کاهش 31 درصدی تولید خودرو در فروردین

خودروسازان بزرگ کشور نخستین ماه امسال را با افت تولید به پایان رساندند، موضوعی که به نظر می‌رسد بیش از چالش‌هایی مانند کمبود نقدینگی و تامین قطعات، با ماجرای کاهش تولید محصولات ناقص در ارتباط است.

بنابر آمار ارائه شده از سوی خودروسازان به بورس، ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو طی فروردین امسال در مجموع 43‌هزار و 477 دستگاه انواع محصول سواری را به تولید رسانده‌اند که در مقایسه با تیراژ حدودا 63‌هزار دستگاهی فروردین 1400، تولید خودروسازان حدود 31‌درصد افت را تجربه کرده است. هرچند کاهش تولید خودروسازان کشور در فروردین اتفاقی قابل پیش‌بینی است، اما افت 31‌درصدی امسال نشان می‌دهد ریزش تولید خارج از روال معمول بوده است. در نگاه نخست این‌گونه به نظر می‌رسد که بالا رفتن رقم افت تولید در فروردین امسال (نسبت به سال‌های قبل) به همان دلایل همیشگی مانند ضعف نقدینگی و کمبود قطعات رخ داده، حال آنکه مساله اصلی در این ماجرا، تکمیل و تجاری‌سازی محصولات ناقص است. با آغاز تحریم‌های آمریکا علیه خودروسازی ایران در تابستان 4 سال پیش، پدیده خودروهای ناقص بار دیگر ظهور کرد، اتفاقی که در جریان تحریم‌های سال‌های 91 و 92 نیز رخ داده بود.

تحریم از دو جهت سبب زایش خودروهای ناقص شد؛ نخست اینکه شرکت‌ها و تامین‌کنندگان خارجی از تجارت با ایران منع شدند و دوم آنکه با رشد سنگین هزینه‌های تولید، توان قطعه‌سازان و خودروسازان برای تامین مواد اولیه و قطعات پایین آمد. تامین‌کنندگان خارجی از بیم جریمه شدن توسط آمریکایی‌ها، ارتباط خود با قطعه‌سازان و خودروسازان ایرانی را قطع کردند یا به حداقل رساندند. بنابراین تامین قطعات از خارج مختل و این موضوع تاثیر مستقیم خود را روی تولید گذاشت و آن را کاهشی کرد.

از طرفی، در داخل نیز به دلیل بروز چالش مالی، خودروسازان نتوانستند مطالبات قطعه‌سازان را در موعد مقرر پرداخت کنند و این موضوع نیز ضربه محکم دیگری به تولید وارد کرد. علاوه بر اینها، رشد شدید هزینه‌های تولید نیز بر توان قطعه‌سازان و خودروسازان اثر منفی گذاشت، ضمن آنکه آنها مجبور بودند برای دور زدن تحریم‌ها و تامین قطعات از خارج، هزینه‌ای مازاد بپردازند. در نتیجه تمامی این اتفاقات، تولید خودرو در کشور به شدت افت کرد و تا امروز که 4 سال از آغاز تحریم می‌گذرد، هنوز به سطح ماقبل تحریم بازنگشته است. با توجه به شدت تحریم‌ها، گمان می‌رفت خودروسازان تیراژی بسیار کمتر از آنچه در این 4 سال داشتند، ثبت کنند، اما سیاست وزارت صنعت، معدن و تجارت اجازه نداد آمار تولید فرو بریزد، البته تنها روی کاغذ. وزارت صمت با وجود آنکه خوب می‌دانست تحریم و چالش‌هایش تامین قطعات را چه از داخل و چه از خارج مختل کرده، بر آمارسازی اصرار داشت و خودروسازان را وادار کرد تا حد امکان تیراژ را بالا ببرند، ولو به قیمت تولید محصولات ناقص.

در نتیجه این سیاست که در تحریم‌های قبلی نیز به کار گرفته شده و کلی دردسرساز شد، خودروهای ناقص باز هم ظهور کردند تا انبار خودروسازان پر شود از محصولاتی با کسری قطعه. خودروسازان به جای آنکه دقیقا مطابق با قطعات موجود تولید را پیش ببرند، طبق دستور وزارت صمت مجبور بودند بخشی از محصولات خود را به صورت ناقص تولید و روانه انبار کنند. انبارهای پر از خودرو اما کار دست وزارت صمت و خودروسازان داد، چه آنکه انتشار تصاویر آنها، ذهن افکار عمومی را به سمت احتکار برد و نهادهای نظارتی را حساس کرد و کار به جایی رسید که سازمان بازرسی کل کشور به ماجرا ورود کرد و علیه خودروسازان پرونده قضایی به اتهام احتکار تشکیل داد. فشارها بابت انبارهای پر از خودرو تا جایی ادامه یافت که وزارت صمت مجبور شد سیاست خود در حوزه تولید خودرو را تغییر داده و خودروسازان را ملزم به تکمیل و ترخیص محصولات ناقص کند. در نتیجه این تغییر سیاست که از اوایل زمستان سال گذشته اجرایی شد، تکمیل و تجاری‌سازی خودروهای ناقص در اولویت قرار گرفت و کار تا جایی پیش رفت که خودروسازان تمرکز خود را از رشد تولید برداشته و به سمت تکمیل محصولات ناقص بردند. با توجه به این تغییر رویه تولید در خودروسازی کشور، به نظر می‌رسد عامل اصلی در افت تیراژ فروردین امسال نسبت به ماه مشابه سال گذشته، در اولویت قرار گرفتن تکمیل و تجاری‌سازی محصولات ناقص است. در واقع خودروسازان در فروردین امسال بخشی از قطعاتی را که مخصوص خطوط تولید بوده، برای تکمیل و تجاری‌سازی محصولات ناقص به کار گرفته‌اند. این سیاست هرچند تولید فروردین را پایین آورده، با این حال از تعداد محصولات ناقص کاسته، به نحوی که پارکینگ‌های خودروسازان دیگر مانند گذشته پر نیست.

اما علاوه بر مساله تکمیل و تجاری‌سازی محصولات ناقص، خودروسازان همچنان با چالش‌هایی مانند ضعف نقدینگی و کمبود قطعات مواجه بوده و هستند، بنابراین

این مسائل نیز نقش مهمی در افت سنگین تولید در فروردین داشته‌اند. به هر حال قیمت‌گذاری خودرو همچنان اسیر سیاست‌های دستوری است و این مساله اجازه نمی‌دهد خودروسازان نقدینگی لازم را برای جهش تولید جذب کنند. از طرفی، تامین قطعات علاوه بر اینکه همچنان از ناحیه تحریم تحت‌تاثیر است، با بحران جهانی ریزتراشه‌ها هم ارتباط دارد. این بحران سبب افت تولید خودرو در سطح جهانی شده و طبعا خودروسازی ایران را نیز متاثر از خود کرده است. اتفاقا یکی از دلایل اصلی رسوب خودروها طبق ادعای خودروسازان، همین کمبود ریزتراشه‌ها بوده و هست.

هرچه هست، خودروسازان سال 1401 را با افت سنگین تولید آغاز کرده‌اند و این در حالی است که وزارت صمت تیراژ یک‌میلیون و 600‌هزار دستگاهی را برای امسال در نظر گرفته است. باید منتظر ماند و دید آیا خودروسازان در ماه‌های آینده می‌توانند در ریل جهش تولید قرار بگیرند یا آنکه برنامه‌ریزی وزارت صمت خیلی زود شکست خواهد خورد.

کارنامه تولید خودروسازان

اما طبق آنچه خودروسازان به بورس اعلام کرده‌اند، در مجموع 43‌هزار و 477 دستگاه محصول سواری توسط ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو در فروردین امسال به تولید رسیده که از افت حدودا 31‌درصدی حکایت دارد. در این بین، بیشترین تیراژ نصیب ایران‌خودرویی‌ها شده که توانسته‌اند 25‌هزار و 37 دستگاه محصول را در نخستین ماه سال تولید کنند. در مقایسه با فروردین سال گذشته، تولید ایران خودرو 26‌درصد افت را نشان می‌دهد. سایپایی‌ها نیز با تولیدی 13‌هزار و 528 دستگاهی در فروردین، حدودا 32‌درصد نسبت به ماه مشابه سال گذشته افت تیراژ داشته‌اند. در نهایت پارس خودرویی‌ها هم از افت تیراژ در امان نمانده‌اند، چه آنکه تنها 4‌هزار و 912 دستگاه محصول سواری به تولید رسانده‌اند. این تیراژ سبب شده پارس خودرو افت تولیدی 46‌درصدی را نسبت به فروردین 1400 تجربه کند.

افت تولید خودروسازان در فروردین امسال نسبت به ماه مشابه سال گذشته در حالی است که آنها توانسته‌اند تیراژ خود را در مقایسه با اسفند بالا ببرند. طبق آمار، مجموع تولید 3 خودروساز بزرگ کشور در ماه پایانی سال گذشته، 37‌هزار و 187 دستگاه بوده، بنابراین با توجه به آمار 43‌هزار و 477 دستگاهی فروردین، تولید ماهانه آنها حدودا 17‌درصد رشد را به خود می‌بیند.

بنابر آمار منتشره در سایت کدال، بیشترین تیراژ در بین مدل‌های تولیدی طی فروردین امسال، نصیب خانواده پژو شده است. ایران خودرویی‌ها در ماه تحت بررسی 17‌هزار و 368 دستگاه از مدل‌های پژو را تولید کرده‌اند که در مقایسه با فروردین 1400 افت 30‌درصدی را نشان می‌دهد.

ایران خودرو تولید مدل‌های پژو 206 را تقریبا متوقف کرده و برنامه دارد که طی یکی، دو ماه آینده پژو 405 را نیز حذف کند. بنابراین در آینده نزدیک ایران خودرو تنها 207 و پارس را از اعضای خانواده پژو تولید خواهد کرد، هرچند پارس نیز در نوبت حذف قرار دارد.

از پژو که بگذریم، خانواده ایکس 200 شامل تیبا، کوئیک و ساینا در رده دوم جدول تولید فروردین قرار دارد. بنابر آمار ارائه شده به بورس، حدودا 12‌هزار دستگاه از محصولات این خانواده در فروردین تولید شده که نسبت به ماه مشابه سال گذشته بیش از 37‌درصد افت را نشان می‌دهد. سایپایی‌ها قصد دارند ابتدا تیبا و در ادامه ساینا را از خطوط تولید خود حذف و محصولی جدید به نام اطلس را جایگزین آنها کنند.

در بین دیگر خودروهای داخلی سمند تیراژی 3‌هزار و 188 دستگاهی را در فروردین امسال از خود به جا گذاشته که نسبت به ماه مشابه سال گذشته حدودا 16‌درصد کاهش را نشان می‌دهد. سمند هم جزو خودروهایی است که تا چندی دیگر از خطوط تولید حذف خواهد شد. در کنار سمند، تولید دنا نیز افت کرده است. طی فروردین امسال 1698 دستگاه دنا در ایران خودرو تولید شده که نسبت به ماه مشابه سال گذشته، افت 45‌درصدی را به خود می‌بیند. افت تولید دنا در شرایطی است که رانا تیراژی 1772 دستگاهی در فروردین امسال داشته و توانسته در مقایسه با ماه مشابه سال گذشته 17‌درصد افزایش را نصیب خود کند.

ایران خودرو محصولی چینی به نام هایما نیز دارد که تولید آن در فروردین امسال و نسبت به ماه مشابه سال گذشته 198 دستگاه کاهش یافته است. طبق آمار، ایران خودرویی‌ها 534 دستگاه هایما را در نخستین ماه امسال تولید کرده‌اند. در نهایت اینکه ایران خودرو در فروردین 477 دستگاه تارا را تولید کرده، محصولی که در ماه مشابه سال گذشته هنوز به خطوط تولید این شرکت وارد نشده بود. تارا از جمله محصولات جدید خودروسازی کشور به شمار می‌رود که هنوز از تیراژ بالایی برخوردار نیست.

در بین دیگر خودروهای داخلی، شاهین که محصولی جدید به شمار می‌رود نیز تیراژی‌ 1626 دستگاهی در فروردین امسال داشته که بیش از 2 برابر ماه مشابه سال گذشته است.

سری هم به پارس خودرو بزنیم، شرکتی که 2794 دستگاه از محصولات خانواده Q200 را در نخستین ماه امسال تولید کرده است. در مقایسه با فروردین 1400، تولید خانواده Q200 حدودا 61‌درصد افت کرده است. پارس خودرو همچنین در تولید کوئیک اس، کوئیک معمولی و کوئیک اتومات پلاس به ترتیب تیراژی 194 دستگاهی، 1432 دستگاهی و 312 دستگاهی را از خود به جا گذاشته است. همچنین تیراژ ساینای پارس خودرو نیز در فروردین امسال تنها 180 دستگاه بوده که 526 دستگاه کمتر از ماه مشابه سال گذشته است.