فقدان دیپلماسی

همچنین مرحوم امام(ره) نیز بعد از فتح خرمشهر تمایلی نداشتند که ایران وارد خاک عراق شود، اما برخی در ملاقات‌های مکررشان با ایشان به حدی استدلال کردند که اگر در این مرحله متوقف شویم صدام به خاک کشور حمله خواهد کرد که ایشان نیز قطعنامه را نپذیرفتند. بنابراین این مساله باعث شد که جنگ و خسارات جنگ تحمیلی به مدت ۶ سال دیگر دامن‌گیر ایران شود. این در حالی است که وقتی خرمشهر آزاد شد، عراق و برخی کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس بسیار وحشت زده بودند و اگر جمهوری اسلامی آتش‌بس را می‌پذیرفت به احتمال خیلی زیاد عراق نیز حاضر می‌شد به مرزهای بین‌المللی برگردد و سپس ایران آتش‌بس را قبول کند.

تا پایان جنگ نیز چنین اجازه‌ای به فضای دیپلماسی کشور داده نشد و همین مساله باعث شد ایران هشت سال جنگ تحمیلی را طی کند و سپس جنگ را در شرایطی پایان دادیم که بسیاری از مناطقی که در عراق گرفته بودیم مانند جزایر مجنون، حاج عمران، شلمچه و خیلی نقاط دیگر را نیز از دست داده بودیم. این در حالی است که اگر زودتر پای میز مذاکره و پذیرش قطعنامه حاضر می‌شدیم می‌توانستیم این مناطق را به عنوان ابزاری برای گفت‌وگو قرار دهیم. اما در این مقطع نیز ایران وارد حوزه دیپلماسی نشد.

حتی می‌توان به قبل‌تر نیز اشاره کرد؛ یعنی سال ۶۵ که مک فارلین، مشاور امنیت ملی وقت کاخ سفید به ایران سفر کرد و رونالد ریگان قصد داشت که از در دوستی وارد شود، اما ایران نپذیرفت.

این مساله باعث شد ریگان نسبت به ایران خشمگین شود و برای انتقام از ایران با گورباچف در ایسلند جلسه‌ای گذاشتند و قرار بر این شد که جنگ ایران و عراق را بدون مشخص شدن غالب و مغلوب پایان دهند و همین گونه نیز شد.

همچنین در همان مقطع ارسال اسلحه و اطلاعات به عراق، باعث شد وزن این کشور در مقابل ایران افزایش پیدا کند.

در زمان ارائه قطعنامه ۵۹۸ نیز از ایران و عراق برای حضور در شورای امنیت دعوت به عمل آمد که عراق حاضر شد و سعی کرد که قطعنامه را به نفع خود پایان دهد، اما ایران به دلیل فقدان فضای تحرک دیپلماتیک اجازه پیدا نکرد که به شورای امنیت برود و از حق خود دفاع کند؛ در نتیجه قطعنامه ۵۹۸ به شکلی که امروز می‌بینیم تصویب شد. در ابتدا نیز مقامات ایرانی اعلام کردند که قطعنامه را نمی‌پذیرند؛ اما بعدتر چون فضای جبهه و عملیات علیه ایران شده بود مجبور شدند این قطعنامه را بپذیرند و به تعبیر حضرت امام، جام زهر را نوشیدند.

نکته‌ای که حائز اهمیت است این است که ایران طی ۸ سال جنگ نتوانست غراماتی را که عراق وارد آورده بود بگیرد، اما دو سال بعد از جنگ تحمیلی، جمهوری اسلامی ایران با پیگیری روند دیپلماتیک توانست به مرحله خسارات وارد شود. این مساله بیانگر آن است که فقدان دیپلماسی چه آثار و عواقبی می‌تواند داشته باشد.