رمزگشایی از سکوت تروئیکای اروپا در سایه مذاکرات ایران و آمریکا؛ مکانیسم ماشه فعال خواهد شد؟

به گزارش اقتصادنیوز، امواج مدیا به نقل از منابعی که نخواستند نامشان فاش شود مدعی شد: مشکلات لجستیکی باعث به تعویق افتادن مذاکرات کارشناسی میان ایران و آمریکا شده که قرار بود در عمان برگزار شود. به ادعای این وبگاه، قرار بود هیأتی عالی‌رتبه به سرپرستی معاونان وزیر خارجه ایران، کاظم غریب‌آبادی و مجید تخت‌روانچی، در تاریخ ۲۳ آوریل وارد مسقط شوند تا در نشستی «مشورتی فنی» شرکت کنند. این نشست بعد از آن برای ۲۶ آوریل برنامه‌ریزی شد و به‌صورت هم‌زمان با مذاکرات سیاسی بین عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، برگزار شد.

به ادعای امواج میدیا، درخواست برای به تعویق افتادن این نشست کارشناسی از سوی دولت دونالد ترامپ به عمان ارائه شد و عمان نیز این پیشنهاد را به ایران منتقل کرد.

پشت پرده تاخیر در برگزاری رایزنی‌های فنی

به ادعای منابع آگاه در منطقه، مقام‌های آمریکایی که قرار بود در ۲۳ آوریل وارد مسقط شوند، به دلیل تعهدات فوری در واشنگتن ناگزیر به تغییر برنامه خود شدند. نخست‌وزیر قطر، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نیز در همین بازه زمانی برای گفت‌وگو درباره مسائل منطقه‌ای از جمله آتش‌بس در غزه و تأمین مالی برای سوریه در ایالات متحده حضور داشت.

اعضای اصلی تیم کارشناسی آمریکا که قرار بود به عمان سفر کنند، ناچار شدند در شام رسمی برگزارشده در تاریخ ۲۲ آوریل برای این مهمان بلندپایه حضور داشته باشند. به ادعای این وبگاه، به تعویق افتادن مذاکرات کارشناسی با ایران، فشارهای وارد بر دولت ترامپ را آشکار می‌سازد؛ دولتی که مدیریت پرونده‌های غزه و جنگ در اوکراین را نیز به تیم ویتکاف سپرده است.

با این حال، ترامپ در کمتر از چهار ماه، سطحی از گفت‌وگو با تهران را رقم زده که پیشینیان دموکراتش، از جمله جو بایدن، در طول چهار سال موفق به تحقق آن نشدند. پس از دور دوم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا که در ۱۹ آوریل در ایتالیا برگزار شد، وزیر امور خارجه ایران از «فضایی نسبتاً مثبت» سخن گفت که «زمینه را برای پیشرفت در اصول و اهداف توافقی احتمالی فراهم کرده است».

عراقچی پس از نشست در رم در حساب توییتر خود نوشت: «مسیر مذاکرات کارشناسی در روزهای آینده آغاز خواهد شد تا جزئیات توافق احتمالی بررسی شود. پس از آن، بهتر می‌توانیم قضاوت کنیم. در حال حاضر، شاید خوش‌بینی موجه باشد، اما تنها با احتیاط بسیار زیاد».

ترامپ نیز در ۲۱ آوریل اعلام کرد: «ما نشست‌های بسیار خوبی درباره ایران داشتیم» و افزود: «گام بعدی نیاز به کمی زمان دارد.» او روز بعد، در تماس تلفنی با نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، مدعی شد که خواهان توافق با ایران است، اما در عین حال تأکید کرد که اجازه نخواهد داد ایران از آستانه گریز هسته‌ای عبور کند.

به ادعای امواج مدیا، موانع اصلی در مسیر توافق هسته‌ای جدید، مربوط به آینده غنی‌سازی اورانیوم در ایران، تضمین‌هایی برای عدم خروج مجدد آمریکا از توافق و دامنه مذاکرات است. به‌نظر می‌رسد ایران، چارچوبی مبتنی بر راستی‌آزمایی را به‌عنوان مصالحه‌ای قابل‌قبول تلقی کند، در حالی‌که مدل لیبیاییِ برچیدن کامل برنامه هسته‌ای، از اساس غیرقابل‌پذیرش است.

افزون بر این، مذاکره‌کننده ارشد ایران تصریح کرده که جمهوری اسلامی حاضر نیست درباره برنامه موشکی خود مذاکره کند و گفته است: «در منطقه‌ای به این میزان پرتنش و ناپایدار، ایران هرگز امنیت خود را در معرض معامله قرار نخواهد داد».

با این حال، به‌نظر می‌رسد خوش‌بینی‌هایی درباره سرعت در حال افزایش است. یکی از منابع سیاسی ارشد ایران که نخواست نامش فاش شود در گفت و گو با امواج مدیا مدعی شد: «آغاز مذاکرات فنی معنای زیادی دارد»؛ این سخن حاکی از آن است که اگرچه اختلافات همچنان پابرجاست، اما زمینه‌ای بالقوه برای درک سیاسی متقابل و پیشبرد راه‌حل‌های فنی وجود دارد.

ایران همچنین ظاهراً تلاش می‌کند با تأکید بر اینکه به دنبال عبور از آستانه گریز هسته‌ای نیست، توجه ترامپ را جلب کرده، از توافق سال ۲۰۱۵ (برجام) عبور کند و همچنین با مطرح کردن امکان دسترسی شرکت‌های آمریکایی به «فرصتی هزار میلیارد دلاری» که برای اقتصاد ایران با اهمیت است، دست یابد.

نکته قابل‌توجه اینکه عراقچی در ۲۱ آوریل آشکارا از آمادگی برای مشارکت آمریکا در برنامه هسته‌ای ایران سخن گفت و اظهار داشت: «برنامه بلندمدت ما ساخت حداقل ۱۹ راکتور دیگر است، به این معنا که ده‌ها میلیارد دلار قرارداد بالقوه در دسترس است. بازار ایران به‌تنهایی به اندازه‌ای بزرگ است که می‌تواند صنعت هسته‌ای رو به افول ایالات متحده را احیا کند».

در حالی‌که امضاکنندگان اروپایی برجام -بریتانیا، فرانسه و آلمان (موسوم به تروئیکای اروپایی)- از روند دیپلماسی ایران و آمریکا کنار گذاشته شده‌اند، آن‌ها از نظر تئوریک همچنان می‌توانند سازوکار «ماشه» را در توافق سال ۲۰۱۵ فعال کنند.

اگر تروئیکای اروپایی تصمیم بگیرد تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را دوباره اعمال کند -اقدامی که تهران هشدار داده در صورت وقوع، منجر به خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خواهد شد- این فرآیند ۹۰ روزه باید در تابستان امسال آغاز شود، زیرا مکانیسم ماشه در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود. با این حال، ناظران سیاسی اروپایی به در گفت و گو با امواج میدیا مدعی شدند که نشانه‌ای از قصد تروئیکای اروپایی برای به شکست کشاندن دیپلماسی ایران و آمریکا وجود ندارد؛ حتی اگر صرفاً برای آن باشد که توسط واشنگتن سرزنش نشوند.