منتقدان برجام و تصمیم ترامپ

اما اگر کسی بگوید، «فردا یا باران می‌آید یا باران نمی‌آید.» این گزاره هیچ ارزش علمی ندارد. چون در هر صورت، گزاره مزبور درست است. گزاره‌ای که به هیچ‌وجه نتوان ابطال آن را تصور کرد، ارزش علمی ندارد. گوینده چنین سخنی مانند کسی است که تیری را به سوی مقصدی پرتاب می‌کند و صبر می‌کند تا آن تیر به جایی اصابت کند. آن‌گاه دور نقطه اصابت تیر، خطی می‌‌کشد و می‌گوید آن نقطه، هدف است. بدیهی است، چنین کسی اگرچه زیرک است، اما قطعا تیرانداز ماهری نیست.

منتقدان دولت و مخالفان سرسخت برجام، این روزها منتظرند ببینند دولت آمریکا تداوم لغو تحریم‌ها علیه ایران را تایید می‌کند یا با بهانه‌ای مانند عدم‌پایبندی ایران به برجام، آن را نقض می‌کند. اگر دولت آمریکا همچنان به برجام پایبند بماند، می‌گویند برجام آنقدر برای آمریکاییان منفعت داشت که همچنان خواستار حفظ آن هستند. آنها نتیجه‌گیری خواهند کرد که همه آن هیاهوها و جنجال‌ها که در رابطه با عدم‌پایبندی آمریکا به برجام عنوان می‌شد، نمایشی بیش نبوده و آمریکا آنقدر از برجام منتفع شده است که به هیچ‌وجه حاضر نیست از منافع حاصل از آن برای خود صرف‌نظر کند. بر این اساس، آنها نتیجه‌گیری می‌کنند که برجام،‌ توافقی زیانبار و خسارت محض برای ایران بوده است و دولت از این حیث، مقصر یا حداقل فریب‌خورده است.

از سوی دیگر، اگر دولت آمریکا به برجام پایبند نماند و آن را نقض کند، آنها خواهند گفت که غیرقابل اعتماد بودن آمریکا بار دیگر اثبات شد و دولت که در برجام، به آمریکا اعتماد کرد، اشتباه کرد و تلاشی که در این سال‌ها برای برجام و اجرای آن انجام شد، منتهی به ورود خسارت به کشور شد و قس‌علی‌هذا. ظاهرا مخالفان برجام، هر اتفاقی که بیفتد سخن خود را اثبات‌شده تلقی می‌کنند و هیچ احتمالی را برای «ابطال‌پذیری» سخن خود باقی نمی‌گذارند. سخن این اشخاص، شبیه عملکرد کسی است که می‌گوید «فردا یا باران می‌آید یا باران نمی‌آید.» چنین شخصی آسوده‌خاطر است که فردا هر اتفاقی که بیفتد، سخن او نقض نخواهد شد. اما چنین سخنی، قطع نظر از درست بودن، آیا ارزش علمی نیز دارد؟ ‌و آیا معرفت ما را نسبت به عالم واقع افزایش می‌دهد؟ آیا به ما توان پیش‌بینی آینده را می‌دهد؟ و آیا به ما راهکاری برای مدیریت حوادث پیش‌رو ارائه می‌کند؟ به‌نظر می‌رسد پاسخ به این پرسش‌ها منفی است. ارزش علمی سخن در گرو این است که شرایط ابطال آن مشخص باشد و منتقدان برجام مشخص کنند که اگر چه اتفاقی بیفتد، سخن آنان نقض خواهد شد. البته به گواهی اظهارات منتقدان برجام، آنها تنها یک بار سخنی مشخصا ابطال‌پذیر در نقد برجام گفتند و آن، زمانی بود که اظهار کردند حتی بعد از برجام، تحریم‌ها به قوت خود باقی خواهند ماند و مشخصا تحریم سوئیفت لغو نخواهد شد. مدتی بعد بانک مرکزی با دعوت از خبرنگاران، اثبات کرد که سوئیفت وصل شده است. به‌نظر می‌رسد این‌گونه گزاره‌های مشخص و ابطال‌پذیر، بهتر از گزاره‌های کلی قابلیت داوری را برای مخاطبان فراهم می‌کند.