تورم در زندگی دهک‌های فقیر و غنی زیر ذره بین +نمودار

اقلام خوراکی در سبد مصرفی دهک های کم درآمد نسبت به گروه های پر درآمد جامعه وزن بیشتری دارد. این امر بدین معنی نیست که افراد کم درآمد هزینه بالایی برای مواد غذایی می کنند بلکه به علت پایین بودن درآمدشان مجبورند نسبت و درصدی بیشتری از درامد خود را صرف خرید کالاهای خوراکی کنند. از همین رو زمانی که تورم از سمت اقلام خوراکی ها باشد، فشار تورمی بر روی دهک ها پایین بیشتر بوده و بر عکس هر زمان که افزایش قیمت اقلام غیر خوراکی و خدمات بیشتر باشد، تورم دهک های ثروتمند بالاتر خواهد بود. در این گزارش به بررسی سهم خوراکی ها و غیرخوراکی در رقم خوردن تورم هر دهک در مهر ماه 1401 پرداخته شده است.

اهمیت اقلام خوراکی و غیر خوراکی در محاسبه تورم

در محاسبه تورم هر کدام از کالا ها از ضریب اهمیت خاصی برخوردار هستند، هرچه یک کالا مورد استفاده بیشتر توسط خانوار باشد اثر بیشتری نیز در تورم خانوار خواهد داشت.

به عنوان مثال مسکن به دلیل موقیعت خاصی که در کشور دارد سهم ضریب و اثر بالایی در محاسبه تورم دارد و هر زمان که قیمت مسکن و اجاره تغییر کند می تواند به شکل قابل توجهی تورم کل را تحت تاثر قرار دهد. حال ضریب اهمیت اقلام خوراکی و آشامیدنی در محاسبه تورم کل کشور حدود 27 درصد است. البته همانگونه که گفته شد سبد مصرفی دهک ها با هم متفاوت بوده و به طبع این عدد برای هر دهک متفاوت است.

بررسی ها نشان می دهد از 3 درصد تورم ماهانه ای که در مهر ماه در کشور به ثبت رسیده، بالغ بر 2 واحد به علت افزایش قیمت اقلام غیر خوراکی و مابقی متأثر از گرانی خوراکی ها بوده است. این امر به علت بالاتر بودن تورم غیر خوراکی ها نسبت به خوراکی ها رخ داده است.

سهم ناچیز خوراکی ها در تورم دهک ثروتمند

ضریب اهمیت کالاهای خوراکی در محاسبه تورم دهک دهم که ثروتمند ترین دهک جامعه محسوب می شود، حدود 17 درصد است. بنابراین افزایش قیمت مواد غذایی به اندازه زیادی تورم دهک دهم را تحت تاثر قرار نمی دهد. همانگونه که گفته شد تورم دهک دهم در مهر ماه 3 درصد برآورد شده، از این سه درصد تنها حدود نیم درصد متأثر از گرانی کالاهای خوراکی بوده است. البته این بدین معنی نیست که مواد غذایی که ثروتمندان جامعه مصرف می کنند گران نشده بلکه به دلیل گسترده بودن سبد تقاضای این گروه گرانی مواد غذایی کمتر دیده می شود.

تورم دهک اول که فقیرترین گروه جامعه به حساب می آید در مهر ماه 2.7 درصد به ثبت رسیده، از این عدد 1.35 واحد آن به علت گرانی مواد غذایی بوده است. همانگونه که مشاهده شد اثر گرانی مواد غذایی در تورم دهک اول به شکل قابل توجهی بالاتر از دهک دهم بوده. به طور کلی هرچه به سمت دهک های ثروتمندتر می رویم شاهد این موضوع هستیم که اثر گذاری گرانی کالاهای خوراکی کمتر برآورد شده است.

اثر گذاری غیر خوراکی و خدمات بر تورم دهک ها

ضریب اهمیت اقلام غیر خوراکی و خدمات در محاسبه تورم کل کشور حدود 73 درصد است، به بیان ساده تر گرانی کالاهای غیر خوراکی در رقم خوردن تورم کل کشور حدود 3 برابر اقلام خوراکی اثر دارد. بررسی ها نشان می دهد مسکن سهم بسزایی در سبد مصرفی غیر خوراکی ها دارد و به تنهایی بیش از یک سوم تورم کل کشور متأثر از تغییرات قیمت مسکن و اجاره است.

در میان دهک های درآمدی بیشترین ضریب اهمیت کالاهای غیر خوراکی و خدمات برای دهک دهم است، نزدیک به 83 درصد تورم دهک دهم متأثر از اقلام غیر خوراکی تعیین می شود. از 3 درصد تورمی که دهک دهم در مهر ماه به ثبت رسانده 2.4 واحد آن به علت تورم غیر خوراکی ها بوده که بیشترین رقم این شاخص در میان تمامی دهک ها محسوب می شود. همچنین از 2.7 درصد تورم ماهانه ای که دهک نخست در مهر به ثبت رسانده 1.4 واحد آن متأثر از گرانی غیرخوراکی ها بوده است.

وضعیت تورم دهک ها در یکسال گذشته

بر خلاف تورم ماهانه ای که در مهر ماه رقم خورد، تورم دهک های فقیرتر در یکسال گذشته و در شاخص تورم سالانه بالاتر از دهک های پر درآمد بوده است. تورم سالانه خوراکی ها و آشامیدنی ها در یکسال گذشته نزدیک به 60 درصد برآورد شده، این در حالیست که تورم غیر خوراکی ها و خدمات در همین بازه زمانی 34 درصد بوده است. 

در نتیجه می توان بیان کرد که در یکسال گذشته عمده تورم از سمت اقلام خوراکی و مواد غذایی بوده، از علل اصلی این رخداد می توان به جراحی اقتصادی دولت و اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی دانست که باعث جهش شدید قیمت خوراکی ها در کشور شد. از سویی هم اقلام خوراکی در سبد مصرفی اقشار کم درآمد جامعه سهم بالایی دارد و هر زمان که تورم بیشتر از سمت اقلام خوراکی ها باشد این گروه ها متحمل فشار تورمی بالاتری نسبت به سایر دهک ها می شوند.

به طور کلی می توان گفت که از منظر تورم سالانه هرچه از سمت دهک ها بالای درامدی به سمت دهک ها کم درآمد تر حرکت می کنیم، شاهد به ثبت رسیدن تورم های بالاتری بوده ایم. البته علی رغم اینکه تورم سالانه در دهک های پایینی بالاتر بوده،  تورم ماهانه در مهر ماه برای دهک های ثروتمند بالاتر به ثبت رسیده است. علت این رخداد این است که در مهر ماه بر خلاف یکسال گذشته تورم اقلام غیر خوراکی بیشتر بوده است.