ماجرای آخرین قطره بنزین هزار تومانی

به گزارش اقتصادنیوز، امشب قرار است دوازدهمین مرحله یارانه معیشت به حساب سرپرستان خانوار، ناشی افزایش قیمت بنزین واریز شود. یارانه‌ای که امشب یکسالگی‌اش را ثبت می‌کند، یادآور خاطرات خوبی نیست. 

شوک بنزین

در بامداد 24 آبان سال گذشته، ایران با یک شوک غیرمنتظره روبرو شد. گرچه برخی گمانه‌زنی‌ها در خصوص افزایش قیمت بنزین شنیده می‌شد، و چندین بار همین شایعات، صف‌های طویلی را مقابل جایگاه‌های پمپ بنزین رقم زد، اما کسی باور نمی‌کرد که دولت از سیاست غافلگیری استفاده کند تا این بار بدون ایجاد صف، افزایش قیمت بنزین را رقم بزند. با این حال، این کار هم فایده نداشت و برخی با تصور اینکه می‌توانند آخرین قطره‌های بنزین هزار تومانی را نوش ماشین خود کنند، در بامداد 24 آبان روانه پمپ بنزین شدند تا بار دیگر صف شکل بگیرد، اما این بار برای بنزین گران. چرا که از همان دقیقه‌ای که شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران، از سهمیه‌بندی بنزین خبر داد، بنزین حداقل 50 درصد افزایش یافته بود. 

اما این شوک با واکنش منفی مردم روبرو شد و اعتراضاتی را در سراسر ایران شکل داد. در تحلیل‌های اولیه، روزنامه‌نگاران و کنشگران سیاسی و اجتماعی، سیاست دولت در افزایش دفعتی قیمت بنزین و نحوه اطلاع‌رسانی آن را علت اصلی تلقی می‌کردند. برخی معتقد بودند که اگر دولت با رویه دیگری سیاست بنزینی را اجرا می‌کرد، اعتراضی هم شکل نمی‌گرفت. یا اگر نحوه سیاست را به جای تثبیت نرخ به خود مردم واگذار می‌کرد، همراهی بیشتری را به دنبال داشت. اما تحلیل‌ها و نظرسنجی‌هایی که پس از اعتراضات آبان ماه انجام شد، واقعیت دیگری را نمایان کرد. اگرچه نحوه اجرا در شدت التهابات موثر بود، اما به نظر اعتراضات تنها به یک صحنه برای بروز نیاز داشت، این صحنه را سیاست بنزینی مهیا کرد، اما ریشه و علت، در افزایش قیمت بنزین نبود. 

تحلیل وقایع از دریچه نظرسنجی

نظرسنجی‌هایی که از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) انجام شد، بعدتر نشان داد که بنزین دغدغه اصلی مردم نبوده است. 

یکی از مهم‌ترین نتایج این نظرسنجی افول جایگاه صدا و سیما به عنوان منبع خبری مردم بود. فقط ۴۰ درصد مردم آن را به عنوان اولویت اول پیگیری اخبار خود معرفی کرده‌اند و ۶۰ درصد دیگر در اولویت اول خود از شبکه‌های اجتماعی، ماهواره، مطبوعات، دوستان و آشنایان و... را در صدر قرار داده‌اند. نکته اینجا بود که ساکنان تهران بزرگ ۳۷ درصد و افراد دارای سطوح تحصیلی بالا ۱۸ درصد، صدا و سیما را به عنوان اولویت اول خود برای کسب خبر معرفی کرده‌اند.

مردم در نظرسنجی مذکور، گرانی بنزین را عامل اعتراضات نشناختند. مردم در برابر این پرسش که بیش از همه از چه چیزی نگران هستند، فقط ۶ درصدشان به گرانی بنزین اشاره کرده‌اند. اکثریت قاطع آنان (۸۵ درصدشان) مسائل کلان اقتصادی و فقدان اشتغال و نیز ناامیدی از آینده را عامل اصلی می‌دانستند.

سه چهارم مردم، معترضان را در اعتراض صاحب حق دانستند. اما اکثریت اعتراضات را منجر به نتیجه قلمداد نکردند. به نوعی یک تناقض در دیدگاه مردم دیده شده که پیشتر «عباس عبدی» تحلیلگر سیاسی این را یک نقطه عطف در دیدگاه مردم دانست و آن را نشانه استیصال مردم دانست: «اکثریت قاطع اعتراض را حق مردم می‌دانند ولی این شیوه را منتج به نتیجه نمی‌دانند.» 

آخرین نظرسنجی از وضعیت زندگی مردم

پارسال ارزیابی مردم تهران این بود که اعتراضات تمام نشده‌اند و در آینده تداوم خواهد یافت. تقریبا 54 درصد مردم همچین نظری داشتند. این نسبت برای افراد دارای تحصیلات ارشد و بالاتر ۷۹ درصد بوده است. اما با این وجود، در طول یک سال گذشته وضعیت وخیم‌تر از قبل شده است. کرونا به مشکلات قبلی افزوده و تورم بار دیگر اوج گرفته است. همین اکنون، اگر دولت قرار باشد همان قدرت خرید سال گذشته را به مردم اهدا کند، باید جای 55 هزار تومان، معادل 76 هزار تومان به مردم بپردازد. مبرهن است که با وجود این کاستی‌ها، نظرات مردم همچنان پابرجا است. 

«اکوایران» در شبی که دوازدهمین مرحله از یارانه معیشتی واریز می‌شود، به مرور خلق یارانه دوم در اقتصاد ایران پرداخته است. «یارانه بنزینی یکساله شد»