«خانه‌اولی‌ها» دیگر خانه‌دار نمی‌شوند؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل خبرآنلاین، جهش یک‌ساله قیمت مسکن، مسیر خانه‌اولی‌ها در بازار مسکن تغییر داده است؛ به نظر می‌رسد اولین مقصدی که این گروه انتخاب کردند، ادامه حرکت در بازار اجاره است. اگرچه قیمت رهن و اجاره هم در این مدت از افزایش قابل تاملی روبه‌رو بوده؛ تا جایی که بنا به گزارش‌ها، اجاره‌نشین‌ها بسیار آسیب‌پذیر شده و حتی در اغلب موارد، توان پرداخت رهن و اجاره در کلانشهرها را ندارند و به شهرهای حاشیه‌ای هجرت کرده‌اند. موضوعی که در نهایت دولت را مجبور به اتخاذ تصمیمی برای حمایت از اجاره‌نشین‌ها کرده است. فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی اخیرا در جمع خبرنگاران با اشاره به پیشنهاد خود برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، گفته است: «برای حمایت از مستاجران قصد داریم صندوقی را راه‌اندازی کنیم که با وام دادن به مستاجران، به تامین رهن آنها کمک کنیم. »
خانه‌اولی‌هایی که از دریافت وام صرف‌نظر کردند
نکته‌ای که مهم وجود دارد، گروهی از اجاره‌نشین‌ها که خانه اولی بودند، تا پیش از یک‌سال پیش برنامه داشتند که برای خرید خانه اقدام کنند؛ تا این‌که قیمت خانه به یک‌باره جهش قابل توجهی پیدا کرد. کارنامه مسکن در بهار نشان می‌دهد هر مترمربع آپارتمان در مناطق ۲۲گانه در پایان خردادماه سال جاری به طور میانگین با رقم ۱۳ میلیون و ۴۲۵ هزار تومان معامله شده که این رقم نسبت مدت مشابه سال گذشته رشد، ۱۰۶.۸ درصدی داشته، یعنی قیمت هر متر مربع در خردادماه سال ۹۷ به طور میانگین با رقم حدود ۶ میلیون و ۴۹۰ هزار تومان خرید و فروش شده است. همچنین متوسط قیمت هر مترمربع آپارتمان در خرداد ماه امسال نسبت به اردیبهشت ماه رشد ۵.۶ درصدی داشته، به عبارتی قیمت آن در اردیبهشت ماه معادل ۱۲ میلیون و ۷۱۲ هزار تومان بوده است. این اعداد و ارقام بیانگر آن است که با وام ۱۶۰ میلیون تومانی که زوجین دریافت کنند، تنها می‌توانند حدود ۱۲ متر خانه بخرند.
در این میان، آمار ثبت‌نام خانه‌اولی‌ها برای دریافت وام مسکن یکم نشان می‌دهد پارسال در پایتخت تقاضای موثر از سمت خانه اولی‌ها برای خرید مسکن ۴۰ درصد ریزش کرد. میزان کاهش در پایان سال تا مرز ۷۰ درصد هم رسید. سال گذشته از هر ۵ نفر خانه‌اولی که موعد دریافت وام‌شان در تهران فرا رسیده بود، یک نفر توانست صاحب خانه شود. اوضاع خانه‌اولی‌ها در سایر شهرها با تهران تفاوت دارد.
در حال حاضر سقف وام خرید مسکن یکم در شهر تهران برای متقاضیان انفرادی ۸۰ میلیون تومان، در مراکز استان‌ها و شهرهای با جمعیت بیش از ۲۰۰ هزار نفر ۶۰ میلیون و در سایر شهرها (شهرهای کوچک) ۴۰ میلیون تومان است. این میزان برای زوجین در هر کدام از این سه گروه جغرافیایی دو برابر رقم وام متقاضیان انفرادی یعنی ۱۶۰، ۱۲۰ و ۸۰ میلیون تومان است.
اثر وام مسکن از بین رفت
اما مقصد خانه‌اولی‌ها در بازار مسکن کجا بوده است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که با توجه به تورمی که در بازار مسکن اتفاق افتاده، این گروه ترجیح داده‌اند به اجاره‌نشینی ادامه دهند و یا به شهرهای حاشیه‌ای مهاجرت کنند.
غلامرضا سلامی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین در این خصوص می‌گوید: «خانه‌اولی‌هایی که از دریافت وام مسکن منصرف شدند، به دلیل کاهش قدرت خریدشان بوده است. »
وی می‌افزاید: «وامی که برای مسکن پرداخت می‌شده، در حال حاضر اثر خود را از دست داده و قیمت خانه در این مدت حداقل دو برابر شده است. یعنی اگر یک آپارتمانی را ۵۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته بودند و می‌خواستند ۱۶۰ میلیون تومان وام بگیرند، الان آن خانه یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان شده است. »
این کارشناس اقتصادی با بیان این‌که وام اثر خود را از دست داده است، تصریح می‌کند: «این نتیجه این است که برنامه تولید به تقاضا وصل نشده است. این در حالی است که اگر چنین اتفاقی می‌افتاد، خانه‌اولی‌ها می‌توانستند مسکن را پیش‌خرید کنند و به این ترتیب ریسک افزایش قیمت خانه را از خود دور می‌کردند. »
سلامی عنوان می‌کند: «متاسفانه پیش‌فروش مسکن در ایران قانونمند نشده و اصولا ساخت برای اقشار با توان متوسط و جوانان در ایران دیده نمی‌شود. در حالی که در دنیا توسعه‌گرها کسانی هستند که در حقیقت در جاهای ارزان‌قیمت می‌سازند و از ابتدا هم با خریداران قرارداد می‌بندند و به صورت پیش‌فروش ریسک افزایش قیمت از بین می‌رود. این به همان وام مسکن وصل می‌شود. در واقع همه چیز با هم هماهنگ جلو می‌رود تا این‌که یک نفر بتواند صاحب خانه شود. اما در ایران همه به طور مستقل عمل می‌کند. بانک، تقاضا و عرضه مستقل عمل می‌کند. »
وی متذکر می‌شود: «این کار دولت است که بتواند ابزار لازم برای ارتباط بخش‌های مختلف اقتصاد فراهم کند که متاسفانه موفق نبوده است. »
این کارشناس اقتصادی یادآور می‌شود: «در ۵۰ سال گذشته حداقل ۴ یا ۵ بار اتفاق افتاده که وام مسکن نه‌تنها راهی را جلوی وام‌گیرنده باز نکرده، بلکه مشکلات را زیادتر هم کرده است. »
هیچ‌گاه برنامه‌های ضرب‌العجلی به اقتصاد کمک نکرد
بیت‌الله ستاریان، کارشناس اقتصاد مسکن نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری خبرآنلاین می‌گوید: «زمانی که افزایش قیمت را با این شدت داریم، به طور طبیعی تقاضای موثر به مروز کاهش می‌یابد، زیرا توان خرید وجود ندارد و جزو تقاضای مطلق می‌آیند. »
وی می‌افزاید: «درست است که تسهیلات برای خانه اولی‌ها افزایش پیدا کرده است، ولی آیا تناسب افزایش تسهیلات با تناسب افزایش قیمت یکی بوده است. در حال حاضر این تناسب وجود ندارد. »
این کارشناس اقتصاد مسکن تصریح می‌کند: «ما برای مثال، ۲۰ میلیون تومان به قیمت وام اضافه کردیم، اما ۱۰۰ درصد قیمت خانه افزایش پیدا کرده است. این موضوع روی قدرت خرید اثر می‌گذارد و با این افزایش‌های ناچیز در تسهیلات، نباید انتظار داشته باشیم یک خانه‌اولی تسهیلات را بگیرد و بعد خانه بخرد و قرار باشد قسطی را پرداخت کند که توان پرداخت را نداشته باشد. »
ستاریان عنوان می‌کند: «ما همیشه گفتیم که این نوع تدابیر، منطقی و عقلانی برای مسکن نیست. مسکن یک برنامه بلندمدت و همه‌جانبه می‌خواهد. »
وی متذکر می‌شود: «ساختار اقتصاد ما اشتباه است و اقتصاد کشور نیازمند یک جراحی عمیق و دگرگونی اساسی و ساختاری است. »
این کارشناس اقتصاد مسکن با بیان این‌که مسکن نیاز روزمره مردم مثل خوراک و پوشاک است، می‌گوید: «تا چه زمانی باید خوراک، پوشاک و مسکن عوارض یک اقتصاد غلط را بدهند. »
ستاریان می‌افزاید: «ما همیشه در بحران می‌گوییم ضرب‌العجل باید برای مسکن چه کنیم؟ این‌ها برای زمانی است که یک برنامه عمیقی داشته و با جراحی اقتصاد را اصلاح کرده باشید و یک معضل کوچکی پیش آمده باشد. »
وی تصریح کرد: «مسکن یکی از پارامترهای این اقتصاد غلط است و ۴۰ سال است سناریوها و راه‌های مشابه را مرور می‌کنیم. »
