سیگنال مشترک شرمن و عراقچی؛ عجله‌ای نداریم

به گزارش اقتصادنیوز؛ مقامات ایرانی و آمریکایی و دیگر تیم‌های مذاکره کننده انتهای هفته گذشته به وین بازگشتند و از جمعه چهارمین دور مذاکرات غیرمستقیم میان تهران-واشنگتن در مورد چگونگی از سرگیری پیروی از توافق از سر گرفته شده است.

زمان؛ مسئله محوری در راند چهارم

مسئله محدودیت زمانی اکنون مهم‌ترین فاکتور تأثیرگذار بر این تلاش‌هاست و مربوط به ضرب‌الأجل انقضای توافق موقت ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که بر اساس آن دولت ایران موافقت کرد با تعویق ۳ماهه در اجرای مصوبه پارلمان مبنی بر محدودسازی دسترسی بازرسان آژنس به تأسیسات هسته‌ای، فرصت را برای مذاکرات کنونی فراهم کند، اما با نزدیک شدن به تاریخ انقضای توافق (۲۱ می) و چشم‌انداز طولانی‌تر شدن مذاکرات احیای برجام، منابع رسانه‌ای از احتمال تفاهم ایران و آژانس برای تمدید توافق خبر می‌دهند.

لارا روزن، خبرنگار با سابقه سیاست‌خارجی در آخرین گزارش خود از مذاکرات وین، در وبگاه «دیپلماتیک‌ساب‌استاک» با اشاره به احتمال پایین حصول توافق در این ماه، از نوعی تفاهم میان ایران و آمریکا برای تمدید توافق تهران و آژانس خبر داد و نوشت که تمدید (توافق تهران و آژانس) می‌تواند وقت اضافه به دیپلمات‌ها بدهد.

روزن به گفت‌وگوی عباس عراقچی با یک خبرگزاری ژاپنی اشاره کرد که روز ۷ ماه مه گفت: «ما امیدواریم که به اندازه کافی پیشرفت کنیم تا دیگر نیازی به تمدید این تفاهم نباشد، اما در صورت نیاز، در زمان مناسب آن را بررسی خواهیم کرد».

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران گفت: «روشن است که آنها نقشه راه را تا 21 می نهایی نخواهند کرد. اما اگر پیشرفت کافی داشته باشند، تمدید توافق [تهران با] آژانس بین المللی انرژی اتمی وقت بیشتری به زمان رو به پایان می‌دهد».

واعظ ادامه داد: «یک چالش برای [رافائل گروسی] مدیر کل آژانس این است که چه مدت زمان بیشتری لازم است. آیا این مدت، یک یا دو ماه دیگر است، یا سه یا چهار ماه ... مشخص نیست.»

واعظ افزود: «به نظر می رسد تقریباً همه در این اصل متفق و معتقدند که زمانی که هر دو طرف فکر می‌کنند به خط پایان نزدیک هستند، نباید اجازه داد که توافق سقوط کند و نظارت آژانس متوقف شود».

به نوشته لارا روزن، بحث در مورد تمدید توافق موقت بین آژانس و ایران نشان می دهد که طرفین فکر می کنند بعید است توافق احتمالی بازگشت دو جانبه آمریکا و ایران به توافق هسته ای را تا ضرب‌الأجل ۲۱ می نهایی کنند.

سیگنال مشترک شرمن و عراقچی؛ عجله‌ای نداریم

وندی شرمن معاون وزیر امور خارجه در جلسه‌ای در شورای آتلانتیک در 7 ماه مه گفت: «من امیدوارم که بتوانیم به تفاهم برسیم تا توافقنامه فنی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای با ایران که در پایان ماه مه منقضی می‌شود، تمدید گردد ... امیدوارم به اندازه کافی پیشرفت داشته باشیم  که این روند بتواند با وجود آغاز روند انتخاباتی ایران در ماه ژوئن ادامه پیدا کند.»

شرمن که به عنوان مذاکره کننده ارشد ایالات متحده در مذاکرات منجر به توافق هسته‌ای در دوران دولت اوباما خدمت می کرد، افزود: «پیشرفت هایی صورت گرفته است، اما هنوز تا به سرانجام رسیدن این کار فاصله زیادی وجود دارد. من نمی‌دانم که آیا می توانیم به یک  توافق بازگشت در ازای بازگشت و یا یک تفاهم جهت ادامه بحث و گفتگو در مورد آن، تا پایان مهلت باقیمانده به انتخابات آنها، دست یابیم یا خیر».

عباس عراقچی معاون وزیر خارجه ایران و رئیس تیم مذاکره‌کننده ایران نیز همان روز یعنی در ۷ ماه مه به خبرگزاری NHK ژاپن گفت: «ما امیدواریم که به اندازه کافی پیشرفت کنیم تا دیگر نیازی به تمدید این تفاهم نباشد ، اما در صورت نیاز ، در زمان مناسب آن را بررسی خواهیم کرد.»

عراقچی احتمالاً می‌خواهد با اعلام آمادگی جهت تمدید توافق با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به واشنگتن پیغام دهد که تهران برای رسیدن به توافق عجله‌ای ندارد. ضمناً پیغام عراقچی می‌تواند تلویحاً حاوی این نکته باشد که نمی‌توان انتخابات ریاست جمهوری ماه آینده‌ی ایران را دست‌آویزی به منظور اعمال فشار بر جمهوری اسلامی برای پذیرش پیشنهادهای ایالات متحده قرار داد.

عراقچی در ادامه‌ی اظهاراتش در ۱۸ اردیبهشت تصریح کرد که اگر تمام خواسته‌های ایران پذیرفته شود، تهران به پایبندی کامل به برجام باز خواهد گشت. به علاوه وی بر عدم ارتباط مذاکرات جاری با رقابت بر سر انتخابات ریاست‌جمهوری ایران تأکید کرد.

همچنین مقامات آمریکایی بارها اعلام کرده‌اند که تا دستیابی به توافق، مسیری طولانی در پیش است. چنین اظهاراتی می‌تواند به عنوان پیامی به تهران تعبیر شود که واشنگتن نیز عجله‌ای ندارد. در همین راستا، وندی شرمن، قائم‌مقام وزیر خارجه‌ی ایالات متحده اظهار داشت که وی "امیدوار است که بتوان به تفاهم رسید تا توافق فنی آژانس بین المللی انرژی اتمی تمدید شود."

این ابراز تمایل مشترک عراقچی و مقامات آمریکایی چون شرمن به تمدید احتمالی توافق سازش ایران و آژانس حاکی از آن است که مذاکرات وین، رو به پیشرفت است؛ اما نه تهران و نه واشنگتن هیچ‌کدام عجله‌ای ندارند. 

توافقنامه فنی سازش که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته ای و ایران در ماه فوریه امضا کردند، به آژانس انرژی هسته ای بین المللی امکان دسترسی کافی به مدت ۳ماه را داد ، در این مدت امید بود که با مذاکرات سیاسی در مورد برجام دولت جدید بایدن احتمالاً به توافق برگردد و ایران مجدداً مطابقت با محدودیت ها را از سر بگیرد.

تصمیم سیاسی در واشنگتن یا تهران؟

مقامات آمریکایی پس از سه دور قبلی گفتگوهای غیرمستقیم طی ماه گذشته بارها ادعا کردند که آنها معتقد نیستند که هنوز به مذاکره‌کنندگان ایرانی اختیار سیاسی از تهران اعطا شده است تا تصمیمات اساسی لازم برای پیشرفت سریع برای نهایی کردن توافق را بگیرند، از جمله در مورد چگونگی حذف سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر که طبق توافق 2015 مجاز نیستند.

یک مقام ارشد وزارت امور خارجه به خبرنگاران گفت: «اگر ایران تصمیم سیاسی بگیرد که واقعاً می خواهد به برجام بازگردد آن را می‌توان نسبتاً سریع انجام داد و اجرای آن نسبتاً سریع خواهد بود». این مقام آمریکایی در حالی که هیئت آمریکایی به رهبری فرستاده ویژه راب مالی،  در ۶ مه آماده بازگشت به وین می‌شد، گفت: «اما ما نمی دانیم که ... ایران چنین تصمیمی گرفته است. ما نمی دانیم که آیا آنها تصمیم گرفته اند که اساساً برای بازگشت متقابل و دقیق به انطباق با مفاد برجام آماده شده‌اند و آیا هم‌اکنون آماده انجام این کار هستند یا خیر؟»

مقام وزارت امور خارجه افزود: این در نهایت یک تصمیم سیاسی است که باید در ایران اتخاذ شود. البته مشابه این موضع را مقامات ایرانی هم داشته و می‌گویند این جو بایدن است که باید تصمیم بگیرد آیا آماده است برای بازگشت به برجام که لازمه آن به زعم مقامات ایرانی رفع کامل تحریم‌های اعمال شده در دوران ترامپ است یا خیر؟

برخی از کارشناسان ایران معتقدند محافظه‌کاران ایران ممکن است مایل به توافق پیش از انتخابات نباشند. چراکه منجر به تقویت بالقوه مشارکت در انتخابات‌های ژوئن در ایران خواهد شد و در صورت موفقیت مذاکره‌کنندگان ایرانی در مذاکرات وین، به زعم آن‌ها احتمال پیروزی نامزهای معتدل‌تر بیشتر خواهد شد که به اعتقاد آنها می تواند به نامزدهای معتدل تر ، یک مزیت بدهد.

هفته گذشته یک کارشناس مسائل ایران که با تیم ایالات متحده رایزنی می کند گفت محافظه‌کاران پرنفوذ در ایران "ممکن است پیشرفت سریع قبل از انتخابات خود را نخواهد". به نظر نمی‌رسد مذاکره‌کنندگان ایرانی "فضای مانور کافی برای کشف راه‌حل‌ها" را در اختیار داشته باشند.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا ، روز جمعه (7 مه) در مورد اینکه آیا ایران در مذاکرات وین جدی است، پاسخ داد که آنها مذاکرات را بطور جدی انجام داده اند، اما جدی بودن آشکار آنها هنوز به این معنی نیست که آنها آماده بازگشت مشترک به توافق برجام هستند. بایدن گفت: «بله، جدی هستند. اما اینکه آنها چقدر جدی‌اند و چه میزان آمادگی انجام آن را دارند، داستان متفاوتی است. بهرحال ما هنوز در حال صحبت هستیم».

همچنین جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز ۱۰ مه با بیان اینکه «من [به روند مذاکرات احیای برجام]خوش‌بین هستم»، گفت: مذاکرات در وین بین قدرت‌های جهانی و ایران به مرحله مهمی تبدیل شده است و چند هفته آینده برای نجات توافق هسته ای سال 2015 حیاتی است.

جوزپ بورل که ریاست این گفتگوها را بر عهده دارد، پس از جلسه وزرای خارجه اروپایی در یک کنفرانس خبری در بروکسل گفت: «من خوش بین هستم، پنجره فرصتی وجود دارد که برای چند هفته و تا پایان ماه، باز خواهد ماند. اما هنوز کار زیادی لازم است، زمان محدود است و من امیدوارم که مذاکرات در وین وارد فاز گفت‌وگو‌های بی‌وقفه شود».

لارا روزن در پایان گزارش خود نوشت، میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای به من گفت: «من فکر می کنم تفاهمات فوریه به احتمال زیاد فرصت تمدید دارند. اما از همان لحظه ، وظیفه ما متفاوت است. ما باید تا 21 مه به توافق بر سر نقشه راه احیای برجام برسیم.»

پیشروی در رفع تحریم‌ها 

حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، در تاریخ ۱۸ اردیبهشت اظهار داشت که ایالات متحده با لغو "تقریباً" همه‌ی تحریم‌های اصلی و اصولی خود علیه ایران موافقت کرده است. وی افزود که مذاکرات در مورد "برخی جزئیات" هنوز در وین ادامه دارد.