10 نکته از حواشی استودیویی مناظره 96

عصر ایران - احسان محمدی: نخستین مناظره نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری تحت تاثیر آتش و دودی که قالیباف و جهانگیری برپا کردند قرار گرفت. آنها با ادبیاتی صریح و بی پرده نشان دادند که چرا مردم تا آن اندازه با مناظره های ضبطی مخالف بودند.

فارغ از اینکه در این مناظره چه کسی دست بالا را داشت، ذکر 10 نکته در مورد حواشی این مناظره و نحوه برخورد سیما با آن خالی از لطف نیست:

1- بی تردید این مناظره یکی از پربیننده ترین برنامه های تلویزیون در چند سال اخیر بود، تمهیدات سیما به عنوان یک «رسانه» در پوشش آن قابل تحسین است. گرچه می شود عنوان کرد که نشان دادن پیشامناظره در اتاقی دالان شکل در حالیکه مثل شاگرد به سخنان علی عسکری (رییس سازمان صدا و سیما) گوش می دادند غیرضروری و اغراق آمیز بود و حس صمیمیت و رفاقت را منتقل نمی کرد.

2- مرتضی حیدری مجری اصلی مناظره را در طول همه این سال ها با لبخند، اطلاعات جامع، آرامش و نرم خویی می شناسیم. ایستادن مقابل پنج نفر که هر کدام داعیه دار فتح پاستور هستند و رئیس جمهور مستقر البته که کار دشواری است. مجری به سادگی نمی تواند وسط حرفشان بپرد یا وقتی خارج از وقت تعیین شده حرف می زنند میکروفن آنها را قطع کند.

اما باید بپذیریم که صدا و سیما یا نتوانسته یا نخواسته که در عرصه سیاسی به پرورش مجری کاریزماتیک برای چنین روزهایی بپردازد. عادل فردوسی پور نمونه آشنای حوزه ورزش است، او هنگام مواجهه با رئیس فدراسیون، مربیان و بازیکنان برجسته دنیا تسلیم محض نیست. در برنامه نخست مناظره ها از آقای حیدری چیزی فراتر از درآوردن کاغذ از گوی بلورین و وقت نگهداری ندیدیم. شائبه حمایت از یک نامزدها همیشه دست و پای مجری ها را می لرزاند. 

3- دکور برنامه را امیرحسین میرطالب ساخته است. او خرداد 92 در گفتگو با ایسنا با انتقاد از دکور مناظره 88 گفته بود: مردم علاوه بر اینکه می‌خواهند نظرات یک رییس‌جمهور را بشنوند باید به نوع حرکت، ظاهر، پوشش، لباس و حتی نحوه عکس‌المعل‌های آن توجه کنند؛ نه اینکه آنها را پشت میزی ببینند که تقریبا تا گردن شان را پوشانده است.

میرطالب که بسیار جوان اما پرتجربه است و دکور برنامه 90 یکی از کارهای شاخص اش به شمار می رود به کُنش های نامزدها در دکور اهمیت می دهد و می گوید: اگر فضای مناظره‌ها تخصصی و میزهای آن استاندارد باشد، کسی نمی‌تواند برگه‌ بالا ببرد و مدام نشان دهد؛ می گوید نباید میز نامزدها به شکلی باشد که آنها بتوانند با تکان دادن تسبیح یا نشان دادن برگه و کاغذ همدیگر را عصبانی کنند. ( البته آقای قالیباف باز هم از تمهید نشان دادن برگه به دوربین بهره گرفت. کاری که هیچ طراح دکوری نمی تواند جلوی آن را بگیرد)! 

شاید به خاطر همین نگاه بود که امسال هم میزهای نامزدها در یک خط واحد قرار گرفت. به نظر می رسد طراحان دکور برای 10 نفر فضا را آماده کرده بودند به همین خاطر آنقدر استودیو بزرگ شده که مجبور شدند برای بهتر و دقیق تر شنیده شدن سخنان نامزدها به آنها هدفون(گوشی) بدهند. امری که این شائبه را ایجاد کرد که با بیرون در تماس هستند و مجری برنامه آن را اصلاح کرد.

4- استفاده از پرچم ایران، رنگ های روشن، فونت دوست داشتنی در بک گراوند مجری، المان های مربوط به میدان آزادی، رنگ آبی که در فرهنگ ایرانی با آب و آسمان و قداست همراه است و نور مناسب که موجب نمی شود در سایه روشن ها چهره نامزدها عصبی یا خشن نشان داده شود از اقداماتی بود که دکور این برنامه را چشم نوازتر از گذشته کرده بود و حتی به چشم بیننده ای عام هم آمد. میرطالب البته می گوید که در بین فضاهایی که نشان داده می شود تنها بخشی که پرچم دیده می شود مربوط به دکور مناظره زنده است و بخش های دیگر مربوط به برنامه های ضبطی است.

5-  حسن سلطانی مجری دیگری که در بخش های ابتدایی، میانی و انتهایی مناظره سخن می گفت برای بسیاری از بینندگان یادآور سحرهای ماه رمضان بود. او با همان تم و ادبیات کوشید با اشاره های مکرر به مناجات ماه شعبان و ذکر احادیث و روایات تلاش کرد که با تلطیف فضا به این مناظره بار اخلاقی ببخشد، اینکه توانست یا نه قضاوت آن با بینندگان است. نقش دیگر مجری جوان برنامه هم مشخص نبود.

6- پخش موسیقی رپ که همواره زیرزمینی تعریف می شود و آن را پنهان می کنند در این برنامه بسیاری را غافلگیر کرد. این سبک از موسیقی بین نسل جوان علاقمندان بسیاری دارد و آنها امیدوارند این اتفاق باعث شود از زیرزمین به روی آن صعود کنند! تکرار ترانه های دوست داشتنی سالار عقیلی با مضامین وطن دوستانه ارزشمند است اما ممکن است دیگر خوانندگان را به واکنش وادارد که چرا این همه سالار؟

7- هنوز تعریف مصادیقی چون «توهین» و «اتهام زنی» دشوار است و نحوه پاسخگویی به آن هم در برنامه زنده مشخص نشده است. برخورد دیروز قالیباف- روحانی و اکتفا نکردن رئیس جمهور به زمان مشخص شده نشان می دهد به رغم همه تمهیدات هنوز مشخص نیست چطور به آن پاسخ داده شود. پاسخ به اتهامات در زمان و برنامه دیگر گرچه یک راهکار به نظر می رسد اما کافی نیست چون لزوماً بینندگان دو برنامه یکسان نیستند و چه بسا کسی که اتهامات اول را شنیده، پاسخ های را  در برنامه دیگر نشنود.

8- با آنکه به نظر می رسید کسانی در تلاش هستند تا با ضبط مناظره ها و پرهیز از رودرو قرار دادن نامزدها در مناظره های دو نفره از داغ شدن فضا بکاهند اما این سبک از مناظره هم اثرگذار بود. زمان دو دقیقه ای برای پرسشگری یا پنج دقیقه ای برای پاسخ دادن به پنج نامزد البته برای سیاستمداران ایرانی که عادت به استفاده درست از زمان سخنرانی ندارند البته که اندک است اما باید به سیما هم حق داد که نمی شود زمانی بی انتها را به این موضوع اختصاص داد.

9- در فضای مجازی بسیاری به قالیباف تاخته اند که «استراحت مردم» را بهانه کرد تا از فرصت برای «پرینت گرفتن یک برگ» بهره گیرد. در اینکه نامزدها حق دارند در یک فرصت مناسب با مشاوران خود ارتباط بگیرند تردیدی نیست اما تکلیف آن باید قبل از برنامه روشن شود نه اینکه در میانه آن مجری بپرسد که ادامه بدهیم یا استراحت کنیم؟

10- با همه نقدهایی که می توان به آن ادامه داد، عملکرد سیما در مناظره – نه پخش اخبار گزینش شده در یکی دو بخش خبری- قابل قبول بود و بخش بزرگی از بینندگان بعد از مدت ها یک عصر جمعه پرانرژی را گذراندند. باید به انتظار نشست و دو مناظره دیگر را دید، شاید بتوان دقیق تر قضاوت کرد.