دولت اصلاحات رکورددار شد؛ ترامپ شانس را از روحانی گرفت/ پیش‌بینی تورمی بانک جهانی به نفع دولت چهاردهم
عکس: اکوایران/ دانیال شایگان
به گزارش اقتصادنیوز، کنترل تورم همواره یکی از مهم ترین برنامه‌های دولت‌های ایران در طی سالیان گذشته بوده است که برخی تا حدودی موفق به تحقق آن شده اند و برخی هم در دستیابی به این هدف مهم و بهبود وضعیت تورمی اقتصاد ایران ناکام مانده اند. موضوعی که در بررسی آمارهای بانک جهانی از اقتصاد ایران و همچنین وضعیت کنترل تورم در دولت های مختلف قابل مشاهده است.
براساس آنچه بانک جهانی اعلام کرده است، در میان 13 دولتی که تا به امروز در ایران بر سر کار آمده اند (از سال 1360) دولت‌های سوم و پنجم بهترین عملکرد را در کنترل تورم داشته اند. آمارهای بانک جهانی که براساس داده های مرکز آمار ایران جمع آوری شده است، نشانگر این است که تورم میانگین سالانه در دولت سوم، 18.7 درصد افزایش داشته است و این رقم در دولت چهارم به حدود 19.6 درصد رسیده است.
این روند در دولت های پنجم و ششم تا حدودی متفاوت بود و در نخستین دوره دولت سازندگی، میانگین تورم به 18 درصد کاهش پیدا کرد اما در دوره دوم فعالیت دولت سازندگی (دولت ششم) این نسبت با رشد قابل توجهی که داشت، به 32.4 درصد رسید.
ثبت کمترین تورم در همه دولت‌ها
پس از ثبت رکوردهای تورمی در دولت سازندگی، دولت اصلاحات روی کار آمد و توانست ضمن نزولی کردن میانگین تورم سالانه در کشور، یک رکورد مهم را هم به ثبت برساند. براساس آمارهای بانک جهانی، تورم سالانه در دولت هفتم به 17.4 درصد رسید که نسبت به دوره قبل (دولت ششم) کاهش محسوسی داشته است. این روند اما در دومین دوره فعالیت دولت اصلاحات، تداوم پیدا کرد و شاهد ثبت میانگین تورم سالانه 14.2 درصد بوده ایم که یک رکورد محسوب می شود و عنوان کم تورم ترین دولت ایران از سال 1360 را به دولت هشتم اختصاص می دهد.
با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد به عنوان ششمین رئیس جمهور ایران و آغاز به کار دولت نهم، میانگین تورم سالانه با مسیر کاهشی دو دوره گذشته خداحافظی کرده و قدم در مسیر صعودی گذاشت. براساس آمار منتشر شده میانگین تورم در دوره اول (دولت نهم) محمودی احمدی نژاد به 16.4 درصد و در دوره دوم (دولت دهم) با رشد بیشتری که تجربه کرد، به 19.1 رسید.
پیروزی ترامپ و مسیری که دگرگون شد
روند تورم با آغاز به کار دولت یازدهم به ریاست حسن روحانی تغییر چندانی را تجربه نکرد و دولت تدبیر و امید چهار سال نخست فعالیت خود توانست، تورم سالانه را تا حدوی کاهش داده و به رقم 17.7 درصد برساند، مسیری که در دوره دوم فعالیت دولت دگرگون شد و میانگین تورم سالانه ایران بالا رفت و با خروج از محدوده زیر 20 درصد،به 23.5 درصد رسید. اتفاقی که با روی کار آمدن دونالد ترامپ و خروج آمریکا از برجام رخ داد و ایران به جمع 10 کشور اول جهان که تورم بالایی دارند، بازگشت. در نهایت در دولت سیزدهم میانگین تورم سالانه به رقم 43 درصد رسید تا رکورد این شاخص در تمامی دوره ها از سال 1360 تا به امروز شکسته شود.
جایگاه ایران در جهان چگونه است؟
اما فارغ از مقایسه عملکرد دولت ها در کنترل تورم که در نهایت به حضور ایران در جمع 10 کشور اول جهان با تورم بالا منجر شد؛ جایگاه ایران در 42 سال گذشته از نظر این شاخص اقتصادی نسبت به سایر کشورها چگونه بوده است؟
طبق داده‌های بانک جهانی، بهترین جایگاه تورمی ایران به اوایل دهه 60 و آغاز به کار دولت سوم اختصاص دارد. در این سال ایران با وجود آغاز جنگ تحمیلی عراق، توانست رتبه 82 را از میان 122 کشور جهان به خود اختصاص دهد. اتفاق مهمی که به عقیده برخی از تحلیلگران ناشی از شوک مثبت نفتی دهه 80 میلادی، افزایش قیمت نفت و همچنین تثبیت نرخ ارز بوده است.
با افت درآمدهای نفتی و حمله عراق به سکوهای ایران در سال‌های بعد، درآمد ایران شیب نزولی را در پیش گرفت و به دنبال آن نرخ تورم نیز افزایش پیدا کرد؛ روندی که در ادامه با پایان جنگ و تشکیل دولت سازندگی تا حدودی تعدیل شد و به باور بعضی از کارشناسان شاهد کنترل انتظارات تورمی در دوره سازندگی بودیم و به همین دلیل ایران توانست در بین 50 درصد کشورهای کم تورم جهان قرار بگیرد.
اما در اواخر دهه نود میلادی ایران نتوانست همسو با جهان پیش برود و دولت‌های جهانی با پیاده کردن سیاست‌های نئولیبرالی، موفق به کنترل تورم و تک رقمی کردن آن شدند اما تاخیر در اجرای این سیاست در ایران باعث شد تا جایگاه تورمی کشورمان در جهان ارتقا پیدا نکند و مسیر نزولی را در پیش بگیرد. روندی که در سال 2013 با آغاز تحریم های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران تداوم پیدا کرد و رتبه دوم بالاترین میزان تورم در جهان را پس از ونزوئلا در بین 180 کشور نصیب ایران کرد.
این فرآیند تا سال 2015 و امضای توافق برجام تا حدی بهبود پیدا کرد و امیدوارکننده شد، اما با روی کار آمدن ترامپ در سال 2017 و خروج آمریکا از برجام، این مسیر رو به جلو هم چندان تداوم نداشت و ایران از نظر میانگین تورم بار دیگر به جمع 10 درصد بالای تورم در دنیا بازگشت.
مسیر امیدوارکننده پیش روی ایران؟
اما این پایان مسیر کنترل تورم در ایران نیست و گزارش‌های جدید بانک جهانی دربردارنده اخباری تازه برای ایران و همچنین دولت چهاردهم است. این بانک در تازه‌ترین گزارش خود پیش‌بینی کرده است که تورم تا سال 2026 میلادی که تقریبا معادل با سال 1405 شمسی است در ایران کاهش می‌یابد. اما آیا این کاهش تورم آسان است یا به قیمت کاهش رشد اقتصادی تمام می‌شود؟
با توجه به نکات مطرح شده در گزارش بانک جهانی،این کاهش تورم بیشتر از کانال کنترل رشد ترازنامه بانک‌ها به منظور کنترل رشد نقدینگی صورت گرفته که ممکن است به مثابه ترمزگیر رشد اقتصادی عمل کند. همانطور که در بخش دیگری از گزارش این بانک پیداست، پیش‌بینی شده که رشد اقتصادی نیز در 3 سال آینده وارد یک روند نزولی شود که بی‌تاثیر از سیاست‌های کنترل تورم نیست.
