پایان پیشروی تحریم نفتی/ تایید تنگدستی مردم در آمار رشد

به گزارش اقتصادنیوز، در حقیقت پس از فصل اول سال 97، و پس از خروج آمریکا از برجام، اقتصاد ایران در هیچ فصلی رنگ رشد اقتصادی مثبت را ندیده بود، اما این سریال ناکامی در پاییز امسال خاتمه یافت. با اینکه رشد 9 ماهه همچنان در بازه اعداد منفی و معادل منفی 1.2 درصد است، اما نکات امیدوارکننده در گزارش جدید مرکز آمار به چشم می خورد. 

در گروه­‌ بندی مرکز آمار از فعالیت های اقتصادی، تنها بخش «خدمات» در پاییز امسال همچنان در رشد منفی به سر می ­برد و گروه «کشاورزی» و «صنعت» سومین فصل سال را با رشد مثبت گذراندند.

اما در بخش خدمات، منفی­ ترین رشد مربوط به قسمت ­هایی است که ضربه بیشتری از کرونا می ­خورند. مشخصا منظور بخشی از خدماتی است که در گروه «سایر خدمات عمومی، اجتماعی، شخصی و اجتماعی» قرار می ­گیرد، همچون خدمت در خانه یا آرایشگاه ­­ها. بخش قابل توجهی از این فعالیت ها در طول 9 ماه ابتدایی سال از دست رفته است. گزارش مرکز آمار ایران نشان می دهد که 60 درصد از اقتصاد این بخش در 3 فصل ابتدایی امسال پر کشیده است. عددی که تایید می کند که قربانی اول کرونا در اقتصاد، این بخش از خدمات شده است.

پایان رکود نفتی؟

نکته مثبت اینکه در گروه صنعت، تمامی زیرگروه ­ها، 2 فصل پیاپی است که به رشد مثبت رسیده ­اند، حتی بخش نفت. می­توان گفت که انقباض بخش نفت متوقف شده و تحریم ­ها تا جایی که می­توانسته تا بهار امسال، فروش نفت ایران را محدود کرده و این غایت قدرت تحریم در بخش نفتی ایران بوده است. البته هنوز هم به دلیل رشد منفی شدید بخش نفت در بهار امسال، مجموعا در 9 ماهه نخست بخش نفت به میزان 2.4 درصد منقبض شده است. اما دیگر زیرگروه ­های صنعت، رشد 9 ماهه مثبت را ثبت کرده­ اند. بزرگترین رشد در پاییز امسال مربوط به بخش ساختمان با ثبت رشد 8.5 درصدی است. در واقع بیشترین رونق اقتصادی را در سال جاری، بخش ساختمان در بین صنایع تجربه کرده است.

مصرف خانوار در ضعف

در روش هزینه یا مخارج، GDP از جمع تقاضای نهایی بخش­های مختلف به دست می ­آید که شامل 5 سرفصل هزینه مصرف نهایی خصوصی، هزینه مصرف نهایی دولتی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، خالص صادرات و تغییر در موجودی انبار و اشتباهات آماری می­ شود. اتفاق ناخوشایند این است که هزینه مصرف نهایی خصوصی همچنان بر مدار منفی می­ چرخد و هنوز جهت این شاخص تغییر نکرده است. در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته(به قیمت های ثابت سال 1390) مصرف نهایی خصوصی به میزان 0.7 درصد کوچکتر شده است. مصرف نهایی خصوصی نیز از آغاز تحریم­ ها و فصل دوم سال 1397، در حال افول است و 10 فصل متوالی است که قدرت مصرف خانوارها نتوانسته از تورم پیشی بگیرد. سهم مصرف خصوصی از کل GDP که در برهه­ ای در دهه 90 به نزدیک 60 درصد رسیده بود، در پاییز امسال به زیر 35 درصد سقوط کرده است. در واقع اکنون سهم خانوارها از تقاضای کل به یک سوم بند شده است. 

نکته مثبت در بخش تقاضا، رشد مثبت تشکیل سرمایه در 2 فصل متوالی است. تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در پاییز امسال، 4.6 درصد نسبت به پاییز 98 رشد کرده است. این یعنی موتور سرمایه­ گذاری در اقتصاد ایران استارت زده است. سرمایه­ گذاری در بخش ساختمان سهم بیشتری از سرمایه گذاری کل برده است. با توجه به اینکه مصرف نهایی دولتی از رشد خوبی در 9 ماهه امسال برخوردار بوده، احتمالا سرمایه­ گذاری دولتی نقش غالب را در رشد سرمایه گذاری در 3 فصل ابتدایی سال داشته است. در حقیقت در بخش مخارج، عامل مسلط رشد، هزینه مصرف نهایی دولت با رشد 8.1 درصدی است.

از شدت انقباض در بخش تجاری نیز تا حدودی کاسته شده است. خالص صادرات کالاها و خدمات در فصل سوم سال رشد منفی 16.9 درصدی را ثبت کرده است. در حالیکه این عدد در فصل اول امسال منفی 53.7 درصد بوده است. واردات کالاها و خدمات در 9 ماهه ابتدایی سال جاری با بیش از 80 درصد کاهش همراه شده، در حالیکه این عددد برای بخش صادرات در حدود 42 درصد گزارش شده است. داده های مرکز آمار تایید می کنند که همچنان در بخش واردات محدودیت ها جدی است و توان وارداتی کشور نتوانسته بازیابی شود، اما در مورد صادرات تا حدودی بازیابی صورت گرفته است.