روند صعودی رشد تمامی متغیر های پولی

به گزارش اقتصادنیوز  بررسی متغیر های پولی در سال 99 نشان می دهد که رشد ماهانه تمامی متغیر های پولی یا به اصطلاح تورم ساز در اسفند ماه، نسبت به درصد رشد ماهانه بهمن در حالت صعودی و افزایشی قرار دارد. رشد ماهانه نقدینگی و پایه پولی در اسفند ماه به ترتیب 5 و 4.3 درصد رقم خورده است، این درصد رشد در کل سال 99 بی سابقه بوده است. همچنین افزایش هزار هزار میلیارد تومانی نقدینگی و انبساط بالغ بر 100 هزار میلیارد تومانی پایه پولی در طول سال 99 باعث شده است که سال گذشته در زمره رکورد داران افزایش متغیر های پولی در دهه 90 باشد. با توجه به اینکه نوسانات متغیر های پولی با یک وقفه زمانی خود را در نرخ تورم نشان خواهد داد، بررسی تغییرات این متغیر ها بسیار حائز اهمیت است. در این گزارش به بررسی نوسانات متغیر های پولی در سال 99 پرداخته شده است.

103 هزار میلیارد تومان چاپ پول در 99

پایه پولی یک از مهم ترین متغیر های اقتصاد کلان است. از پایه پولی در اقتصاد تحت عنوان پول پر قدرت نیز یاد می شود چراکه می تغییرات سایر متغیر های پولی تا حدودی زیادی وابسته به تغییرات پایه پولی است. پایه پولی اعتباری است که مستقیما توسط بانک مرکزی عرضه می شود، در نتیجه هر زمان که بانک مرکزی اقدام به چاپ پول یا خلق اعتبار کند افزایش در پایه پولی رخ خواهد داد.

مقدار پایه پولی در اقتصاد ایران در ابتدای سال 99 در حدود 352 هزار میلیارد تومان قرار داشت.این متغیر پولی در سال گذشته با افزایشی معادل 103 هزار میلیارد تومانی به رقم 455 هزار میلیارد تومان در پایان سال 99 رسید. به بیان دیگر در سال 99 بانک مرکزی بالغ بر 100 هزار میلیارد تومان اقدام به چاپ پول یا خلق اعتبار کرده است.

تیر ماه 99؛ انقباض 21 هزار میلیارد تومانی در پایه پولی

بالاترین رشد ماهانه پایه پولی در آخرین ماه سال 99 رقم خورده است. پایه پولی در اسفند رشد حدود 4.3 درصدی را تجربه کرده است که این افزایش به ارزش 19 هزار میلیارد تومان است. همچنین تنها رشد منفی پایه پولی در سال گذشته نیز به تیر ماه با منفی 5.3 درصد تعلق دارد، و با این رشد منفی پایه پولی از 383 هزار میلیارد تومان در خرداد به 362 هزار میلیارد تومان در تیر ماه رسید.

رشد ماهانه پایه پولی در دو ماه پایانی سال بالاتر از 4 درصد بوده است .این در حالیست که در ماه های آذر و دی رشد این متغیر پایین تر از 3 درصد بوده است. با توجه به اینکه به گفته برخی کار شناسان افزایش در پایه پولی طی شش ماه خود را در تورم نمایان خواهد کرد، این روند صعودی در رشد پایه پولی می تواند هشداری برای افزایش تورم در ماه های آتی باشد.

کاهش نسبی ضریب فزاینده در ماه های اخیر

ضریب فزاینده در اقتصاد بسیار مورد توجه اقتصاد دانان و کارشناسان بوده است، چراکه این ضریب بیان کننده میزان خلق پول یا نقدینگی توسط بانک ها است. زمانی که اعتبار پولی توسط بانک مرکزی خلق می شود،این پول در چرخه نظام بانکی قرار گرفته و با بام دهی توسط بانک ها باعث خلق نقدینگی می شود. به بیان ساده تر پایه پول ضرب در ضریب فزاینده برابر با میزان نقدینگی در اقتصاد است.

ضریب فزاینده در ابتدای سال در عدد 6.8 قرار داشت، اما از همان ابتدای سال روند صعودی را آغاز کرد. این روند افزایشی تا جایی ادامه یافت که چرخش پول در نظام بانکی به اوج خود رسیده و ضریب فزاینده در شهریور 99 به نزدیک 7.8 رسید، این عدد بالاترین ضریب فزاینده به ثبت رسیده در چند سال گذشته اقتصاد ایران است.این موضوع نشان می دهد که بانک ها ایرانی در سال گذشته بسیار فعال بوده اند. در ماه های اخیر تا حدودی از تب این افزایش کاسته شده و این ضریب به حدود 7.6 رسیده است. با اینکه ضریب فزاینده در انتهای سال 99 با کاهش مواجه شده است، اما هنوز این عدد در مقایسه با انتهای سال 98 بسیار بالا است.

افزایش نقدینگی در 99؛ بالغ بر هزار هزار میلیارد تومان

مقدار نقدینگی موجود در اقتصاد ایران در ابتدای سال 99 بالغ بر 2 هزار و 472 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. اکنون در انتهای سال 99 این متغیر پولی به 3 هزار و 475 هزار میلیارد تومان رسیده است، به بیان دیگر در سال 99 نقدینگی رشدی معادل 40.6 درصدی را تجربه کرده که این رشد به ارزش بالغ بر یک هزار هزار میلیارد تومان است. تا حدود زیادی مشگلات ناشی از به وجود آمدن کرونا و همچنین مسئله کسری بودجه دولت را می توان ار عمده دلایل رشد شدید نقدینگی در سال 99 دانست.

رشد ماهانه نقدینگی در اسفند 99؛رکوردی در 24 ماه اخیر

رشد نقدینگی در اسفند 99 حدود 5 درصد برآورد شده است،بر این اساس می توان گفت تنها در آخرین ماه سال گذشته بالغ بر 167 هزار میلیارد تومان نقدینگی در اقتصاد ایران به وجود آمده است. این رشد بالاترین رشد ماهانه نقدینگی در 24 ماه گذشته است. این رشد در حالی رقم خورده است که بالاترین رشد ماهانه به ثبت رسیده برای این متغیر در سال 99، رشد 3.2 درصدی اردبهشت ماه سال گذشته بوده است. با توجه به اینکه ضریب فزاینده در ماه های پایانی سال 99 تغییر محسوسی نکرده است، رشد بالای نقدینگی در اسفند را می توان ناشی از افزایش به نسبت بالای پایه پولی در این ماه دانست.

همچنی پایین ترین رشد ماهانه نقدینگی در سال گذشته به ترتیب در فروردین با 1.7 درصد و مهر ماه با 2.2 درصد رقم خورده است. در ادامه گزارش نیز به بررسی تغییرات ارکان تشکیل دهنده نقدینگی(حجم پول و شبه پول) در سال 99 پرداخته شده است.

حجم پول؛ متغیری افسار گسیخته در نیمه نخست سال 99

در میان متغیر های پولی یقینا پر فراز و نشیب ترین متغیر پولی در سال 99، حجم پول بوده است. حجم پول متشکل از مسکوکات، اسکناس و حساب های جاری است. حجم پول در ابتدای سال 99 در حدود 427 هزار میلیارد تومان قرار داشت، حال با پایان سال 99 این متغیر پولی به حدود 691 هزار میلیارد تومان رسیده است. به بیان دیگر حجم پول در سال گذشته رشدی معادل با 61.7 درصد را تجربه کرده است.این نرخ رشد بالاترین رشد به ثبت رسیده در سال های اخیر است.

تا حد زیادی می توان افزایش بالای حجم پول در سال 99 را متأثر از تغییرات شدید این متغیر در هفت ماه نخست سال دانست. رشد ماهانه 10.7 درصدی حجم پول در تیر ماه سال گذشته نیز بالاترین نرخ رشد ماهانه برای این متغیر پولی در سال های دهه 90 است.رشد ماهانه اسفند نیز 5.98 درصد به ثبت رسیده است. با وجود اینکه این نرخ رشد به نرخ های رشد ماهانه حجم پول در تابستان نمی رسد، اما در مقایسه با درصد رشد ماه های اخیر اختلاف چشم گیری دارد.

چرایی رشد بالای حجم پول در سال 99

نوسانات و تغییرات ارکان تشکیل دهنده نقدینگی، می توان بازگو کننده بسیاری از فعل و انفعالات در درون یک اقتصاد باشد. زمانی که رشد حجم پول در روندی صعودی قرار می گیرد و از سویی دیگر افزایش شبه پول یا حساب های بلند مدت در اعداد پایینی قرار دارد، بیانگر این است که مردم ترجیح داده اند تا پول های خود را به صورت نقد و با قدرت نقد شوندگی بالا در نزد خود نگهداری کنند تا اینکه این پول را در حساب های بلند مدت بانکی قرار دهند.

این مسئله گویای این است تورم انتظاری در جامعه بالا رفته و مردم برا ی جلوگیری از کاهش ارزش پول خود اقدام به سرمایه گذاری در بازار های دیگر می کنند از همین رو برای اینکه بتوانند آسوده تر اقدام به سرمایه گذاری بکنند، پول های خود را با قدرت نقدشوندگی بالاتری نزد خود نگهداری می کنند. از سویی هم با افزایش تورم و تورم انتظاری جذابیت سود سپرده های بلند مدت بانکی پایین آمده، و باعث خروج پول ها از حساب های بلند مدت و کاهش رشد شبه پول می شود.

افزایش حجم پول در 99؛ بالا بودن تورم انتظاری یا رونق بورس

همچنین می توان جذابیت بالای بازار سرمایه در نیمه نخست سال 99 را از دلایل رشد بالای حجم پول در همان بازه زمانی دانست. به بیان دیگر زمانی که بازدهی بازار های سرمایه گذاری مانند بورس افزایش پیدا می کند باعث کاهش جذابیت سود سپرده های بانکی می شود، از این رو دارایی ها از حساب های بلند مدت بانکی روانه این بازار ها خواهند شد. طبق بررسی های انجام شده هم بالاترین رشد ماهانه حجم پول در تیر ماه بوده و قله بورس نیز در میانه مرداد ماه رقم خورده است.بر این اساس پیش بینی می شود افزایش شدید حجم پول در تیر، در ماه مرداد وارد بورس شده است.

انتخابات آمریکا نیز از دلایل عمده افزایش انتظارات تورمی در میانه های سال گذشته بوده است. البته با درآمدن نام نامزد دموکرات از صندوق های رای تا حدودی انتظارات تورمی در اقتصاد ایران تعدیل گشت که موجب کاهش در رشد ماهانه حجم در آبان و آذر شد. به طور کلی میتوان بالا بودن انتظارات تورمی و همچنین بازدهی بالای بازار های سرمایه گذاری مانند بورس در سال گذشته را از دلایل اصلی رشد بالای حجم پول در سال 99 است.

شبه پول در پایان اسفند 99

میزان شبه پول در پایان سال 99 به حدود 2 هزار و  784 هزار میلیارد تومان رسیده است. به عبارت دیگر  ارزش پول موجود در حساب های مدت دار بانکی در پاین اسفند 99 بلغ بر 2.7 هزار هزار میلیارد تومان برآورد شده است. رشد شبه پول در پایان سال 99 نسبت به پایان سال 98 حدود 36.1 درصد برآورد شده، که مقدار این افزایش به ارزش 740 هزار میلیارد تومان است.

رشد ماهانه این متغیر پولی در آخرین ماه از سال 99 نیز حدود 4.8 درصد به ثبت رسیده است. بر این اساس می توان گفت که ارزش دارایی های موجود در حساب های پس انداز یا بلند مدت بانکی در پایان اسفند سال گذشته نسبت به پایان بهمن ،128 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.

به طور کلی می توان گفت که روند رشد ماهانه چهار متغیر پولی اقتصاد ایران در اسفند ماه سال 99 صعودی بوده است، به بیان دیگر ذرصد رشد ماهانه پایه پولی، نقدینگی، شبه پول و حجم پول در اسفند ماه از درصد رشد این متغیر های در بهمن بیشتر بوده است. ایجاد روند صعودی همه جانبه در متغیر های پولی می تواند به معنی به صدا درآمدن زنگ تورم در اقتصاد ایران باشد.

این روند صعودی همه جانبه یکبار دیگر نیز در مهم ماه اتفاق افتاده بود اما با کاهش انتظارات تورمی با توجه  دید مثبت به وجود آمده در اقتصاد سیاسی و فضای بین المللی ،رشد این متغیر های پولی خنثی شد. چنانچه روند صعودی ایجاد شده در ماه های گذشته تعدیل یا خنثی نشود، پتانسیل ایجاد اختلال در اقتصاد ایران را دارد.