تحلیل و بررسی اصلاحات قانون صدور چک و معرفی چک‌های صیادی

رپرتاژ آگهی: هدف اصلی از این اصلاحات، افزایش امنیت و اعتبار چک‌های صادره و کاهش مخاطرات و سوء‌استفاده‌های احتمالی از این اسناد تجاری بود. در این راستا، قانونگذار اقدام به متحدالشکل نمودن چک‌ها تحت عنوان چک‌های صیادی (سامانه یکپارچه مدیریت دسته چک) نمود و فرآیند صدور دسته چک را مکانیزه و از دخالت عوامل انسانی بانک‌ها خارج ساخت.

کهنگی قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵

قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵، با گذشت بیش از چهار دهه از تصویب آن، به تدریج با مسائل و مشکلات متعددی مواجه شد. این قانون در بسیاری از موارد، توان پاسخگویی به نیازهای روز جامعه را نداشت و نقاط ضعف آن به‌ویژه در بحث جعل و سوء‌استفاده از چک‌ها، به وضوح قابل مشاهده بود. افزایش موارد تقلب، جعل و عدم اعتبار چک‌ها، ضرورت اصلاح و به‌روزرسانی این قانون را بیش از پیش آشکار ساخت.

بی‌اعتباری اسناد تجاری

یکی از مهم‌ترین مشکلات قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵، بی‌اعتباری اسناد تجاری به ویژه چک بود. در این دوران، چک به عنوان یکی از ابزارهای مهم مالی و اعتباری، با مشکلات متعددی مواجه بود که موجب کاهش اعتماد عمومی به این سند تجاری گردید. از جمله این مشکلات می‌توان به عدم امکان پیگیری حقوقی مناسب در صورت بروز مشکل، عدم شفافیت در فرآیند صدور و انتقال چک و همچنین نبود مکانیزم‌های مناسب برای جلوگیری از جعل و سوء‌استفاده اشاره کرد.

آشفتگی در ظاهر و صورت چک‌ها

در قانون صدور چک مصوب ۱۳۵۵، ظاهر و صورت چک‌ها نیز با آشفتگی و ناهماهنگی همراه بود. این آشفتگی‌ها شامل تفاوت‌های ظاهری و فرمی در چک‌های صادره از بانک‌های مختلف بود که امکان جعل و سوء‌استفاده از آن‌ها را افزایش می‌داد. به دلیل عدم وجود یک سامانه یکپارچه و مکانیزه برای صدور چک‌ها، نظارت و کنترل دقیق بر فرآیند صدور و انتقال چک‌ها نیز امکان‌پذیر نبود.

اصلاحات قانون صدور چک و معرفی چک‌های صیادی

در راستای رفع این مشکلات، قانونگذار اقدام به اصلاح مقررات قانون صدور چک و معرفی چک‌های صیادی (سامانه یکپارچه مدیریت دسته چک) نمود. این اصلاحات شامل موارد زیر است:

۱. متحدالشکل نمودن چک‌ها

با معرفی چک‌های صیادی، چک‌ها تحت یک فرم و قالب واحد صادر می‌شوند که این امر موجب کاهش آشفتگی و ناهماهنگی در ظاهر و صورت چک‌ها شده است. چک‌های صیادی دارای ویژگی‌ها و مشخصات استانداردی هستند که امکان جعل و سوء‌استفاده از آن‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

۲. مکانیزه نمودن فرآیند صدور دسته چک

یکی از مهم‌ترین اصلاحات انجام شده، مکانیزه نمودن فرآیند صدور دسته چک است. این فرآیند به سامانه‌های الکترونیکی و مکانیزه منتقل شده و از حدود اختیارات عوامل انسانی بانک‌ها خارج شده است. این اقدام باعث افزایش شفافیت و کاهش احتمال بروز تخلفات و سوء‌استفاده‌های احتمالی در فرآیند صدور دسته چک می‌شود.

۳. تعیین شرایط جدید برای صدور دسته چک

به گزارش سایت یاسا در اصلاحات جدید، شرایط جدیدی برای صدور دسته چک تعیین شده است که این شرایط شامل احراز هویت دقیق و اعتبارسنجی متقاضیان صدور دسته چک می‌باشد. این شرایط موجب می‌شود که فقط افراد دارای صلاحیت و اعتبار مالی مناسب بتوانند دسته چک دریافت کنند و از صدور چک‌های بدون پشتوانه جلوگیری شود.

۴. افزایش نکات امنیتی و کاهش امکان جعل چک

در چک‌های صیادی، نکات امنیتی متعددی لحاظ شده است که امکان جعل و سوء‌استفاده از چک‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. این نکات امنیتی شامل ویژگی‌های خاصی مانند نشانه‌های امنیتی، کدهای یکتا و سایر تدابیر امنیتی است که جعل چک‌ها را دشوارتر می‌کند.

۵. پیش‌بینی ضمانت اجراهای جدید

در اصلاحات قانون صدور چک، ضمانت اجراهای جدیدی برای افزایش اعتبار چک‌های صادره پیش‌بینی شده است. این ضمانت اجراها شامل مواردی همچون ممنوعیت صدور چک جدید برای افراد بدهکار، افزایش مدت محرومیت از دریافت دسته چک و تشدید مجازات‌های قانونی برای افراد خاطی می‌باشد. این اقدامات موجب افزایش اعتماد عمومی به چک‌های صادره و کاهش موارد تقلب و سوء‌استفاده می‌شود.

توضیحات درباره چک‌های صیادی و شرایط صدور دسته چک

اصلاحات موردی در قانون صدور چک به منظور ارتقاء امنیت و اعتبار این اسناد تجاری، نیازمند بررسی دقیق و توضیحات جامعی است. در این راستا، ماده 6 اصلاحی قانون صدور چک مصوب سال 1397 مصوبه‌ای را به بانک‌ها ایجاد کرده است که در اینجا به طور جزئیات بررسی می‌شود.

تعریف چک‌های صیادی

چک‌های صیادی به عنوان سامانه یکپارچه مدیریت دسته چک توسط بانک مرکزی معرفی می‌شوند. این سامانه برای صدور دسته چک، تحت عنوان چک‌های صیادی معرفی شده است. تمامی بانک‌ها باید صدور دسته چک را از طریق این سامانه انجام دهند.

شرایط صدور دسته چک

بر اساس ماده 6 اصلاحی قانون صدور چک، بانک‌ها موظف به رعایت ضوابط زیر برای صدور دسته چک می‌باشند:

1- احراز هویت مشتری

بانک باید از طریق استعلام از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی، هویت مشتری را احراز کرده و اطمینان حاصل نماید که مشتری معتبری است.

2- عدم وجود ممنوعیت قانونی

بانک باید از سامانه (صیاد) استعلام بگیرد تا اطمینان حاصل کند که مشتری مشمول ممنوعیت قانونی ثبت شده نیست، مانند عدم داشتن سابقه چک برگشتی یا ورشکستگی.

3- دریافت گزارش اعتباری

بسته به شرایط، بانک ممکن است گزارش اعتباری را از سامانه ملی اعتبارسنجی یا از رتبه بندی اعتباری موسسات دریافت نماید.

روند صدور دسته چک

پس از بررسی موارد فوق الذکر و اطمینان از صلاحیت مشتری، بانک با تعیین سقف اعتبار مجاز، دسته چک‌های متحدالشکل را صادر می‌نماید. این چک‌ها در تمامی بانک‌ها یکسان بوده و صرفاً نام بانک و لوگوی درج شده در آن‌ها متفاوت است. هر برگ چک دارای یک شناسه یکتا است که باعث ایجاد امنیت و تمایز بیشتر می‌شود.

نحوه ثبت، تایید و انتقال چک‌های صیادی در سامانه

ماده 21 مکرر قانون صدور چک مصوب، الزام ثبت هرگونه صدور، دریافت و انتقال چک‌های صیادی را در سامانه صیاد بانک مرکزی تحت تایید قرار داده است. این ثبت الکترونیکی علاوه بر جلوگیری از تضییع حقوق ذینفع، امکان مطالبه وجه چک را برای ذینفعان تسهیل می‌کند. در ادامه، روش‌های ثبت چک‌های صیادی در سامانه بیان می‌شود.

روش‌های ثبت چک صیادی در سامانه

استفاده از روش ثبت چک‌های صیادی از طریق موبایل بانک، علاوه بر سهولت و سرعت در انجام عملیات، امکاناتی را برای مدیریت بهتر و کارآمدتر این چک‌ها فراهم می‌کند و به افراد این امکان را می‌دهد که به راحتی از خدمات بانکی الکترونیکی استفاده کنند.

ثبت چک صیادی از طریق موبایل بانک

این روش به شما این امکان را می‌دهد که به‌صورت الکترونیکی و بدون محدودیت زمانی، از طریق گوشی همراه، اقدامات مختلفی اعم از ثبت، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد را انجام دهید. این روش سریع و کارآمد بوده و به شما امکان مدیریت آسانی بر روی اطلاعات مربوط به چک‌های صیادی را می‌دهد.

روند عملیاتی

ثبت: با استفاده از اپلیکیشن موبایل بانک، اطلاعات مربوط به چک‌های صیادی را وارد کرده و آن‌ها را در سامانه صیاد ثبت نمایید.

تایید: پس از ثبت، اطلاعات چک‌ها به صورت الکترونیکی جهت تایید ارسال می‌شود و پس از تایید صورت گرفته، چک‌ها به صورت رسمی در سامانه ثبت می‌شوند.

انتقال: در صورت نیاز به انتقال چک‌ها به دیگر اشخاص، می‌توانید این عملیات را نیز از طریق اپلیکیشن موبایل بانک انجام دهید و اطلاعات مربوط به چک‌ها را به صورت الکترونیکی انتقال دهید.

ثبت چک صیادی با استفاده از دستگاه‌های عابربانک

با مراجعه به دستگاه‌های عابربانک و همراهی کارت عابر بانک، امکان ثبت، تایید و انتقال چک‌های صیادی وجود دارد. این روش به افراد این امکان را می‌دهد که به راحتی و در زمانی کوتاه، اقدام به انجام عملیات مربوط به چک‌های صیادی نمایند.

مراجعه به شعب بانک‌ها و ثبت چک صیاد

شخص صادرکننده چک می‌تواند به بانک صادرکننده دسته چک خود مراجعه کرده و در زمان تایید دریافت چک، شخص تاییدکننده (ذینفع) نیز می‌تواند به بانک خود مراجعه کرده و فرآیند تایید انجام شود. این روش امکان انجام تمامی مراحل ثبت چک را با حضور فیزیکی در بانک فراهم می‌کند.

ثبت چک از طریق اپلیکیشن‌های تلفن همراه

از طریق اپلیکیشن‌های تلفن همراه مانند آپ، افراد می‌توانند به راحتی و بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک یا حتی در صورت مفقودی کارت و یا عدم دسترسی به موبایل بانک، اقدام به ثبت چک‌های صیادی نمایند. این روش، به کاربران این امکان را می‌دهد تا به سرعت و به‌صورت الکترونیکی از خدمات بانکی استفاده کنند و به راحتی موارد مرتبط با چک‌های صیادی را انجام دهند.

نحوه تایید چک صیادی

پس از ثبت صدور چک توسط صادرکننده، ذی‌نفع (دارنده ای که چک به نام وی در سامانه صیاد به ثبت رسیده است) می تواند به یکی از روش‌های فوق‌الذکر و از طریق شناسه یکتای چک صیادی، ضمن بررسی سوابق صادرکننده و اعتبار وی، نسبت به تایید یا رد چک اقدام نماید. این فرآیند امکان پذیرش یا عدم پذیرش چک صادره را به ذینفع می دهد، زیرا وی قادر است براساس اطلاعات موجود در سامانه صیاد، سوابق و اعتبار صادرکننده را بررسی کرده و تصمیم بگیرد که آیا چک را تایید کند یا خیر.

جهت امکان مطالبه چک در تاریخ سررسید، ضمن تایید صادرکننده، الزاماً خود گیرنده و ذی‌نفع چک نیز باید مراتب تایید چک را در سامانه ثبت نمایند. این اقدام اطمینان می‌دهد که هم گیرنده چک و هم ذی‌نفع آگاهی کامل از صحت و معتبر بودن چک دارند و در صورت نیاز، می‌توانند به راحتی از آن استفاده کنند.

با بررسی چک صیادی در سامانه، ذینفع هم از ثبت چک مطمئن می‌شود و هم مراتب تایید خود را اعلام کرده است. در صورتی که چک صادره مورد تایید ذینفع نبود یا به هر علت دیگری از جمله سوابق صادرکننده، تمایلی به پذیرش آن نداشت، می‌تواند در سامانه مراتب عدم تایید خود را اعلام کند، که این امر به ذینفع و سایر شخصیت‌های مرتبط اجازه می‌دهد تا از وضعیت واقعی چک آگاه شوند و برای مواجهه با هرگونه مسئله، اقدامات لازم را انجام دهند.

نحوه انتقال چک های صیادی

چک‌های جدید که بر اساس ماده ۶ قانون اصلاح قانون صدور چک صادر می‌شوند، می‌توانند به صرف امضا یا ظهرنویسی در پشت چک به دیگری منتقل نشوند. بلکه انتقال این چک‌ها همانند صدور آن‌ها، منوط به ثبت در سامانه صیاد می‌باشد. به عبارت دیگر، برای انتقال یک چک صیادی به فرد دیگر، لازم است که اطلاعات آن چک در سامانه صیاد ثبت شده و تایید شود.

دارنده چک پس از تایید اطلاعات چک، می‌تواند با ثبت مشخصات ذی‌نفع جدید (از جمله کد ملی یا شناسه ملی وی) از طریق سامانه صیاد به یکی از روش‌هایی که گفته شد، چک را به شخص ثالثی منتقل نماید. این فرآیند انتقال چک صیادی از طریق سامانه صیاد، تضمین می‌کند که همه‌ی اطلاعات مربوط به چک به‌طور کامل ثبت و تایید شده باشد و هیچگونه ابهامی درباره‌ی معتبر بودن چک و دست‌اندرکاران آن ایجاد نشود.

این روش انتقال چک صیادی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا به ذی‌نفع امکان می‌دهد تا بدون هرگونه نیاز به حضور فیزیکی یا ترتیبات پیچیده، چک را به فرد دیگری منتقل کند و همچنین از سوی دیگر، اطمینان از صحت و معتبر بودن این انتقال را فراهم می‌کند.

مدت اعتبار چک های صیادی

با اصلاح ماده 6 قانون صدور چک در سال 1397، تاریخ انقضا برای چک های صیادی تعیین شد و حداکثر مدت اعتبار این چک‌ها را 3 سال از زمان دریافت دسته چک مشخص کرد. بانک‌ها نیز موظف شدند که مدت اعتبار مذکور را بر روی چک های صیادی درج نمایند.

اما با حذف این مقرره توسط اصلاحیه ماده 6 در سال 1400، مدت اعتباری برای چک های صیادی درج نمی‌شود. به عبارت دیگر، این حذف باعث شده است که چک‌های صیادی از تاریخ صدور دسته چک به مدت نامحدود اعتبار دارند و قابلیت صدور آن‌ها توسط صاحب دسته چک به هر زمان امکان‌پذیر باشد.

این تغییرات با توجه به نیازها و الزامات اقتصادی و مالی جامعه انجام شده است و به منظور افزایش انعطاف‌پذیری و کارایی در استفاده از چک‌های صیادی صورت گرفته است.