انزوای «شی» پشت دیوار چین!

نشست گلاسکو تنها رویداد مهم بین‌المللی نیست که شی در آن غیبت دارد. سران گروه 20 (G20) قرار است هفته آینده در رم ایتالیا گرد هم بیایند و در این نشست نیز رئیس‌جمهوری چین غایب خواهد بود تا ملاقات شی با بایدن حداقل تا پایان سال 2021 به همان دیدار مجازی محدود شود که قرار است در هفته‌های آینده برگزار شود.

شی از زمان هنگام شیوع کووید‌19، ویروسی که از چین به تمام جهان سرایت کرد، خود را پشت شدیدترین کنترل‌های مرزی در جهان محبوس کرده و انتظار نمی‌رود دیپلماسی جهانگردی خود را به‌‌زودی از سر بگیرد. از آنجا که بسیاری از سران دیگر کشورها از حباب‌های محافظ خود خارج شده‌اند و فعالیت‌هایشان به روند گذشته خود بازگشته‌، رئیس‌جمهوری چین تعامل با همتایان خارجی را همچنان به ویدئو و تلفن محدود کرده است. این بیماری همه‌گیر، مانور دیپلماتیک گسترده شی را قطع کرد. او در سال 2019 میزبان 23 رهبر خارجی در پکن بود و در 11 کشور از برزیل گرفته تا ایتالیا، روسیه و کره‌شمالی مورد استقبال قرار گرفت. آخرین سفر خارجی شی به میانمار در ژانویه 2020 انجام شد و در مارس آن سال هم او میزبان رئیس‌جمهور پاکستان در پکن بود. از آن زمان تاکنون، به نظر نمی‌رسد که شی شخصا با هیچ رهبر خارجی ملاقات کرده باشد.

دیر یا زود و زمانی که شی بخواهد دوباره به خارج از مرزهای چین سفر کند، با دنیایی متفاوت نسبت به قبل از شیوع ویروس کرونا روبه‌رو خواهد شد. در مدت طولانی انزوای بین‌المللی او، جهان و حتی چین نیز تغییرات زیادی کرده است. در این مدت اولویت‌های شی از خارج از مرزها به داخل چین انتقال یافته و بنابراین وجهه او در جهان منفی‌تر از قبل شده است.

نظرسنجی‌های اخیر مرکز تحقیقات پیو و مؤسسه گالوپ نشان می‌دهد اعتماد بین‌المللی به شی و رهبری چین کاهش یافته است. به گفته دیپلمات‌های غربی که در سازماندهی دیدارهای خارجی پیشین رئیس‌جمهور چین نقش داشتند، به نظر می‌رسد کمتر دولتی تمایل داشته باشد تا انتظارات رئیس‌جمهوری چین برای استقبال از او در پایتخت‌های غربی را برآورده کند. سوار‌شدن او در کالسکه اسبی ملکه الیزابت و اختصاص تریبون برای سخنرانی در پارلمان استرالیا بعید است دوباره تکرار شوند.

با‌این‌حال، ماندن شی در چین به او این امکان را می‌دهد که با سؤالات ناراحت‌کننده همتایان خارجی مواجه نشود -به تظاهرات خیابانی در حاشیه این دیدارها اشاره نمی‌کنیم- و لازم نباشد تا درباره مسائلی مانند گام‌های اولیه اشتباه حکومت او در برخورد با کووید‌19 یا سیاست‌های پکن در قبال سین‌کیانگ، هنگ‌کنگ و تایوان پاسخ بدهد.

از طرف دیگر با کاهش توانایی اقتصادی چین، شی اشتیاق کمتری برای تکرار ادعاهای غیرواقعی درباره توان وارداتی و قدرت سرمایه‌گذاری چین در دیگر کشورها دارد. «کینگزلی ادنی»، استاد مطالعات چین در دانشگاه لیدز می‌گوید: «جهان پس از همه‌گیری جهانی متفاوت است، اما چین نیز در حال تغییر است. تضاد واقعی زمانی آشکار خواهد شد که شی تصمیم به خروج از چین بگیرد».

تغییر اولویت‌ها

برخلاف شی، سران دیگر کشورهای عضو گروه 20، سفرهای کاری خود را کم‌و‌بیش از سر گرفته‌اند. نشست‌های سران گروه 20 در رم و نشست اقلیمی گلاسکو هر دو در دستور کار بایدن قرار دارند و سفر به ایتالیا و اسکاتلند بخشی از دومین سفر اروپایی او از زمان تصدی ریاست‌جمهوری آمریکا در ژانویه 2021 محسوب می‌شود. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه نیز سفرهای خود را از سر گرفته است، اما انتظار نمی‌رود شخصا در هیچ‌یک از این رویدادها حاضر باشد. جوکو ویدودو، رئیس‌جمهوری اندونزی و آلبرتو فرناندز، رئیس‌جمهوری آرژانتین نیز که تاکنون از کشور خارج نشده بودند، قرار است در اجلاس رم حضور یابند. حضور برخی از رهبران نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام است. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و آندرس مانوئل لوپز، رئیس‌جمهوری مکزیک که همچنان در مجامع بین‌المللی حاضر نمی‌شوند. خلاف شی، اکثر رهبران گروه 20، در سال جاری و پس از کاهش محدودیت‌های مربوط به همه‌گیری، میزبان مقامات خارجی بوده‌اند.

ناظران تحولات چین می‌گویند وقفه 21‌ماهه در سفرهای خارجی و دیپلماسی حضوری رئیس‌جمهوری 68‌ساله چین در درجه اول نشان‌دهنده احتیاط شدید دولت او درباره کووید‌19 است. مرزهای چین عملا بسته است و علاوه بر شی، لی کچیانگ، نخست‌وزیر چین و پنج عضو دیگر کمیته دائمی دفتر سیاسی حزب کمونیست چین که بالاترین رده حاکمیت در این کشور را تشکیل می‌دهند نیز به خارج از چین سفر نکرده‌اند. تفاوت دیگر مقام‌های ارشد چین و شی در این است که آنها خلاف رئیس‌جمهوری اقتدارگرای چین، برنامه‌های داخلی خود را طبق روال موجود اجرا می‌کنند. در واقع، به گفته تحلیلگران، تنها مقام‌های ارشد چینی که از زمان آغاز همه‌گیری به خارج از کشور رفته‌اند، یانگ جیچی، دستیار ارشد سیاست خارجی و وانگ یی، وزیر خارجه این کشور هستند. در سیاست چین، رویدادهای داخلی عموما بر تحولات جهانی برتری دارد و تحلیلگران می‌گویند اولویت شی کسب حمایت کافی برای سومین دوره ریاست‌جمهوری در نشست حزب کمونیست چین در سال 2022 است. «ژان پیر کابستان»، تحلیلگر تحولات چین و استاد دانشگاه باپتیست هنگ‌کنگ، به وال‌استریت ژورنال می‌گوید: «با وجود اینکه به دلیل برگزاری المپیک زمستانی در ماه فوریه 2022 به مرور مرزهای چین باز خواهد شد، اما به نظر می‌رسد محدودیت سفرهای خارجی شی تا قبل از کنگره بیستم حزب کمونیست چین در سال آینده پابرجا باشد. بااین‌حال، این احتمال وجود دارد که رئیس‌جمهوری چین به‌زودی و به‌طور محدود میزبان رهبران کشورهای دیگر شود. این اقدامات و محدودیت‌ها، قدرت نرم چین و پیام‌رسانی پکن به جهان را تضعیف می‌کند و همچنین بر نفوذ پکن در مجامع بین‌المللی تأثیر منفی خواهد گذاشت».