اقتصاددان دیپلمات

به گزارش اقتصادنیوز: بورل ۷۲ ساله، از زمانی که به‌عنوان پسر یک نانوا در روستایی در اسپانیا به دنیا آمد تاکنون که مسوول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپاست، راهی طولانی را طی کرده است و اکنون با تصویب پارلمان اروپا، نماینده ارشد اتحادیه اروپا در امور خارجی و سیاست امنیتی و معاون رئیس کمیسیون اروپاست و دیپلمات ارشد ۵۰۰ میلیون نفر ساکنان قاره سبز محسوب می‌شود. بورل دارای مدرک‌دکترای اقتصاد است و مدتی استاد دانشگاه بود. او در سال ۱۹۷۵ به حزب سوسیالیست اسپانیا پیوست و فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد. در آن زمان اسپانیا پس از مرگ دیکتاتور این کشور یعنی فرانسیسکو فرانکو به سمت دموکراسی حرکت کرد.

در چهار دهه اخیر بورل مناصب سیاسی مختلف را در اسپانیا و اروپا برعهده داشته و قبل از تصدی سمت کنونی، وزیر خارجه اسپانیا بود. او در تدوین پیش‌نویس قانون اساسی اروپا مشارکت داشت و بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹ عضو پارلمان اروپا بود. وی همچنین بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ رئیس پارلمان اروپا بود و در آن سال‌ها بر گسترش این اتحادیه به شرق اروپا نظارت کرد. بورل در بیان مسوولیت‌هایی که بر عهده داشته، نوشته است: «بخشی بزرگ از زندگی و کارم را صرف فعالیت‌های سیاسی در حوزه مسائل اروپا کرده‌ام و این موضوعات همواره در مرکز علایق و تعهدات من بوده‌اند.»

درباره برنامه‌های بورل در سمت جدید گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد. واقعیت این است که در جهان چند قطبی کنونی که در یک سوی آن ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا قرار دارند و در سوی دیگر چین و روسیه، اتحادیه اروپا قصد دارد ایجاد سیستم سیاست خارجی موثرتر و قدرتمندتر را در اولویت قرار دهد و این هدف به آسانی به دست نخواهد آمد. خانم فون‌درلین، رئیس کمیسیون اروپا در نامه شرح وظایف بورل آورده است: «تبدیل کردن اتحادیه اروپا به اتحادیه‌ای استراتژیک‌تر، قاطع‌تر و متحدتر در روابط خارجی وظیفه شماست و شما باید به‌دنبال تقویت ظرفیت اتحادیه اروپا برای اقدام مستقل و تقویت ارزش‌ها و منافع اتحادیه اروپا در جهان باشید.»

انجام این مسوولیت‌ها آسان نیست، زیرا اعضای اتحادیه اروپا اغلب سرسختانه به‌دنبال حفظ حق حاکمیت و دنبال کردن سیاست خارجی مورد نظر خود هستند. همچنین بین آلمان و فرانسه و بین کشورهای اروپای شرقی و مرکزی و دیگر کشورها تفاوت‌هایی وجود دارد. یک دیپلمات اسپانیایی می‌گوید: «بورل یک مذاکره‌کننده سرسخت است که آمادگی دارد وضعیت موجود را به چالش بکشد. همچنین ظرفیت کاری او بالاست و پایبندی به هدف، او را به فردی متعهد به کار تبدیل کرده است.» رئیس دفتر شورای اروپا در حوزه روابط خارجی در مادرید معتقد است نخستین وظیفه بورل این است که ترتیبی دهد تا سمت مسوول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا بار دیگر به سمتی موثر، مورد توجه و اعتماد کشورهای عضو اتحادیه اروپا تبدیل شود.

این باور وجود دارد که سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حوزه‌های اصلی از جمله روسیه، اوکراین، درگیری‌ها در لیبی، مهاجرت، سوریه و روابط دو سوی اقیانوس اطلس فعال نبوده است. بورل در حالی در سمت مسوول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا قرار گرفته که انواع مسائل و بحران‌ها در جهان وجود دارد: ناآرامی‌ها در خاورمیانه و شمال آفریقا، مهاجرت از آفریقا، درگیری در اوکراین، توسعه‌طلبی‌های روسیه، تحولات در بالکان و مساله چین در صدر اولویت‌ها قرار دارند. او همچنین باید نقشی ویژه در تدوین سیاست اتحادیه اروپا در قبال ونزوئلا بازی کند و یک موضوع مهم دیگر سیاست ترامپ یعنی سیاست اول آمریکاست که سبب تغییر در روابط تاریخی دو سوی اقیانوس اطلس شده است.

بورل در یک مصاحبه در ماه مه گفت: «ترامپ نخستین رئیس‌جمهوری آمریکاست که نسبت به پروژه اروپایی خصومت ورزیده و ما را دشمن توصیف کرده است. در گذشته ایالات‌متحده همواره به یکپارچگی اروپا کمک می‌کرد، اما اکنون موضع آمریکا در قبال این موضوع تغییر کرده است.» عده‌ای معتقدند حضور بورل در سمت کنونی جنجال‌هایی در پی خواهد داشت. او چند ماه پیش در مصاحبه با دویچه وله هنگامی که سوالی درباره کاتالونیا مطرح شد عصبانی شد. بورل یک کاتالان مغرور است، اما به شدت با موضوع استقلال این منطقه مخالف است.

درباره مسائل مالی بورل نیز پرسش‌هایی مطرح است. سال ۲۰۱۲ او مجبور شد از «موسسه دانشگاه اروپایی» استعفا دهد؛ زیرا درآمدهای خود را به‌عنوان عضو هیات‌مدیره شرکت انرژی‌های تجدیدپذیر آبنگوا (Abengoa) فاش نکرده بود. سال گذشته موسسه ناظر بر بورس اسپانیا بورل را به‌دلیل دادوستد داخلی سهام در سال ۲۰۱۵ یعنی کمی قبل از آنکه اعلام شود، شرکت در حال ورشکستگی است جریمه کرد. همچنین در سال ۱۹۹۹ او مجبور شد از سمت رهبری حزب سوسیالیست اسپانیا استعفا دهد؛ زیرا یک مورد رسوایی مالی برای زیردستان او رخ داده بود. البته در دورانی که بورل وزیر دارایی اسپانیا بود هرگز به‌طور مستقیم به اقدام غیرقانونی متهم نشد.

از روز یکشنبه این هفته بورل به مدت ۵ سال سکان سیاست خارجی اتحادیه اروپا را در دست خواهد گرفت و این باور وجود دارد که اکنون بیش از هر زمان دیگری به نقش‌آفرینی اروپا در صحنه جهانی نیاز است. همچنین اروپا باید از قدرت دیپلماتیک و اقتصادی خود برای حمایت از ثبات جهانی و حرکت جهان به سمت رونق استفاده کند. بورل در پیام شخصی خود که پس از شروع کار ارسال کرد آورده است: «بر مبنای اصول واقع‌گرایی، اتحاد و شراکت، در مسیر افزایش قدرت اتحادیه اروپا قدم برخواهم داشت. ما تمام ابزارها و منابع از دیپلماسی و تجارت تا مدیریت بحران را در اختیار داریم. ما قواعد و استانداردهای جهانی تدوین می‌کنیم و به‌عنوان مدافع چندجانبه‌گرایی و ارزش‌های دموکراتیک اقدام خواهیم کرد. ترکیب این دارایی‌ها ما را در واکنش به چالش‌های بین‌المللی به یک رهبر تبدیل خواهد کرد.»

بورل معتقد است اروپا بهترین ترکیب از آزادی سیاسی، رونق اقتصادی و همزیستی اجتماعی است و از نهادهای قدرتمند و حمایت مردم برخوردار است. او تاکید بسیار زیاد بر اتحاد و یکپارچگی اتحادیه اروپا دارد. برای مثال از دید بورل، ساختار تجاری مشترک اتحادیه اروپا از آن جهت که مشترک است، قدرتمند است. او همچنین قول داده با اعضای اتحادیه اروپا برای افزایش یکپارچگی و اتحاد همکاری کند. بورل با اشاره به شراکت و چندجانبه‌گرایی به‌عنوان دی‌ان‌ای مشترک اروپا، بر نقش این قاره در تقابل رو به رشد آمریکا و چین تاکید کرده است. او معتقد است اروپا باید از چندجانبه‌گرایی مبتنی‌بر قوانین پشتیبانی کند و اجازه ندهد بین آمریکا و چین تحت فشار قرار گیرد.