وضعیت هشدارآمیز و دشوار پرونده هسته ای ایران

وضعیت کنونی پایدار نیست

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری به خبرنگاران گفت: «ما می دانیم که وضعیت موجود نمی تواند برای مدت طولانی دوام بیاورد. بنابراین، یا در موقعیتی قرار خواهیم گرفت که به پایبندی به برجام بازگردیم... یا باید مسیر دیگری را دنبال کنیم».

بر اساس گزارش رویترز، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در یک نشست توجیهی گفت «از آنجایی که بازگشت متقابل به پایبندی به برجام در وضعیتی نامشخص است، ایالات متحده اکنون به طور مساوی برای هر دو سناریوی توافق و عدم توافق آماده می شود».

فیلم جنجالی احمدی نژاد در کنار دختر جوان

۶۲ سناتور به مخالفت با توافق هسته‌ای ایران رای دادند

در تحولی دیگر، اکثریت دو حزبی سناتورهای آمریکا از جمله 16 دموکرات، چهارشنبه شب به یک طرح غیر الزام آور سنا رای دادند که مخالف ورود به توافقی با ایران است که فقط به برنامه هسته ای می‌پردازد و حذف نام سپاه پاسداران از لیست FTO را در بر داشته باشد.

بر اساس گزارش پالتیکو، رای نهایی در مورد این طرح 62 رأی موافق به 33 رأی مخالف بود و این پیام نمادین را به کاخ سفید داد که هر توافق هسته ای جدید باید به زعم آن‌ها بهتر و قوی‌تر از توافق 2015 باشد.

این اقدام که خواستار رسیدگی به طیف گسترده‌تری از فعالیت‌های ایران است توسط سناتور جیمز لنکفورد عنوان بخشی از بررسی سنا در مورد قانون نوآوری و رقابت ایالات متحده با هدف مقابله با چین (USICA) ارائه شد. جمعی از سناتورهای دموکرات چون چاک شومر رهبر اکثریت سنا، ریچارد بلومنتال، کوری بوکر، بن کاردین، کریس کونز، کرستن گیلیبراند، مگی حسن، جو منچین و ... به این طرح رأی دادند.

بنا بر گزارش ها، این اقدام در سنا به موضوعی مورد مناقشه تبدیل شده بود و برخی از دموکرات ها در تلاش برای جلوگیری از رای گیری بودند. گفته می شود که لنکفورد تهدید کرده است که روند رسیدگی به این لایحه را در سنا مسدود خواهد کرد، مگر اینکه رأی گیری در مورد این اقدام تضمین شود.

سناتور کریس مورفی ، حامی برجام گفت که «این طرح از سنا می‌خواهد تا سیاست دولت ترامپ در قبال ایران را تأیید کند، سیاستی که به گفته او، «یک شکست کامل و تمام عیار» در تعقیب «توافق جامع افسانه‌ای» بود.

تمدید تعلیق احیای برجام

از سوی دیگر در حالی که بن بست در مذاکرات تعلیق شده برای احیای برجام برای دومین ماه ادامه می‌یابد، یک منبع نزدیک به مذاکرات مدعی است که «ایران در اوایل بهار امسال حداقل تمایل آزمایشی برای در نظر گرفتن نوعی تعهد متقابل را در ازای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از لیست [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت خارجه آمریکا (FTO) نشان داد، اما سپس، احتمالاً تا حدی به دلیل اینکه ایران متوجه شد این تعهد عمومی خواهد شد، از هرگونه تعهد متقابل -مانند توافق برای هدف قرار ندادن مقامات (سابق) یکدیگر- خودداری کرد».

لارا روزن خبرنگار آمریکایی در حساب کاربری ساب‌ستک خود –دیپلماتیک- گزارش داد: مقامات آمریکایی و اروپایی اشاره کردند که آنچه رخ داده است بسیار پیچیده تر از آن است و خلاصه همه آنچه را که پیش آمده است نشان نمی دهد، اما از توضیح بیشتر خودداری می کند. یک دیپلمات غربی درگیر در مذاکرات هسته ای گفت: «فکر نمی کنم هرگز توافق کاملی وجود داشته باشد. وضعیت دشوار است زیرا ارتباطات از طریق واسطه‌ها انجام می‌شود و هرگز شفافیت کامل وجود ندارد».

این گزارش می‌افزاید، یک مقام ارشد آمریکایی هفته گذشته گفت: «ایرانی ها از ما می خواستند که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را از لیست FTO حذف کنیم. و ما به آنها گزینه‌های زیادی برای امتیازات غیرهسته‌ای و تعهداتی که در ازای آن می‌توانستند بدهند، دادیم. ایرانی ها ظاهراً گفتند نه». این مقام آمریکایی ادامه داد: آنها همچنان گزینه ای برای بازگشت به توافق اصلی بر اساس انطباق در ازای انطباق دارند».

خانم روزن به در گزارش خود با استناد به گزارش المانیتور نوشت که یک منبع نزدیک به سپاه گفت: «ترور [شهید] سردار سلیمانی بر اساس نامگذاری سپاه به عنوان سازمان تروریستی رخ داده است و ماندن آنها و سپاه قدس در این لیست ها به معنای پذیرش حق آنها برای ترور فرماندهان ما چه حالا و چه بعداً خواهد بود».

روزن در گزارش خود نوشت: نظرات دیپلمات هایی که در مذاکرات سال گذشته وین درگیر بوده اند نشان می دهد که موضوع FTO در قالب معمول وین مورد مذاکره قرار نمی گیرد، بلکه از طریق واسطه های دیگر انجام می شود. و اینکه موضوع تا حدودی از مذاکرات هسته ای جدا شده است. یک دیپلمات غربی از دیدگاه خود گفت: «به نظر می رسد نوعی «انفصال» موضوع سپاه از بسته احیای توافق هسته‌ای، عملی ترین گزینه در مورد موضوع سپاه پاسداران باشد».

پیشنهاد حسین موسویان

به نوشته روزن، سید حسین موسویان، دیپلمات سابق ایرانی گفت: موضوع اصلی هر توافق هسته ای احیا شده برای ایران، پایداری است. موسویان که اکنون در دانشگاه پرینستون کار می کند، گفت: ترس ایرانی‌ها این است که اگر در مورد مسائل منطقه ای اشاره در توافق وجود داشته باشد، بلافاصله پس از احیای برجام، اگر موضوعی در منطقه اتفاق بیفتد، ایران به طور خودکار مقصر شناخته می شود. و این توجیه دیگری برای خروج آمریکا خواهد بود». 

موسویان پیشنهاد داد که احیای برجام بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت که توافق هسته ای ایران را تضمین می کند، می‌تواند با آغاز مذاکرات منطقه‌ای بین ایران، عراق و شورای همکاری خلیج فارس تحت نظارت دبیرکل سازمان ملل همراه شود.

عدم دعوت تهران از مورا؟

همچنین وال استریت ژورنال در اول ماه مه گزارش داد، انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا، ظاهراً پیشنهاد داده است که دوباره به ایران سفر کند تا این بن‌بست را از بین ببرد، اما هنوز ایران دعوتنامه‌ای صادر نکرده است.

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت: «مورا می خواست به تهران برود و با آنها صحبت کند و ببیند آیا می توان راهی برای پیشرفت پیدا کرد یا خیر. و من فکر می کنم ایران تمایلی به دعوت از هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا ندارد زیرا آنها پیش‌بینی می‌کنند که او پیشنهاد جدیدی را که می‌خواهند به آنها ارائه نمی‌دهد، بلکه سعی می‌کند آنها را متقاعد کند که از درخواست‌های خود برای خروج سپاه از فهرست FTO صرف نظر کنند».

واعظ گفت: «واقعیت این است که شتاب روند توافق از دست رفته و روحیه هر دو طرف تیره شده است. بنابراین به همین دلیل است که هیچ یک از طرفین نمی خواهند ابتکار عمل را در دست بگیرند. ایالات متحده معتقد است که قبلاً ایده هایی را که ایران رد کرده، روی کاغذ آورده است. … پس مسئولیت بر عهده ایران است. و ایران معتقد است که این یک مسئله سیاسی داخلی برای دولت بایدن است و مشکل آنها نیست».

واعظ گفت: «نگرانی اصلی من این است که وضعیت فعلی واقعاً پایدار نیست. من فکر می کنم برخی از افراد در دولت بایدن و برخی در ایران هستند که معتقدند وضعیت موجود می تواند برای آینده قابل پیش بینی حفظ شود. واقعیت این است که در ماه ژوئن، این روند تحت فشار شدیدی قرار خواهد گرفت، زیرا وقتی گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شود، احتمالاً مشخص خواهد شد که ایران مقدار قابل توجهی اورانیوم 60 درصد غنی‌سازی کرده است. این یک نگرانی بزرگ برای اسرائیل و آمریکا خواهد بود. این همراه با اقدامات بعدی در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند چرخه جدیدی از تشدید تنش را آغاز کند».