نامه جمعی از اساتید رشته مدیریت به رئیس‌جمهور درباره مقابله با کرونا

«جناب آقای دکتر حسن روحانی

رئیس محترم ‌جمهور

سلام علیکم

احتراماً، همانطور که مستحضر هستید گسترش سریع و خارج از کنترل شیوع ویروس کرونا به نحوی که در کمتر از ۳ هفته از یک یا دو استان به تمام استان­های کشور سرایت نموده و در سطح بین­المللی نیز به تمامی کشورها گسترش یافته است، ضرورت قاطعیت و سرعت عمل در تصمیم­گیری و اقدامات پیشگیرانه عالمانه را بیش از پیش مشهود می­سازد. شیوع روزافزون این ویروس و نرخ فزاینده مرگ و میر تاسف­بار ناشی از آن در ایران اسلامی همچون برخی کشورهای اروپایی، نگرانی جدی را در بین استادان مدیریت کشور از نحوه رسیدگی و تصمیم­گیری و روند اقدامات صورت گرفته تاکنون در رابطه با اینگونه بحران‌های طبیعی و انسانی برانگیخته است. با توجه به سوابق موفقیت و شکست و تجارب ناگوار به جای مانده از ضعف عملکرد سیستم اجرایی کشور در موارد پیشین علی رغم زحمات و جانفشانی­های مسئولان مربوطه، امضاء کنندگان این نامه طرح موارد زیر را از منظر بیان دغدغه و ارائه مشورت مشفقانه به حضرتعالی به عنوان عالی­ترین مقام اجرایی و مسئول اجرای قانون اساسی و ریاست  شورای عالی امنیت ملی در راستای مطالبه مشارکت جدی­تر اقشار دانشگاهی در کمک به اصلاح امور بر خود فرض می­دانند:

۱) اگر چه مدیریت بحران­های طبیعی به سبب ماهیت خاصی که دارند، بیش و پیش از آنکه با ادبیات جنگی توصیف شوند نیازمند تشخیص­های علمی و کارشناسانه و تدبیرهای هوشمندانه­ای هستند که تنها در پیوند نظام دانایی و نظام تصمیم­گیری کشور حاصل می­شود؛ ولی با توجه به احتمالات جنگ بیولوژیک و تاکید صریح مقام معظم رهبری بر «شهید بودن آنان که برای حفظ سلامت مردم تلاش می‌کنند»، شرایط حاضر دال بر موقعیت خاصی است که قاطعیت دوران جنگ از سنخ کلام تاریخی امام (قدس سرّه) که "محاصره آبادان باید شکسته شود" را نیز تداعی می­کند. متأسفانه تاکنون چنین رویکرد قاطع و چابکی در مدیریت بحران مذکور را شاهد نبوده­ایم. جانفشانی­های کادر درمان و شهادت عزیزان حوزه سلامت و دیگر سازمان­های فعال در این عرصه بیش از آنکه نتیجه منطقی جدال هوشمند با بحران طبیعی یا جنگ بیولوژیک باشد، نتیجه عدم استفاده موثر از تمامی ظرفیت­های بالقوه و بالفعل کشور به صورت هم افزاست.

۲) علی­رغم تبعات اولیه گسترده و جدی بهداشتی و درمانی شیوع ویروس کرونا و محوریت وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی در این حوزه؛ وجوه متعدد این پدیده پیچیده بویژه ابعاد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و سیاسی- امنیتی آن بیان­گر لزوم نگرش جامع در ارتقاء جایگاه ستاد مدیریت بحران با ایفاء نقش دستگاه­های اجرایی مختلف کشوری و لشگری به ریاست رئیس جمهور به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور یا معاون اول وی و با داشتن اختیارات تام از سوی فرماندهی کل قوا برای به­کارگیری کلیه ظرفیت­های قابل استفاده در قوای سه گانه و نیروهای مسلح و سازمان صدا و سیما و با جلب همکاری گسترده بخش خصوصی و مردمی هست تا بتواند تصویری روشن از وضعیت جامعه و برنامه اقدام و عمل دولت و حکومت و تقسیم کار ملی را به نمایش بگذارد. فقدان یکپارچگی ساختاری بین نیروهای عمل­کننده غیرنظامی و نظامی مرتبط با مدیریت این بحران در چارچوب ستاد فرماندهی واحد یکی از چالش­های کلیدی است که رفع آن نیازمند اقدام فوری است.

۳) متاسفانه از ابتدای ورود این ویروس به کشور رویکرد به نمایش گذاشته شده توسط مسئولان اجرایی کشور نشان خوبی از توجه به حساس بودن شرایط و مخاطرات جدی ناشی از عدم کنترل سریع و قاطع شیوع آن و لزوم هشیاری و مقابله همگانی با این ویروس ناخوانده ارائه نمی­دهد. اگر اصرار به ادامه فعالیت ادارات و دستگاههای اجرایی غیر ضروری برای شرایط بحران باشد و اقدامات بازدارنده جدی برای جلوگیری از سفرهای نوروزی و جابجایی جمعیتی درون و بین شهرها برای کنترل شیوع را بعمل نیاید، آیا می­توان امیدی به نرسیدن تعداد مبتلایان به نقطه بحرانی و آوار شدن جمعیت انبوه خارج از ظرفیت بر نظام بهداشت و درمان و کنترل پیامدهای فاجعه بار آن برای خانوارها و کشور داشت؟!

۴) گستره روزافزون کشورهای درگیر در بحران شیوع ویروس کرونا و همچنین پیامدهای تحریم­های ظالمانه که موجب عدم کفایت امکانات پزشکی و دارویی کشور برای مواجهه با این بیماری همه­گیر شده است، مستلزم فعال شدن جدی وزارت خارجه برای دریافت کمک­ از همه کشورها و نهادهای موثر بین­المللی و شکل­دهی به همکاریهای منطقه­ای و بین‌المللی بویژه با کشورهای اروپایی و آسیایی دارای جایگاه اثرگذار در شورای امنیت و دیگر سازمان­های بین­المللی و بهره­گیری از همه ظرفیت­های موجود بین­المللی برای کنترل اثرات این بحران جهانی با حفظ اصول سیاست خارجی کشور است.

۵) بازیابی سریع نقش موثر مجلس شورای اسلامی در کمک به مدیریت بحران از طریق رفع فوری خلاءها و فراهم نمودن اختیارات قانونی مورد نیاز دستگاه­های اجرایی مربوطه و بهره­گیری از ظرفیت­های نظارتی آن در انسجام­بخشی به همراهی و همکاری نهادهای اجرایی مختلف کشور امری ضروی است. مبادا به نحوی عمل شود که مردم در میانه بحران احساس بی مجلسی کنند!

۶) همکاری و هماهنگی با قوه قضائیه برای شکل­گیری سامانه قضایی ویژه به منظور رسیدگی فوری و عادلانه به تخلفات و ناکارآمدی­های فردی و نهادی در مدیریت بحران و اطلاع­رسانی سریع آن در راستای ایجاد فضای بازدارنده از احتکار، گران‌فروشی و اقدامات مجرمانه در این شرایط حساس ضروری است.

۷) بهره­گیری از ظرفیت فقهی و اجتماعی مراجع معظم تقلید برای دستیابی به همراهی موثر مقلدان ایشان با الزامات دوران کنترل شیوع؛ و همچنین استفاده از صاحبنظران دانشگاهی و حوزوی برای جلب مشارکت عامه مردم در تامین منابع و افزایش تاب‌آوری مصیبت‌زدگان و مبتلایان و خانواده‌های آنان نیازمند توجه ویژه است.

۸) مبارزه با کرونا هزینه دارد و ابتلا به آن نیز بسیار پر هزینه­تر بوده و افزون بر هزینه‌های مستقیم درمان، موجب بروز خسارت و هزینه­های عدیده­ای برای افراد و گروه­های درگیر خواهد شد. توصیه می‌شود درباره اقشار آسیب‌پذیرتر جامعه، سرعت عمل بیشتری در تامین امکانات لازم برای فراهم­سازی حداقل معاش خانواده مبتلایان و کمک به کاهش خسارات وارده با توجه به ظرفیت­های قانونی در اختیار دولت همچون بند الف تبصره ۱۴ قانون بودجه سالجاری صورت گیرد. در شرایط تحریم و کمبود منابع مالی قابل تخصیص عمومی، با توجه به ظرفیت چشمگیر مشارکت­های مردمی و حمایت نخبگان و گروه­های مرجع، برنامه­ریزی برای بهره­گیری از آن درجهت جبران کمبود­ها ضروری است.

۹) دامنه گسترده و طول دوره نامعلوم این بحران و پیامدهای آن در ایجاد اختلال جدی برای تولید و فعالیت­های اقتصادی بویژه در حوزه کسب و کارهای خدماتی، بیان­گر شدت خسارات اقتصادی وارده به کسب و کارها و ناکافی بودن تمهیدات صورت گرفته تاکنون می­باشد. با توجه به سهم بالای بخش خدمات و کسب و کارهای کوچک از تولید ناخالص و اشتغال کشور، آسیب­شناسی از شرایط اینگونه کسب و کارها و طراحی راهکارهای حمایتی ضروری با بهره­گیری از ظرفیت علمی دانشکده­های مدیریت در سطح کشور از جمله اولویت­های اساسی است.

۱۰) با توجه به شواهد و تجربیات گذشته در بحران­های سیل و زلزله در مناطقی از کشور که در پاره­ای موارد شائبه کاهش اعتماد عمومی به نهادهای رسمی کشور را به ذهن متبادر می­نمود، شکل­گیری کمیته جلب مشارکت شخصیت­های حقیقی و حقوقی و نخبگان و مردم با لحاظ استقلال عمل اجرایی آنها و نظارت عالیه ستاد مدیریت بحران ضروری است.

۱۱) با توجه به اهمیت برخورداری از سواد رسانه­ای آحاد جامعه در کمک به مدیریت افکار عمومی بویژه برای مواجهه با تحرکات مخرب رسانه­های خارج از کشور و توانمند سازی آنها در مقابله با آثار روانی بحران، شکل­گیری تیم کارشناسی و فنی از متخصصان دانشگاهی و غیردانشگاهی با جامع­نگری رسانه­ای بخصوص برای مدیریت فضای مجازی از اولویت­های جدی هست.

۱۲) با توجه به دغدغه­های بیان شده فوق، در راستای استقرار اثربخش و کارامد چرخه مدیریت بحران ملی توجه به الزامات زیر بسیار حیاتی است:

1. ایجاد کارگروهی مشتکل از بدنه نخبگی و جامعه علمی مدیریتی کشور. در این راستا استادان مدیریت کشور آمادگی خود را برای تعامل با مدیران اجرایی کشور در جهت رسیدن به راهکارهای اجرایی و عملیاتی در چنین شرایط ویژه­ای اعلام می­دارند؛
2. توجه دادن بیش از پیش اذهان ملی به استمرار و تشدید وضعیت بحرانی اوضاع در کشور برای جلب توجه و مشارکت آنها در فرونشانی آلام و مصائب، تقویت پیشگیری­ها، کاهش بار ظرفیت­های مقابله و اثربخش­تر کردن اقدامات مدیریتی و عملیاتی مدیریت بحران کشور؛
3. تقویت مستمر چابکی مدیریت واحد و یکپارچه برای هماوردی با بحران ملی از طریق شناسایی ظرفیت­های همکاری و هماهنگی تمامی ارکان تصمیم­گیری در کشور (نهادهای فراقوه­ای، قوای سه گانه، بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیر دولتی و سازمانهای مردم نهاد و آحاد جامعه)؛
4. لزوم پرداختن به ابعاد فکری و نظری الزامات حکمرانی و رهبری ملی تحت شرایط فشار و اضطرار در ذهن بازیگران اصلی در عرصه مواجهه با بحران ملی؛
5. یکپارچگی و سرعت عمل تصمیم­گیری سه قوه در راستای اجرای اثربخش چرخه مدیریت بحران ملی
6. پیوند هوشمندانه طرح­ریزی ملی سامانه مدیریت بحران با توجه به الزامات و ویژگی­های خاص برنامه­ریزی و کنترل بحران در مناطق، استان­ها، شهرها و روستاها؛
7. هدایت رسانه­ای افکار عمومی ایرانیان برای ارتقای همدلی و حفظ سلامت ملی همگانی؛
8. تقویت ساز و کارهای پایشی و کنترلی اثربخش مدیریت بحران و ایجاد بانک اطلاعاتی و نظام آماری کارآمد و واحد به عنوان یگانه مرجع قابل اعتماد برای همگان و مبنای تصمیم­گیری و اعلام وضعیت بحران در کشور؛
9. خلأیابی مستمر خط مشی­ها و راهبردها برای تقویت چابکی و آمادگی کشور برای مقابله اثربخش با بحران فعلی و امکان استمرار آن؛
10. مستند سازی تجربیات بدست آمده و علت­یابی ناکارامدهای ساختارهای موجود (سازمان مدیریت بحران، سازمان پدافند غیرعامل و ...) و تمهیدات ساختاری برای مقابله هوشمندانه و فعال با بحران­های احتمالی طبیعی و انسانی در آینده.

ما استادان دانشکده­های مدیریت کشور با شناخت مناسب از ظرفیت­های نظام دانایی و دانشگاه­های کشور و درک شرایط خطیر جاری و مخاطرات اساسی ناشی از سوء تدبیر و بی­عملی در این موقعیت، آمادگی خود را برای کمک به بهره­گیری از قابلیت­ها و توانمندی­های گسترده موجود در کشور جهت خدمت شایسته به این مرز و بوم اعلام می­داریم. انتظار می­رود با تعامل مستمر بین نظام اجرایی و قشر فرهیخته دانشگاهی، و بهره­گیری از شیوه مدیریت اثربخش در بحران­های عصر حاضر؛ آیندگان تصمیمات و اقدامات صورت گرفته را تحسین نموده و بیرون آمدن موفق از این آزمون الهی درس­های ارزشمند و قابل ارایه­ای برای نسل­های آتی در پی داشته باشد.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته»

رونوشت:

دفتر مقام معظم رهبری جهت استحضار

رئیس محترم مجلس شورای اسلامی جهت استحضار

رئیس محترم قوه قضائیه جهت استحضار

برخی از استادان مدیریت کشور و اعضای انجمن مدیریت دولتی ایران:

1. دکتر مجتبی امیری از دانشگاه تهران
2. دکتر علی اصغر پور عزت  از دانشگاه تهران
3. دکتر احمد پویانفر دانشگاه خاتم
4. دکتر فاطمه ثقفی از دانشگاه تهران
5. دکتر احمد جعفر نژاد از دانشگاه تهران
6. دکتر منصوره حورعلی از دانشگاه پیام نور واحد شاهرود
7. دکتر علی حیدری از دانشگاه تهران
8. دکتر حسن دانایی فرد از دانشگاه تربیت مدرس
9. دکتر سید مهدی ذوالفقارزاده از دانشگاه تهران
10. دکتر طاهر روشندل اربطانی از دانشگاه تهران
11. دکتر عبدالحمید شمس از مؤسسه عالی پژوهش و مرکز آموزش مدیریت دولتی
12. دکتر سید مهدی شریفی از دانشگاه تهران
13. دکتر منوچهر شجاعی از دانشگاه تهران
14. دکتر طیبه عباسی از دانشگاه تهران
15. دکتر عزت اله عباسیان از دانشگاه تهران
16. دکتر علی اکبر فرهنگی از دانشگاه تهران
17. دکتر حمید رضا فلاح لاجیمی از دانشگاه مازندران
18. دکتر آرین قلی پور از دانشگاه تهران
19. دکتر مجید مختاریان پور از دانشگاه تهران
20. دکتر محمد مرادی از دانشگاه تهران
21. دکتر رضا ملک زاده از دانشگاه فردوسی مشهد
22. دکتر عباس منوریان از دانشگاه تهران
23. دکتر عباس نرگسیان از دانشگاه تهران
24. دکتر نادر نقشینه از دانشگاه تهران
25. دکتر علیرضا نوروزی از دانشگاه تهران
26. دکتر محمد ولی پور خطیبی از دانشگاه مازندران
27. دکتر حمید رضا یزدانی از دانشگاه تهران
28. دکتر حمید رضا یوسفی زنوز از دانشگاه خوارزمی