کــرونـا بلای جان جهان

به گزارش اقتصاد نیوز،

شادی آذری 

  ماهیت ویروس

هم ویروس توانایی ایجاد بیماری را دارد و هم باکتری. تفاوت کلی این دو اما در این است که باکتری‌ها موجوداتی زنده محسوب می‌شوند که تک‌سلولی هستند و می‌توانند به حیات خود به‌طور مستقل ادامه دهند. ویروس‌ها اما موجود زنده نیستند و سلول ندارند، بلکه ذراتی آلوده هستند که با کمک چسبیدن به سلول‌های زنده می‌توانند تکثیر شوند و باقی بمانند. بنابراین بهترین روش مقابله با شیوع ویروس‌ها این است که شانس داشتن میزبان از آنها گرفته شود.ویروس جدید کرونا که نوعی خاص از خانواده ویروس‌های کروناست که سال‌ها قبل شناسایی شده بودند، کووید-۱۹ نام دارد و در ماه ژانویه به‌طور رسمی از شهر ووهان چین آشکار شد. علت این نام‌گذاری این اس_سات: کو (برگرفته از نام خانوادگی این ویروس یعنی کرونا)، وی (برگرفته از کلمه ویروس) حرف د)برگرفته از کلمه انگلیسی «Disease» به معنی بیماری) و ۱۹ نمایانگر سال ۲۰۱۹ یعنی سال شیوع این نوع جدید از ویروس کروناست.این ویروس که قابلیت بالایی در چسبندگی به سطوح دارد، از پوشش پروتئینی برخوردار است و به همین دلیل پس از رها شدن بسته به شدت انرژی پرتاب، نهایتا در فاصله کمتر از یک و نیم متری از مبدأ سقوط می‌کند و بر سطوح موجود می‌نشیند. به همین دلیل است که توصیه می‌شود افراد در هنگام شیوع ویروس از حضور در اجتماعات اجتناب کنند و در صورت ضرورت، در فاصله حداقل یک تا یک و نیم متری از یکدیگر بایستند. دستان آلوده به این ویروس با لمس هر شیء می‌توانند آن شیء و در نهایت فرد سالم دیگری را که به آن دست بزند، آلوده سازد. به همین دلیل است که سازمان بهداشت جهانی در پایگاه اطلاع‌رسانی خود توصیه کرده است که با شستن مرتب دست‌ها امکان انتقال و شیوع این ویروس را می‌توان کاهش داد.

  کرونا از شایعه تا واقعیت

کرونا نیز مانند هر بحران دیگر در جامعه بشری با شایعات زیادی به زندگی ما وارد شد. ابتدا وجودش را شایعه خواندند، حرفی که خود یک شایعه بود. برخی اعلام کردند که این ویروس تنها در شهر ووهان چین مشاهده شده است و به همین دلیل هرگونه نگرانی در رابطه با آن سیاه‌نمایی تلقی شد. خیلی زود اما مشخص شد که قدرت سرایت این ویروس به حدی است که می‌تواند پنج قاره جهان را در کمتر از یک ماه درنوردد. البته در این مهم، سهولت سفر و امکانات پرواز و سفرهای دریایی نیز به‌عنوان دستیاران درجه یک کرونا وارد عمل شدند و این ویروس خیلی زود به همه قاره‌های جهان رسید. پس از چین به‌عنوان مبدأ اصلی کرونا، ایران با پروازهای متعددی که از چین داشت به عنوان یکی از مراکز شیوع کرونا مطرح شد، کشورهای زیادی همچون ایتالیا، عربستان سعودی و پس از آنها آمریکا و کانادا هم به این ویروس مبتلا شدند. برخی مدعی شدند که چنین ویروسی با این درجه از قدرت و توان انتقال نمی‌تواند یک ویروس عادی باشد و احتمال آزمایشگاهی بودن آن را مطرح کردند، ادعایی که شاید هرگز صحت و سقم آن قابل اثبات نباشد. برخی بر این باورند که این ویروس ابزاری است که آمریکا علیه اقتصاد چین مورد استفاده قرار داده است تا آن را از جایگاه مرکز تولیدات کارخانه‌ای جهان به پایین بکشد. برخی اما با اشاره به خرید سهام شرکت‌های خارجی مستقر در چین توسط دولت این کشور که به‌واسطه شیوع این ویروس دچار افت ارزش شدند، این ادعا را مطرح می‌کنند که این ویروس ابزاری چینی برای به‌دست آوردن منافع اقتصادی بوده است. برخی افراد نیز مدعی دستیابی به داروی ضدکرونا شدند که خیلی زود واهی بودن ادعایشان بر همه مشخص شد.ویروس کووید-۱۹ هر چه باشد، چه ویروسی زاییده دست بشر و چه پدیده‌ای طبیعی، یک نکته درباره آن شایعه نیست و آن اینکه به علت قابلیت سرایت آسان، می‌تواند با رعایت نکردن نکات بهداشتی و توصیه‌های نهادهای بین‌المللی به آسانی جان انسان‌های زیادی را بگیرد.

  پیش‌بینی‌هایی کرونایی

دامنه اثرگذاری این ویروس تا به حدی است که تقریبا همه حوزه‌های زندگی بشر را تحت تاثیر خود قرار داده است. از آموزش تا تغذیه، از سفر تا اقتصاد همه و همه با بحران کرونا دستخوش تغییر شده است و شاید این پیامی باشد برای بشر که تا چه حد آسیب‌پذیر است. به همین بهانه، نهادهای بین‌المللی گوناگون پیش‌بینی‌هایی را از میزان تخریبی که ویروس کرونا در حوزه‌های مختلف زندگی بشر بر جای خواهد گذاشت منتشر کردند.  نشریه بیزینس اینسایدر با انتشار نتایج یک مطالعه برآوردی تکان‌دهنده از تلفات مالی و جانی ویروس کووید-۱۹ منتشر کرده است. در این مطالعه که توسط گروهی از دانشمندان و کارشناسان استرالیایی انجام شده، هفت سناریو مطرح شده است. الگوی جدید مطالعه دانشمندان دانشگاه ملی استرالیا نشان می‌دهد این ویروس که در دست‌کم ۸۱ کشور جهان جا خوش کرده در بهترین سناریو (که خفیف‌ترین آسیب را نشان می‌دهد)، بالغ بر ۴/ ۲ تریلیون دلار خسارت بر تولید ناخالص داخلی جهان در پی خواهد داشت. این دانشمندان همچنین با توجه به هشدار سازمان تجارت جهانی در رابطه با تنگ‌تر شدن لحظه به لحظه راه فرار از یک بحران گسترده بشری بر اثر این ویروس، ابراز نگرانی کرده‌اند که تلفات انسانی ناشی از این ویروس بسیار بیشتر از آن چیزی باشد که تا کنون پیش‌بینی شده است. پیش از این سازمان بهداشت جهانی براساس آمار منتشره از سوی دولت‌ها اعلام کرده بود که نرخ مرگ‌و‌میر در میان مبتلایان به این ویروس حدود ۲ درصد است. حالا اما این نرخ از سوی سازمان بهداشت جهانی به ۴/ ۳ درصد افزایش یافته است. البته خطر مرگ مبتلایان به این ویروس، بسته به چند عامل از جمله محل درمان، سن و شرایط سلامتی پیش از ابتلا، متفاوت است. در مجموع حدود ۸۰ درصد از ابتلاها در سطحی متوسط قرار دارند و این موضوع کارشناسان را به این تردید دچار ساخته است که شاید بسیاری از مبتلایان به‌دلیل اینکه بیماری چندان شرایط سختی را برایشان پیش نیاورده، اصلا مراجعه نکرده و در آمار ثبت نشده‌اند.

واقعیت این است که هنوز بسیاری از جنبه‌های این ویروس کشف نشده باقی مانده است و به قول تدروس ادهانوم، رئیس کل سازمان بهداشت جهانی، این ویروس جدید «ویروسی منحصربه‌فرد با مشخصاتی منحصربه‌فرد» است. در چهار سناریو از هفت سناریوی مطرح شده در این مطالعه، تاثیر گسترش کووید-۱۹ در خارج از سرزمین چین مورد بررسی قرار گرفته و سناریوها از اثرات ضعیف تا شدید دسته‌بندی شده‌اند. در سناریوی هفتم هم به بررسی اثرات جهانی یک بیماری اپیدمیک با درجه متوسط در هر سال به تفکیک پرداخته است. بر این اساس حتی در سناریویی با اثرات ضعیف، میزان تلفات جانی این ویروس بالغ بر ۱۵ میلیون نفر پیش‌بینی شده است. این مطالعه براساس الگوی بیماری همه‌گیر آنفلوآنزای هنگ‌کنگ انجام شده است، بیماری‌ای که بین سال‌های ۱۹۶۸ تا ۱۹۶۹ همه‌گیر شد و جان حدود یک میلیون نفر را گرفت.در سناریوی با شدیدترین تلفات که براساس الگوی بیماری همه‌گیر آنفلوآنزای اسپانیا تدوین شد، خسارات مالی کووید-۱۹ می‌تواند بالغ بر ۹ تریلیون دلار باشد و آمار تلفات به بیش از ۶۸ میلیون نفر برسد. بیماری همه‌گیر آنفلوآنزای اسپانیا بین سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ بین ۱۷ تا ۵۰ میلیون نفر را به کام مرگ کشاند.

وارویک مک‌کیبین، استاد اقتصاد دانشگاه ملی استرالیا که یکی از نویسندگان این مقاله است می‌گوید: «سناریوهای ما نشان می‌دهند که حتی یک شیوع کنترل شده ویروس هم می‌تواند در کوتاه‌مدت اثری قابل‌توجه بر اقتصاد جهان بر جای گذارد.» وی افزود: «حتی در بهترین سناریو با اثراتی با شدت کم، خسارات اقتصادی عظیم خواهند بود و لازم است تا کشورها با یکدیگر همکاری کنند تا آسیب بالقوه را تا حد ممکن به حداقل برسانند.» این مطالعه با هدف کمک به سیاست‌گذاران برای پاسخگویی به اثرات روزافزون اقتصادی کووید-۱۹ انجام شد. موسسه اعتبارسنجی «مودیز» پیش‌بینی کرده است که مجموع کشورهای عضو در گروه ۲۰ در سال ۲۰۲۰ با رشد تولید ناخالص داخلی۱/ ۲ درصدی مواجه خواهند شد. این میزان به‌دلیل شیوع جهانی ویروس کرونا و تاثیر آن بر کسب‌و‌کارها و زنجیره تامین کالا، ۳/ ۰ درصد کاهش را نسبت به پیش‌بینی قبلی این موسسه نشان می‌دهد. مودیز همچنین هشدار داد که احتمال آغاز رکود اقتصاد جهانی افزایش یافته است. موسسه مودیز یکی از سه موسسه معتبری که رتبه‌های اعتباری در سطح جهان را می‌سنجند پیش‌بینی کرده است که شوک‌های اقتصادی کرونا موجب کندی روند رشد اقتصاد جهانی به‌ویژه طی نیمه نخست سال‌جاری خواهد شد. گروه ۲۰ شامل اقتصادهای برتر جهان نظیر ایالات متحده، ناحیه یورو، ژاپن، آلمان، بریتانیا و اقتصادهای نوظهوری نظیر چین، هند، برزیل، روسیه و مکزیک است. با توجه به هشدارهای جدی موسسات بین‌المللی پیرامون تاثیر مخرب شیوع کرونا بر اقتصاد جهان، به نظر می‌رسد که مهار و کنترل این بیماری همه‌گیر به یک موضوع امنیت ملی برای بسیاری به‌ویژه کشورهای درگیر این بحران بدل شده است. علاوه بر این، براساس آماری که دپارتمان متولی بخش سرمایه‌گذاری «سازمان ملل‌» منتشر کرد شیوع ویروس کرونا جدید موجب آن خواهد شد که جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان نسبت به پیش‌بینی قبل با کاهش ۵ تا ۱۵ درصدی مواجه شود. این امر باعث خواهد شد تنها رشدی ناچیز در جریان سرمایه‌گذاری سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ حاصل شود. این امر عمدتا به خاطر آسیب دیدن فعالیت‌های اقتصادی در بخش‌های خودرویی، هواپیمایی و صنایع انرژی به دنبال شیوع ویروس کرونا است. به گزارش «کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (آنکتاد)» اثرات منفی ویروس کرونا حتی در آینده وخیم‌تر نیز خواهد شد.

از میان ۱۰۰ شرکت بین‌المللی که در شاخص اقتصادی جهانی «آنکتاد»‌ مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند، بسیاری اعلام کرده‌اند مخارج سرمایه‌گذاری آنها در مناطق آلوده روندی رو به کاهش دارد. در این رابطه ۴۱ مورد از این شرکت‌ها درخصوص وضعیت سوددهی خود وضعیت هشدار صادر کرده‌اند. این وضعیت سود برای سرمایه‌گذاری مجدد آنها را که یکی از مشتقات اصلی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی محسوب می‌شود به‌شدت تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.  براساس ارزیابی‌ها بسیاری از هشدارها پیرامون وضعیت سوددهی شرکت‌هایی است که به‌طور مستقیم با مشتریان در ارتباط هستند. در واقع این روند کاهشی سوددهی به‌خاطر تضعیف تقاضای این شرکت‌ها بوده است. به عقیده کارشناسان انتظار می‌رود کاهش تقاضا اثرات مستقیم شدیدتری بر سود نسبت به تولید و اخلال زنجیره عرضه داشته باشد.بررسی‌های جامع‌تر از ۵۰۰ شرکت برتر نیز نشان می‌دهد پیش‌بینی سوددهی این شرکت‌ها برای سال مالی ۲۰۲۰ طی یک ماه گذشته به‌دلیل شیوع ویروس کرونا به‌طور میانگین ۹ درصد کاهش یافته است، ویروسی که تاکنون بیش از ۱۰۰ هزار نفر را مبتلا کرده و چندین هزار نفر را به کام مرگ کشیده است. «آنکتاد» در ابتدای نیمه دوم اسفندماه اعلام کرد صنایع خودرویی با ضرر ۴۴ درصدی، هواپیمایی با کاهش ۴۲ درصدی و انرژی و موادخام با ضرر ۱۳ درصدی بیشترین آسیب را از ویروس کرونا دیده‌اند.در این رابطه «آنکتاد» در ماه فوریه جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۱۹ را روی سطح ۳۹/ ۱ هزار میلیارد دلار برآورد کرده بود. براساس آن برآورد پیش‌بینی ‌شد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهان در سال‌جاری افزایش ۵ درصدی را تجربه کند. با این حال ارزیابی‌های جدید این سازمان نشان می‌دهد در صورت شیوع گسترده ویروس کرونا و ادامه یافتن آن در ادامه سال، جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با شدیدترین آسیب از زمان بحران مالی ۲۰۰۸ مواجه خواهد شد.