سند جدید از دستکاری بودجه/ ابلاغ بودجه 1400 در دو مرحله!

به گزارش اقتصادنیوز؛ مدتی است که صحبت های زیادی در خصوص دستکاری در ارقام بودجه پس از تصویب آن از درون نمایندگان مجلس مطرح شده است. بحث ها از این قرار است که پس از تصویب بودجه سال 1400 در صحن علنی مجلس، بالغ بر چندین هزار میلیارد تومان برای برخی از نهاد ها بودجه جدید تعریف شده است. چنانچه این عمل صورت گرفته باشد امری غیر قانونی انجام شده است. البته تا به امروز مدرکی مبنی بر تأیید این مسئله وجود ندارد، اما تنها یک موضوع است که میتواند گمانه زنی ها مبنی بر دستکاری ارقام بودجه را تقویت کند. برای فهم بهتر مسئله ابتدا به مسیر کلی که لایحه بودجه در مجلس تا تصویب طی می کند، پرداخته شده است. 

بودجه مهم ترین سند سیاسی

بودجه مهم ترین سند مالی کشور در یک سال است. در ادبیات اقتصاد سیاسی بودجه سیاسی ترین بخش اقتصاد، و همچنین اقتصادی ترین بخش سیاست است. از همین رو مسائل سیاسی علاوه بر مسائل اقتصادی در روند تعیین دخل و خرج کشور نقش پر رنگی را ایفا می کنند. لایحه بودجه ابتدا در هیئت وزیران دولت به تصویب می رسد و پس از تصویب دولت تقدیم مجلس می شود. طبق قانون لایجه بودجه بایستی حداکثر تا 15 آذر هز سال به دست مجلس برسد.

روند بررسی بودجه در مجلس

لایحه بودجه از زمانی که در دست نمایندگان قرار می گیرد، نمایندگان 15 روز زمان دارند تا پیشنهاد های خود را تقدیم کمیسیون ها تخصصی کنند. کمیسون ها نیز 15 روز زمان دارند تا نظرات تخصصی خود را به کمیسیون تلفیق ارائه دهند. از این زمان بررسی اصلی بر روی کلیات بودجه توسط کمیسون تلفیق آغاز شده و این کمیسیون وظیفه دارد تا 15 روز کلیات بودجه را بررسی کرده و گزارش اصلی خود از لایحه را به صحن علنی مجلس ببرد، این زمان 15 روز قابل تمدید است.

کلیات لایحه بودجه 1400

رقم کل بودجه سال 1400 بالغ بر 2 هزار و 435 هزار میلیارد تومان در لایحه برآورد شده بود. از این رقم یک هزار و 561 هزار میلیارد تومان سهم بودجه شرکت های دولتی و 929 هزار میلیارد دیگر سهم بودجه منابع عمومی است. بودجه شرکت های دولتی به دلیل گسترده و وقت گیر بودن عموما در مجلس بررسی نمی شود، در اصل این بودجه منابع عمومی است که توسط نمایندگان مورد بررسی قرار می گیرد.

بودجه منابع عمومی خود از دو رکن بودجه اختصاصی و منابع عمومی(مصارف عمومی) تشکیل می شود. بودجه اختصاصی آن درآمدی است که توسط یک نهاد مشخص کسب شده و بایستی در همان نهاد هزینه شود. بخش اصلی بودجه که می توان گفت تمامی دعوا ها و جدل ها بر سر آن است، منابع عمومی یا بودحه مصارف است که تعیین کننده دخل و خرج یکسال کشور است. منابع عمومی در لایحه بودجه 1400 بالغ بر 841 هزار میلیارد تومان برآورد شده بود.

تصویب کلیات در صحن علنی؛ شروع چانه زنی های اصلی

پس از بررسی و تصویب کلیات درآمد هزینه ها و احکام کیفی بودجه در صحن علنی مجلس، لایحه بودجه برای بررسی جزئیات و جداول به کمیسون تلفیق می رود. به بیان دیگر در کمیسیون تلفیق بایستی به بررسی و جزئیات بخش ها درآمد هزینه ای پرداخته شود. مجلس در تغییر ارقام بودجه اختیارات تام دارد و ممکن است در یکسری از بخش ها درآمد های اضافه بر ان چیزی که دولت در بودجه آورده است، خلق کند. کمیسیون تلفیق اختیار دارد تا نحوه تخصیص و هزینه کردن این درآمد های جدید را تعیین کند.

در این برهه است که چانه زنی نهاد و نمایندگان مجلس برای گرفتن سهم بیشتری از بودجه آغاز می شود. به عنوان مثال هر نماینده در تلاش است که برای حوزه انتخابی خود بودجه بیشتری دریافت کند و هر نهادی تمایل دارد تا بودجه بیشتری به خود اختصاص دهد تا در هزینه ها و خرج کردن فراغی آسوده داشته باشد.

بالغ بر 15 میلیارد تومان در اختیار تام هر نماینده

4 هزار و 500 میلیارد تومان از درآمد های اضافی خلق شده در لایحه بودجه 1400 در اختیار کامل نمایندگان مجلس قرار گرفت. در سال های پیشین رقمی در لایحه به هر حوزه انتخابی تعلق جهت مصارف یا امور زیر ساختی پیش بینی نشده در بودجه تعلق می گرفت. از سال 1400 با تصمیم کمیسیون تلفیق این رقم در اختیار نماینده های هر حوزه انتخابی قرار می گیرد و نمایندگان به تشخیص خودشان می توانند این مبلغ را تخصیص دهند. بر این اساس هر نماینده مجلس در سال 1400 حدود 15 میلیارد و 500 میلیون تومان توانایی هزینه کردن از بودجه به تشخیص خود را دارد.

انبساط 436 هزار میلیارد تومانی بودجه در مجلس

همانگونه که گفته شد رقم اصلی بودجه یا منابع عمومی در لایحه بودجه 1400 حدود 841 هزار میلیارد تومان بوده است. زمانی که لایحه بودجه به مجلس رفت اعتراضات فراوانی مبنی بر انبساطی بودن بودجه و تورم زا بودن آن به خاطر افزایش شدید هزینه های دولت در 1400 نسبت به سال 99 از نمایندگان شد. علی رغم تمامی این هیاهو ها هم از سمت کارشناسان و هم از سوی نمایندگان مجلس، رقم منابع عمومی در قانون بودجه 1400 بالغ بر یک هزار و 277 هزار میلیارد تومان به تصویب رسید. به بیان دیگر درآمد هزینه های دولت در در قانون نسبت به لایحه به بیش از 50 درصد افزایش یافت.

تغییر ارقام بودجه و همچنین انبساط آن در قانون نسبت به لایحه همواره مسبوق به سابقه بوده است و از نطر قانونی این عمل هیچ منعی ندارد. تنها نکته بودجه 1400 اختلاف شدید بین رقم بودجه و در لایحه و قانون است که در بین سال های گذشته با اختلاف رکورد دار است.

آیا در ارقام بودجه دست برده شده است؟

در تاریخ 26 اسفند 99 لایحه بودجه 1400 به تصویب مجلس رسیده و با تأیید شورای نگهبان به قانون بودجه تبدیل شده است. تا این تاریخ هرگونه تغییراتی که توسط مجلس شورای اسلامی بر روی لایحه بودجه اعمال شده، فارغ ار چند و چون آن در حیطه اختیارات این نهاد بوده است. مسئله مطرح شده این است  که آیا پس از این تاریخ ارقام بودجه دچار تغییر یا دستکاری شده است؟

تا کنون هیچ مدرک مکتوبی دال بر تغییر و دستکاری ارقام بودجه ارائه نشده و مخالفان و موافقان با اظهارات شفاهی تایید یا تکذیب می کردند اما تنها یک مسئله است که می تواند تا حدودی شائبه دستکاری در بودجه را تقویت کند. اسناد رد بدل شدن میان مجلس، دولت و سازمان برنامه و بودجه.

متن نهایی قانون بودجه یکماه دیر تر به دست دولت رسید

در تاریخ 28 اسفند قانون بودجه 1400 توسط رئیس جمهور به سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شد. این در حالیست که متن نهایی جداول بودجه در تاریخ 25 فروردین ماه 1400 توسط دکتر روحانی به سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شده است. به چه علت مجلس جداول یا جزئیات نهایی بودجه همراه با قانون بودجه یکجا به دولت ابلاغ نکرده است؟

این موضوع لزوما به معنی تغییر ارقام بودجه یا دست بردن در آن پس از تصویب قانونی آن نیست، اما به هر حال فاصله زمانی نزدیک به یکماه بین ابلاغ قانون بودجه (ماده واحده و تبصره ها) تا زمان ابلاغ متن نهایی و جداول میتواند شائبه دستکاری بودجه را تقویت کند. چراکه بایستی متن نهایی و جداول همزمان با ماده واحده و تبصره های بودجه جهت ابلاغ دولت به دستگاه ها، توسط مجلس به دولت فرستاده شود.

در نامه 25 فروردین حسن روحانی به سازمان برنامه و بودجه به صراحت قید شده است پیرو ابلاغیه شماره ۱۵۸۱۸۸ مورخ ۲۸/۱۲/۱۳۹۹ «قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور» به پیوست نامه شماره ۴۴۱۷/۳۰۰ مورخ ۲۷/۱۲/۱۳۹۹ رییس محترم مجلس شورای اسلامی به همراه متن نهایی جداول بودجه که در تاریخ ۲۵/۱/۱۴۰۰ واصل گردیده، جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.در واقع بودجه سال 1400 دو بار ابلاغ شده است زیرا در 28 اسفند قانون ابلاغ شده است و در 25 فروردین جداول!.