مذاکرات از برزخ خارج‌ می‌شود؟

به گزارش اقتصادنیوز، در حالی که آمریکا و اروپایی ها پیش نویس قطعنامه محکومیت ایران را به شورای حکام آژانس ارائه کردند، تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای خطاب به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برجام بدون اشاره به نقش آمریکا در بن‌بست ایجاد شده در مسیر دستیابی به توافق، مدعی شده‌اند که ایران از فرصت دیپلماتیک برای احیای برجام استفاده نکرده است.

ایران نیز متقابلاً هشدار داده است که «هرگونه اقدام سیاسی آمریکا و سه متحد اروپایی اش در آژانس بین المللی انرژی اتمی «بی شک با پاسخ متناسب، مؤثر و فوری ایران مواجه خواهد شد». حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران روز یکشنبه در پیامی در توئیتر نوشت: «کسانی که برای قطعنامه ضدایرانی در آژانس فشار می آورند، مسئول تمام عواقب آن خواهند بود».

پیش‌نویس قطعنامه

بر اساس گزارش رویترز، ایالات متحده، بریتانیا، آلمان و فرانسه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به هیئت ناظر هسته‌ای سازمان ملل ارائه کرده‌اند که در آن از ایران به دلیل پاسخ ندادن کامل به سؤالات این نهاد در مورد ردیابی اورانیوم در سایت‌های اعلام‌نشده انتقاد کرده‌اند، اقدامی که احتمالاً منجر به نارضایتی ایران خواهد شد.

به ادعای رویترز، چندین دیپلمات گفتند که این قطعنامه به‌رغم هشدارهای ایران در مورد پاسخ متقابل و عواقبی که می‌تواند مذاکرات متوقف‌شده برای نجات برجام را بیشتر تضعیف کند، احتمالاً به راحتی تصویب می‌شود. روسیه متحد ایران با چنین قطعنامه ای مخالف است.

متن پیش‌نویس قطعنامه ارائه شده می‌گوید: «شورای حکام نگرانی عمیق خود را ابراز می‌کند که مسائل پادمان مربوط به این سه مکان اعلام‌نشده به دلیل همکاری‌های اساسی ناکافی از سوی ایران، علی‌رغم تعاملات متعدد با آژانس، حل‌نشده باقی مانده است».

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی ایران از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انتقاد کرد و گفت که این "منصفانه نیست." او همچنین گفت که این گزارش تحت "فشار" اسرائیل -منتقد سرسخت توافق هسته‌ای ایران‌- تهیه شده است. 

قابل توجه است که گروسی در روز ۱۲ خرداد برای گفتگو با نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل و سایر مقامات ارشد به این کشور سفر کرد.

خطیب‌زاده اخیراً نیز گفت که ایران از "همه‌ی اعضای شورای حکام" می‌خواهد به قطع‌نامه‌ آمریکا و سه کشور اروپایی رأی منفی دهند.

این دیپلمات ارشد ایرانی گفت که ایران نه گزارش آژانس و نه قطع‌نامه‌ غرب را "قبول ندارد" زیرا "برخلاف" دیپلماسی هستند. او همچنین هشدار داد که این قطع‌نامه می‌تواند هم بر "همکاری‌های ما با آژانس و هم مذاکرات ما اثرات منفی" داشته باشد.

بیانیه برجامی تروئیکای اروپایی

در همین حال  اعضای اروپایی ۵+۱ شامل ۳ کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا (E3 یا تروئیکای اروپایی) در بیانیه‌‌ای خطاب به شورای حکام آژانس درباره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خواستار رسیدگی به اجرای تعهدات هسته‌ای ایران تحت توافق شدند.

بر اساس گزارش وبسایت رسمی اتحادیه اروپا در ادامه بیانیه آمده است: «اتحادیه اروپا، ۳ کشور اروپایی، آمریکا، چین و روسیه از آوریل 2021 درگیر مذاکرات فشرده با ایران با هدف بازگرداندن برجام هستند. E3 از هیچ تلاشی دریغ نکرده است و زمانی که ما سه ماه پیش وین را ترک کردیم، یک توافق قابل اجرا روی میز داشتیم که ایران و آمریکا را به تعهداتشان در برجام بازمی‌گرداند. ما متاسفیم که ایران هنوز از فرصت دیپلماتیک برای انعقاد توافق استفاده نکرده است.

ما همیشه به صراحت گفته ایم که اولویت ما بازگرداندن برجام بوده است. به همین ترتیب، ما به صراحت اعلام کرده‌ایم که توافق نمی‌تواند به طور نامحدود روی میز بماند، دقیقاً به این دلیل که ایران به پیشرفت توانایی‌های هسته‌ای خود ادامه می‌دهد و مزایای عدم اشاعه توافق و در نتیجه امکان دستیابی به توافق را تضعیف می‌کند.

ما قویاً از ایران می‌خواهیم که تشدید برنامه هسته‌ای خود را متوقف کند و فوراً برای توافقی که روی میز است اقدام کند. این امر همچنین به آژانس اجازه می‌دهد تا راستی‌آزمایی و نظارت کامل را از سر بگیرد و تداوم دانش خود را در مورد این برنامه بازسازی کند و به جامعه بین‌المللی در مورد ماهیت منحصراً صلح‌آمیز آن تضمین دهد».

گروسی: نه موافق و نه مخالف قطعنامه هستم

پیش از این، رئیس آژانس نظارت هسته ای سازمان ملل متحد روز دوشنبه از ایران خواست تا با بازرسان همکاری کند.

بر اساس گزارش سی‌ان‌ان ‌‌‌‌‌در بحبوحه بن بست در مورد برنامه هسته‌ای ایران و تهدید کشورهای غربی برای صدور قطعنامه محکومیت تهران به دلیل عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، رافائل ماریانو گروسی، مدیر کل آژانس به خبرنگاران در وین گفت: «ما باید بپذیریم که نتوانسته‌ایم به نتایجی که انتظار داشتیم برسیم».

گروسی که در اولین روز نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین که تا جمعه ادامه دارد، صحبت می‌کرد، افزود: «این یادآوری برای ایران، ما و همه خواهد بود که ما واقعاً باید دست به کار شویم و این مسائل را که برای مدت طولانی مطرح بوده است، روشن کنیم.»

این نشست در زمان پرتنشی برای آینده مذاکرات بر سر برنامه هسته ای ایران برگزار می شود. ایران بیش از یک سال است که فعالیت‌های نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را محدود کرده است و در ارائه آنچه گروسی «اطلاعات موثق» درباره مواد هسته‌ای کشف‌شده در سه سایت ایران می‌خواند، [به ادعای وی] کوتاهی کرده است.

گروسی با تاکید بر اهمیت تداوم همکاری با ایران علیرغم تنش های اخیر، گفت که او نه موافق و نه مخالف رای احتمالی علیه ایران در جلسه این هفته است. او گفت: «من معتقدم که به نفع هیچ‌کس نیست که همکاری بین آژانس و ایران بیش از این کاهش یابد.»

گروسی گفت «با این حال، بدون همکاری کافی از سوی ایران، بین آژانس و تهران "بن بست" وجود دارد. این مسائل از بین نخواهند رفت - آنها حل نشده اند، آنها روشن نشده اند».

داشتن مواد کافی و ساخت بمب دو چیز متفاوت هستند

گروسی هشدارهای خود مبنی بر اینکه ایران به مقدار مواد هسته ای لازم برای عبور از آستانه هسته‌ای نزدیک شده است را تکرار کرد و گفت که آنها "بسیار بسیار نزدیک" به دستیابی به "مقدار قابل توجهی" از این مواد هستند.

او گفت که ایران می تواند ظرف چند هفته به این میزان برسد. با این حال، او تاکید کرد که داشتن مواد کافی برای بمب و ساخت بمب دو چیز متفاوت هستند.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید تا 19 فوریه، ذخایر کل اورانیوم غنی‌شده ایران نزدیک به 3200 کیلوگرم (7055 پوند) بوده است. برخی از آنها تا 60 درصد خلوص غنی شده اند - یک گام فنی کوتاه از سطوح درجه 90٪. در همین حال، ایران از دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تصاویر دوربین‌های نظارتی خود جلوگیری کرده است.

ایران برای رویارویی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آماده می‌شود

در همین زمینه، کالم کوئین، نویسنده خبرنامه فارین پالیسی در گزارشی به بررسی رویارویی ایران و غرب در شورای حکام پرداخته و این سوال را مطرح کرده است که «شورای حکام آژانس در سال گذشته از توبیخ رسمی ایران خودداری کرد، بنابراین اکنون چه چیزی تغییر کرده است؟».

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) این هفته در وین در حالی تشکیل جلسه می‌دهد که تنش‌ها بر سر سؤالات طولانی پیرامون برنامه هسته‌ای ایران بالاست.

به نوشته فارن پالیسی، انتظار می‌رود ایالات متحده و سه عضو اروپایی برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) قطعنامه‌ای برای توبیخ رسمی ایران ارائه کنند، کاری که از زمان انعقاد برجام تنها یک بار انجام داده است.

امروز، قدرت‌های غربی نگران هستند که ایران به اندازه کافی با بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری نمی‌کند و پاسخ‌های رضایت‌بخشی در مورد آثار اورانیوم یافت شده در سه سایت اعلام‌نشده ارائه نکرده است.

اثر پارادوکسیکال قطعنامه؛ مذاکرات از برزخ خارج‌ می‌شود؟

در مواجهه با وضعیت مشابهی در سال گذشته، اعضای غربی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصمیم به عدم صدور قطعنامه گرفتند، بنابراین سوال این است که چه چیزی تغییر کرده است؟

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران، به فارین پالیسی گفت: «سال گذشته، قطعنامه چندین بار کنار گذاشته شد و دلیل آن این بود که امیدی به بازگرداندن برجام وجود داشت. اکنون، با از دست دادن کامل تحرکات و فضایی که در سه ماه گذشته به طور قابل توجهی بدتر شده است، کمتر چیزی برای از دست دادن وجود دارد».

واعظ گفت: «ایران در ماه مارس با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توافق‌نامه‌ای برای حل این مسائل تا نشست ماه ژوئن داشته است و نتوانسته است این کار را انجام دهد. و بنابراین، اگر شورای حکام در حال حاضر اقدامی انجام ندهد، اساساً اعتبار خود را تضعیف می‌کند».

واعظ ابراز امیدواری می کند که «علیرغم توقف مذاکرات، واکنش قوی ایران – به ویژه تشدید فعالیت های غنی سازی آن – ممکن است، به طور متناقضی، تلاش ها برای دستیابی به توافق را سرعت بخشد».

واعظ گفت: «اگر در نتیجه قطعنامه، بحرانی رخ دهد، ممکن است طرف‌ها را از وضعیت برزخ فعلی خارج کند».

هشدار چین و روسیه

روسیه و چین نسبت به تصویب این قطعنامه هشدار داده‌اند و گفته‌اند که این قطعنامه به احتمال ضعیف تمدید توافق هسته‌ای 2015 آسیب می‌زند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در وین، این قطعنامه را "بی معنی" خواند و گفت که این قطعنامه بی جهت روابط بین آژانس و تهران را بدتر می کند.

ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، نسبت به انجام هر گونه «حرکات تقابلی» هشدار داد و گفت: این اقدامات «همکاری بین ایران و آژانس را تضعیف می‌کند و روند مذاکرات را مختل می‌کند».

جای تعجب نیست که ایران نیز نسبت به آن هشدار داده است و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، متعهد شده است که به هر سرزنش «پاسخ متناسب، مؤثر و فوری» نامشخصی بدهد.

این رویارویی زمانی رخ می دهد که ایران بیش از هر زمان دیگری به تولید مواد شکافت پذیر لازم برای عبور از آستانه هسته‌ای نزدیک شده است. ماه گذشته، آژانس گزارش داد که ذخایر اورانیوم 60 درصدی ایران در حال حاضر به 43.3 کیلوگرم رسیده است، یعنی برای جهش به درجه 90 درصد اورانیوم غنی شده -درجه تسلیحات- ممکن است تنها چند هفته دیگر باشد.

مخمصه نفتی بایدن؛ نفت ایران بدون برجام وارد بازار می‌شود؟

همچنین این اتفاقات در حالی رخ می دهد که دولت بایدن ممکن است بیش از هر زمان دیگری به نفت ایران نیاز داشته باشد. زیرا تلاش می کند تولیدکنندگان نفت را متقاعد کند که تولید خود را برای کاهش قیمت ها افزایش دهند. بایدن در حال حاضر یک شاخه زیتون به ونزوئلا داده و تحریم ها را کاهش داده است، ظاهراً برای تشویق گفتگوهای مخالفان، و به زودی به دو شرکت انرژی اروپایی اجازه می دهد تا نفت ونزوئلا را به اروپا ارسال کنند.

نفت ایران ممکن است هنوز بدون توجه به احیای توافق هسته‌ای به جریان بیفتد. مایک مولر، رئیس بخش آسیا در ویتول، یکی از تاجران بزرگ نفت، می‌گوید که «اگر با نزدیک شدن به انتخابات میان دوره ای ایالات متحده، قیمت گاز همچنان بالا باشد، دولت بایدن ممکن است تصمیم بگیرد «تا حدودی بیشتر چشمش را بر صادرات نفت تحت تحریم ایران ببندد».

اسفندیار باتمانقلیج از بنیاد بورس و بازار می‌گوید «جایی که قیمت نفت ممکن است به هر سویی برود، تحریم‌های غرب به این معنی است که روسیه و ایران اکنون در رقابت مستقیم برای قراردادهای چینی هستند – با روسیه‌ای که می‌تواند تخفیف بیشتری ارائه دهد».

سنگ‌اندازی اسرائیل

در حالی که قدرت‌های بزرگ قرار است در وین مناظره کنند، اسرائیل که دارای ذخایر سلاح‌های هسته‌ای اعلام‌نشده خود است، نشان داده که مایل است که اوضاع را به دست خود بگیرد تا از نزدیک شدن ایران به آستانه هسته‌ای جلوگیری کند.

 در اواخر اردیبهشت ماه ترور [شهید] صیاد خدایی، سرهنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران که گمان می‌رود که توسط اسرائیل انجام شده باشد، در زمانی صورت می‌گیرد که درج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سوی ایالات متحده در فهرست [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی (FTO) همچنان به عنوان یک چالش بزرگ در مذاکرات بین آمریکا و ایران باقی مانده است.

پس از دیدار هفته گذشته رافائل گروسی، با نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل بیانیه‌ای صادر کرد و مدعی شد که اسرائیل «دیپلماسی را برای ممانعت از [ادعای] دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ترجیح می‌دهد» اما «حق دفاع از خود و اقدام علیه ایران را برای خود محفوظ می‌داند. اگر جامعه بین المللی در چارچوب زمانی مربوطه این کار را انجام ندهد، خود برای توقف برنامه هسته ای ایران اقدم می‌کند».