پسته خام، طلای سبز صادراتی ایران

 صادرات انواع پسته از جمله پسته خام یکی از زمینه های اصلی تجارت در ایران به حساب می آید و ارزآوری بالایی برای کشور به همراه دارد. به صورت کلی پسته دارای ارقام بسیار مختلفی می باشد که از جمله مهم ترین آنها می توان به پسته کله قوچی، پسته اکبری، پسته احمد آقایی، پسته فندقی، پسته خنجری و غیره اشاره کرد.

در حال حاضر ایران یکی از بزرگترین صادرکنندگان پسته خام در جهان به حساب می آید، لازم به ذکر است که برخی از کشورهای همسایه برای صادرات مجدد نیز اقدام به خرید پسته خام از ایران می کنند. در واقع این کشورها بعد از خرید پسته خام، محصول را به سالن های سورت و بسته بندی ارسال کرده و بعد از طعم دهی، بسته بندی و لیبل زدن، محصولات را با برند خود به کشورهای دیگر صادر می کند. این موارد در نهایت منجر به کمرنگ شدن نام برندهای ایرانی در کشورهای دیگر خواهد شد.

متاسفانه در چند سال اخیر ایران رتبه اول تولید پسته را به آمریکا واگذار کرد و این موضوع به دلیل کاهش حجم تولید سالانه پسته در ایران می باشد، که می توان از تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی در کنار ضعف مدیریتی به عنوان مهم ترین عوامل کاهش تولید پسته در کشور یاد کرد. تولید پسته خام در ایران به صورت پراکنده در مناطق مختلفی صورت می گیرد، اما می توان از شهرستان های رفسنجان، دامغان، سیرجان، انار، مرند و غیره به عنوان قطب های تولید پسته خام نام برد.

پسته خام یکی از پایه های اصلی آجیل ایرانی می باشد که به واسطه خواص دارویی که دارد، نظر افراد زیادی را به سمت خود جلب کرده است. این آجیل پرطرفدار حاوی مقادیر قابل توجهی کلسیم، منیزیم، آهن، ویتامین های گروه B، پتاسیم، ویتامین C و غیره می باشد. به همین دلیل مصرف آن برای افزایش سلامت قلب، بهبود کم خونی، تناسب اندام، تقویت سیستم ایمنی بدن، کنترل دیابت و غیره توصیه می شود. 

فرآوری پسته خام

با وجود اینکه ایران یکی از قدیمی ترین تولید کنندگان پسته در جهان است، فرایند فرآوری پسته با استفاده از دستگاه های مکانیزه، مدت زمان زیادی نیست که انجام می گیرد و می توان گفت که در چند دهه اخیر این موضوع بیشتر جای گرفته است. یکی از مهم ترین فاکتورهایی که تامین کنندگان پسته باید به آن دقت داشته باشند، میزان سم آفلاتوکسین موجود در پسته می باشد، در صورتی که پسته ها مدت زمان زیادی با پوسته نگهداری شوند، این سم از میزان مجاز خود عبور کرده و در نهایت سبب کم شدن کیفیت پسته خواهد شد.

به همین دلیل پسته ها باید در عرض کوتاه ترین زمان ممکن، بعد از برداشت، به شرکت های فرآوری پسته ارسال شوند تا عملیات مورد نیاز بر روی آنها صورت گیرد. پسته ها بعد از برداشت به سالن های سورت و بسته بندی جهت جداسازی پوسته، خشک کردن، تمیز کردن و مشخص کردن اندازه یا انس پسته ارسال می باشد که به این روند، فرآوری پسته خام گفته می شود. همانطور که میدانید یکی از مشخصه های تعیین کننده کیفیت این محصول، انس پسته می باشد، که این فاکتور نیز در طول روند فرآوری پسته خام مشخص خواهد شد. دقت داشته باشید که هر چه انس پسته کمتر باشد، کیفیت آن بالاتر است و قیمت بیشتری نیز دارد. 

در حال حاضر شرکت های متعددی در زمینه فرآوری پسته خام فعالیت دارند که سیستم های آنها از لحاظ کیفیتی با یکدیگر متفاوت می باشد. به صورت کلی سیستم های فرآوری پسته خام باید این قابلیت را داشته باشند که دانه های خراب، دهان بسته، شکسته و پسته هایی که پوسته یا مغز سالمی ندارند را به صورت کامل جدا کنند. 

به صورت کلی سیستم های فرآوری پسته خام در ایران به سه بخش غیر مکانیزه یا سنتی، نیمه مکانیزه و مکانیزه تقسیم می شود که روند کاری هر یک به شرح زیر می باشد:

فرآوری سنتی یا غیر مکانیزه: در این روش درصد بالایی از فرآیند توسط نیروی انسانی و به صورت دستی انجام می پذیرد. در روش سنتی تنها برای جداسازی پوسته، از دستگاه استفاده می شود. لازم به ذکر است که دقت جمع آوری دانه های خراب یا دهان بسته در این روش بالا است اما از نظر بررسی و مشخص کردن انس پسته، دقت نسبتا پایینی دارد. 

فرآوری مکانیزه: تمامی مراحل مربوط به فرآیند پسته در این روش، به صورت مکانیزه و با استفاده از دستگاه صورت می گیرد، در واقع هیچ نیروی انسانی در طول روند جداسازی پوسته تا طعم دهی یا خشک کردن آن دخالت نخواهد داشت.

فرآوری نیمه مکانیزه: در روش نیمه مکانیزه، فرآیند جداسازی پوسته، جداسازی پسته های خراب و ضایعات به صورت مکانیزه توسط دستگاه ها انجام می شود، اما در نهایت برای خشک کردن پسته ها از نور خورشید کمک گرفته می شود و پسته ها برای خشک شدن در معرض نور خورشید قرار خواهند گرفت.

قیمت پسته خام در بازار

با وجود اینکه ایران در زمینه تولید پسته کاملا خودکفا است و تمام نیاز بازار خود را از طریق تولید داخلی تامین می کند، قیمت پسته خام در بازار به قیمت دلار بستگی دارد که این موضوع به دلیل صادرات بیش از 90 درصد پسته تولید شده در ایران به کشورهای خارجی می باشد. در واقع فضای رقابتی که بین ایران، ترکیه و آمریکا به عنوان بزرگترین تولیدکنندگان پسته در جهان وجود دارد، تاثیر بسزایی بر روی قیمت پسته خام در بازار دارد.

از طرف دیگر در سال جاری نرخ تورم با افزایش همراه بوده است، که این موضوع سبب بالا رفتن هزینه های تولید، هزینه نیروی انسانی، بسته بندی و غیره شده است و تمامی این موارد نیز منجر به افزایش قیمت پسته خام در بازار خواهد شد. همانطور که در بالا به آن اشاره شد، پسته دارای ارقام مختلفی می باشد که هر یک از آنها دارای کیفیت، اندازه و ظاهر مختلفی می باشند، در نهایت می توان گفت که رقم پسته نیز یکی از عوامل موثر در قیمت گذاری پسته خام در بازار می باشد. از جمله معیارهایی که بر روی خرید و فروش و همچنین قیمت پسته در بازار به صورت مستقیم تاثیر دارد می توان به انس پسته، حجم پسته های دهان بسته، حجم تولید سالانه، خندان بودن، رنگ پوسته، رنگ مغز و غیره اشاره کرد.

یکی از مواردی که باید هنگام خرید پسته خام به آن دقت داشت، خندان بودن طبیعی پسته می باشد. برخی از افراد سودجو، پسته های دهان بست را با تغییر دمای ناگهانی تبدیل به پسته خندان می کنند، که اصطلاحا به آن پسته آب خندان گفته می شود. میزان سم آفلاتوکسین موجود در پسته آب خندان بالا است و قیمت این رقم پسته نیز نسبت به پسته خندان طبیعی بسیار کمتر است. راه های مختلفی برای تشخیص پسته خندان طبیعی و آب خندان وجود دارد که یکی از متداول ترین آنها نزدیک کردن دو پوسته به یکدیگر می باشد، در صورتی که مغز پسته مانع از به هم خوردن پوسته ها شود، پسته خندان طبیعی می باشد. با این وجود بهتر است هنگام خرید پسته در حجم های بالا از یک متخصص کمک گرفته شود. 

قیمت پسته خام در بازه های زمانی مختلف مانند فصل برداشت، ایام عید نوروز، شب یلدا و غیره متفاوت می باشد.  یکی از راه های استعلام قیمت لحظه ای پستهخ استفاده از سایت های خرید و فروش عمده محصولات کشاورزی همچون سایت باسکول buskool  به نشانی اینترنتی www.buskool.com است. به صورت کلی قیمت این محصول در فصل برداشت به دلیل بالا بودن میزان عرضه در بازار، در پایین ترین حد خود قرار دارد و صادرکنندگان زیادی در این بازه زمانی اقدام به خرید پسته خام می کنند. همچنین قیمت پسته خام در بازار در ایام عید به دلیل تقاضای بسیار بالا و عرضه کمتر، روند افزایشی در پیش خواهد گرفت. 

در حال حاضر برندهای متعددی در زمینه تولید و بسته بندی پسته فعالیت دارند، این محصول در بسته بندی های مختلف پاکتی، پلاستیکی، وکیوم، فلزی و غیره در بازار به فروش می رسد. بنابراین می توان از برند و نوع بسته بندی به عنوان عوامل موثر در قیمت گذاری پسته خام در بازار یاد کرد.