانی سپری خواهد کرد.»
سفر پرفیشر
دوشنبه رئیس کانال مالی ویژه اروپا به تهران رسید. در همان شب اول، مذاکرات در سفارت آلمان بین گروه غربی و طرف ایرانی آغاز شد. فضای جلسه مثبت بود، اما به این معنی نبود که طرف ایرانی از وضعیت راضی باشد. عباس عراقچی، معاون وزیرخارجه از تاخیر‌های متعدد و اجرای کند این سازوکار گلایه داشت.
سوال کارشناسان ایرانی این بود که هنگامی که تراز تجاری بین ایران و اروپا منفی است و این کانال محدود به مواد غذایی، خوراک دام و دارو است و کالاهای سرمایه‌ای را شامل نمی‌شود، چطور می‌توان به کارآیی «اینستکس» امید داشت؟ انتظار نمایندگان ایران، تامین منافعی است که با خروج آمریکا از برجام، از دست رفته است. این توقع ایران، پاسخ مستدلی از سوی سه کشور اروپایی نداشت، اما آنها نیز برای کارآیی بیشتر سازوکار مالی، یک درخواست از ایرانی‌ها داشتند. درخواست طرف غربی، تاسیس یک شرکت همتای «اینستکس» در ایران است. اما گره کار کجاست؟
فلسفه اولیه: سازوکار جدید مالی معروف به «اینستکس»، بدین منظور تشکیل شده تا مبادلات تجاری بین ایران و اروپا را بدون دلار و تراکنش در سیستم مالی آمریکا، ممکن کند. این هدف از منظر فنی مطرح بوده و اینکه تا چه حد شرکت‌های بزرگ اروپایی ریسکش را بپذیرند، در عمل متفاوت بوده و هست. برخی کارکرد سیاسی «اینستکس» را برجسته‌تر می‌کنند. این گروه معتقدند که «اینستکس» بیش از هر چیز، یک اقدام نمادین بوده که واکنش اروپا به خطر متلاشی شدن برجام را منعکس می‌کند. اروپا با این اقدام، بیش از هر چیز سعی کرده اراده سیاسی خود را در انجام تعهداتش نشان دهد.
در عمل اروپا در راه‌اندازی این سازوکار، رویکردی محتاطانه را برگزیده تا منجر به تحریک آمریکایی‌ها نشود. در واقع در مرحله اولیه و در حال‌حاضر، این کانال تنها مبادله کالاهایی را می‌تواند پوشش دهد که زیرمجموعه کالاهای تحریم شده ایران نباشند. هرچند حدی برای این کانال گذاشته نشده و در ادامه می‌تواند برای کالاهای گسترده‌تری مورد استفاده قرار گیرد. گسترده شدن این سازوکار بستگی به این دارد که روند اجرایی به چه صورت طی شود، یعنی شرکت‌های بزرگ با «اینستکس» همراه شوند یا خیر.
بسیاری از شرکت‌های بزرگ اروپایی که پس از انعقاد برجام به ایران وارد شده بودند، در سال‌جاری از کشور خارج شدند. هدف غائی «اینستکس»، بازگرداندن شرکت‌های بزرگ و موثر اروپایی به ایران است. دول اروپایی امیدوارند با این سازوکار بتوانند، شرکت‌ها را به فعالیت تجاری با ایران در حوزه‌هایی که مشمول تحریم آمریکا نیستند، مجاب کنند. فعلا «اینستکس» برای شرکت‌های کوچک و متوسط کارآیی دارد. گروهی اساسا به رفتار شرکت‌های بزرگ اروپایی امیدوار نیستند، چراکه شرکت‌های بزرگ با نظام مالی آمریکا مبادلات تجاری دارند. استفاده از سیستم مالی آمریکا، چیزی نیست که شرکت‌های بزرگ به سادگی از آن بگذرند. ترس از سختگیری آمریکا، باعث شده تا زیان معامله با ایران از زیان عدم حضور در ایران بیشتر باشد. اما اگر سازوکار مالی اروپا، بتواند به شکل عملی، شرکت‌های اروپایی را تشویق به حضور در ایران کند، ممکن است ورق برگردد.
ساختار «اینستکس»: «اینستکس» در فرانسه به‌عنوان یک شرکت خصوصی با سرمایه ۳ هزار یورو ثبت شده و رئیس آن مدیر پیشین کامرتس‌بانک آلمان است. بر اساس توافقات اولیه، ریاست این سازوکار بیش از ۶ ماه، بر عهده «پرفیشر»، بانکدار و تاجر ۶۹ ساله آلمانی خواهد بود. نکته اینجاست که «اینستکس» یک شرکت غیردولتی است که بر مبنای آن، ایران می‌تواند به یک شرکت اروپایی نفت یا کالا بفروشد و اعتبار لازم برای خرید کالا و خدمات از یک شرکت اروپایی دیگر را تامین کند. پول این مبادلات نیز در خاک اروپا و بین این دو شرکت مبادله خواهد شد. برای استفاده از این سازوکار یک شعبه از این کانال مالی در ایران نیاز است که تاسیس شود. گره کار در همین‌جاست که طرف اروپایی خواستار این است که در شرکت همتای ایرانی، سهام دولت ناچیز باشد، چراکه اگر شرکت دولتی باشد، می‌تواند در تیررس تحریم‌های آمریکا ضربه بخورد.
ایران در شرایط فعلی تحریم، انتظار آثار معجزه‌آسا از «اینستکس» را ندارد، بلکه به آن به چشم امکانی می‌نگرد که می‌تواند آثار تحریم‌ها را تخفیف دهد. البته این نگاه باعث نمی‌شود که از مطالبه‌گری خود از طرف اروپایی، برای جبران خسارات خروج آمریکا از برجام، بکاهد.
در همین راستا نایب رئیس مجلس دیروز درمورد سفر پرفیشر و موضع ایران به «خانه ملت» گفت: «اروپایی‌ها برای راه اندازی «اینستکس» مصمم هستند. نمی توان گفت که «اینستکس» آثار فوق العاده ای دارد، بلکه کمکی برای کم کردن آثار تحریم ها است.» علی مطهری یکی از اهداف سفر پرفیشر را روشن شدن ابهامات«اینستکس» اعلام کرد و افزود : «پر فیشر به ایران سفر کرده تا با توافقاتی که انجام می شود، سامانه را راه اندازی کنند.» از این‌رو باید انتظار داشت که سفر پرفیشر به راه‌اندازی رسمی این سامانه در ایران منجر شود.
