چین خود را برای پوتین به خطر می‌اندازد؟

به گزارش اقتصادنیوز ، در شرایطی که بحران اوکراین تنش ها میان روسیه و غرب را لحظه به لحظه افزایش می دهد، حضور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در افتتاحیه المپیک زمستانی پکن و دیدارش با شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در حاشیه این بازی ها توجهات تحلیلگران را به خود جلب کرده است. در این دیدار شی بار دیگر دغدغه های امنیتی کرملین را موجه و خواستار توقف گسترش ناتو به سوی شرق شد.

به باور برخی تحلیلگران، این دیدار حاکی از شکل گرفتن جبهه متحدی علیه غرب و نظم امنیت بین المللی پس از جنگ سرد است. با این حال با توجه به تهدید غرب مبنی بر اعمال تهدیدات بی سابقه علیه روسیه، در صورت حمله این کشور به اوکراین، این پرسش وجود دارد که گسترش روابط کرملین با پکن تا چه میزان می تواند اثر این تحریم ها را خنثی کند. لارا هی، تحلیلگر شبکه سی ان ان، با انتشار یادداشتی با عنوان «چرا چین اقتصاد خود را برای نجات پوتین در خطر قرار نمی دهد؟» تلاش داشته به این پرسش پاسخ دهد.

انتظارات خود را معقول کنید

در حالی که صاعقه های ژئوپلیتیکی بر فراز اوکراین جریان دارد، روسیه یک متحد آشکار دارد که باید به آن متوسل شود. اما، در شرایطی که ایالات متحده و اروپا به سرکوب اقتصاد روسیه در صورت تهاجم مسکو به اوکراین اقدام کنند، انتظار نداشته باشید که چین چیزی بیش از اظهارات حمایتگرایانه برای همسایه شمالی خود داشته باشد. روابط دیپلماتیک و نظامی پکن و مسکو ممکن است قوی باشد، اما وفاداری اقتصادی  مسئله بسیار پیچیده تری است.

مخاطرات هولناک تجاوز نظامی

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه همزمان با آغاز بازی های المپیک زمستانی پکن با همتای چینی خود شی جین پینگ دیدار کرد. بر اساس گزارشی که توسط خبرگزاری دولتی چین منتشر شده، کرملین این دیدار را گرم و سازنده توصیف کرد و رهبران دو کشور توافق کردند همکاری خود را عمیق تر کنند. غول نفتی روسی، روسنِفت اعلام کرد که با افزایش عرضه به چین در یک دهه آینده موافقت کرده است.

پوتین در مقاله‌ای که توسط شین‌هوا منتشر شد، نوشت: «با همکاری یکدیگر می‌توانیم به رشد اقتصادی پایداری دست یابیم... و با هم در برابر خطرات و چالش‌های امروزی بایستیم». با این حال، در صورت حمله روسیه به اوکراین، مخاطرات این عمل ممکن است هولناک باشد -مسکو نیز تاکنون هرگونه قصدی برای انجام این کار را رد کرده است. اما قانونگذاران آمریکایی تهدید کرده اند که در صورت عبور روسیه از خط قرمز، آنچه را «مادر همه تحریم‌ها» می‌خوانند، علیه روسیه اعمال خواهند کرد. رهبران اروپایی همچنین در حال تدارک مجازات هایی هستند که بسیار فراتر از محدودیت های اعمال شده علیه روسیه در زمان الحاق کریمه در سال 2014 است.

تعمیق همکاری های

چین - که تنش های خاص خود را با غرب دارد - قبلاً حمایت دیپلماتیکش را از متحد خود ابراز کرده است. شی و پوتین در بیانیه مشترکی که پس از دیدارشان منتشر شد، گفتند که هر دو طرف با «گسترش بیشتر ناتو» مخالف هستند. روسیه نگران است که اوکراین ممکن است به این ائتلاف بپیوندد.

به باور کریگ سینگلتون، کارشناس ارشد در امور چین: «شی تقریباً مطمئناً معتقد است که در حمایت از روسیه منافع استراتژیک وجود دارد و این ناشی از اختلاف دائمی این کشور با ایالات متحده است».

به گفته الکساندر گابویف، کارمند ارشد و مدیر بخش روسیه در برنامه آسیا و اقیانوسیه در مرکز کارنگی مسکو، در حال حاضر شواهدی وجود دارد که تنش ها با غرب باعث تعمیق همکاری بین چین و روسیه شده است. او در این زمینه به معاملات تسلیحاتی، توسعه مشترک تسلیحات و «تعداد فزاینده رزمایش های مشترک» بین دو قدرت اشاره کرد.

انگیزهای کم شی برای حمایت اقتصادی از پوتین

با این حال مشخص نیست که در مواجهه با تحریم‌های سخت، این امر تا کجا همکاری‌های اقتصادی عمیق‌تری را موجب می‌شود. روسیه عمیقاً به تجارت با چین وابسته است، اما این مسئله بالعکس نیست. اقتصاد چین در حال حاضر در وضعیت متزلزلی قرار دارد و بدین جهت شی انگیزه کمی دارد تا در صورت بروز بحران نظامی، منافع کشورش را به منافع مسکو گره بزند.

به گفته سینگلتون: «برای پوتین این یک موفقیت است که شی از تمایل چین برای حل دیپلماتیک بحران پیروی کند، زیرا این نشان می دهد که نارضایتی های پوتین مشروع است. اما فراتر از این، چین ممکن است برای تعمیق واقعی روابط اقتصادی خود با روسیه، حداقل در کوتاه مدت، سخت تحت فشار قرار گیرد».

مخاطرات چین در صورت قرار گرفتن در جبهه روسیه

هر چند روسیه به تجارت با چین نیاز مبرمی دارد، اما چین اولویت های دیگری دارد. بر اساس محاسبات سی ان ان، مبتنی بر داده های سال 2020 سازمان تجارت جهانی و داده های گمرک چین، چین شریک تجاری شماره یک روسیه است و 16 درصد از ارزش تجارت خارجی آن را به خود اختصاص می دهد. اما برای چین، روسیه اهمیت بسیار کمتری دارد: تجارت با روسیه تنها 2 درصد از کل حجم تجارت چین را تشکیل می داد -در حالی که اتحادیه اروپا و ایالات متحده سهم بسیار بزرگتری را دارند.

به گفته الکس کاپری، پژوهشگر بنیاد هینریچ: «پکن باید در مورد وارد شدن به درگیری بین ناتو و روسیه بر سر اوکراین بسیار محتاط باشد. روابط اقتصادی فعلی چین با روسیه، از جمله نیازهای انرژی این کشور، تضمینگر مخاصمات بیشتر پکن با غرب نیست و واکنش شدید واشنگتن و متحدانش می تواند برای پکن خطرآفرین باشد».

مقامات غربی می دانند که این بازی مخاطرات زیادی برای چین نیز خواهد داشت. ماه گذشته، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا به پکن هشدار داد که تهاجم به اوکراین «خطرات امنیتی و اقتصادی جهانی» ایجاد می کند که می تواند به چین نیز آسیب برساند.

مخمصه اقتصاد چین برای کرملین

اقتصاد چین در حال حاضر با مشکلات عدیده ای مواجه است، که می تواند تعمیق روابط با مسکو را برای پکن دشوارتر کند -از جمله تحقق وعده هایی که قبلا داده شده، مانند توافق اخیر برای افزایش تجارت چین و روسیه به 200 میلیارد دلار تا سال 2024، که تقریبا 50 میلیارد دلار از رقم فعلی بیشتر است، را در هر روز، سخت تر کند.

صندوق بین المللی پول انتظار دارد اقتصاد چین در سال جاری تنها 4.8 درصد رشد کند که نسبت به نرخ 8 درصد در سال 2021 کمتر است. بحران املاک و مستغلات و کاهش هزینه های مصرفی، نرخ رشد را پایین می آورد.

به گفته سینگلتون: «تشدید بحران در اوکراین تقریباً به شکل یقینی بازارهای انرژی و فلزات را شوکه خواهد کرد و در نتیجه بر اقتصاد جهانی فشار زیادی وارد خواهد کرد. این نوع وضعیت اضطراری، همراه با سیاست سختگیرانه چین برای مقابله با همه گیری و در پیش گرفتن سیاست کووید صفر، می تواند رکود سریع اقتصادی چین را تسریع بخشد».

محدودیتهای پکن

حمایتهای پکن با محدودیت هایی مواجه است. به گفته کاپری از بنیاد هینریچ: «یک رابطه قوی با چین به جای اینکه تأثیر تحریم های غرب بر روسیه را خنثی کند، تنها تأثیرات آن را کاهش می دهد. در واقع برخی از مشکلات وجود دارد که چین واقعاً نمی تواند به آنها کمک کند».

به عنوان مثال، گزینه هسته ای را در نظر بگیرید که می تواند اقتصاد روسیه را خراب کند. [گزینه هسته ای رویه ای پارلمانی در سنای ایالات متحده است که برای اصلاح قوانین مصوب سنا به کار می رود.  با استناد به این رویه می توان قانونی که مغایر با اصول اساسی باشد را به جای رای دو سوم اعضا تنها با اکثریت ساده بیش از پنجاه درصدی نقض کرد. استفاده از اصطلاح «گزینه هسته ای» اشاره به قیاس آن با سلاح های هسته ای است که افراطی ترین گزینه در جنگ است]. غرب می تواند روسیه را از سوئیفت حذف کند و دسترسی این کشور را به شبکه ای با امنیت بالا که هزاران موسسه مالی را در سراسر جهان به هم متصل می کند، از جمله سیستم بانکی جهانی قطع کند.

از آرمان تا واقعیت

کاپری با اشاره به نقش مهم دلار در سوئیفت و همچنین در تجارت کالاهایی مانند نفت و گاز که «رگ حیات اقتصاد روسیه» است، گفت: «یوآن چین به اندازه کافی بین‌المللی نیست تا با دلار آمریکا رقابت کند».

تحلیلگران گروه اوراسیا هفته گذشته در گزارشی نوشتند که پکن می‌تواند تلاش‌های خود را برای ایجاد یک سیستم پرداخت با یوان دو چندان کند، که ممکن است به آن اجازه دهد آزادانه‌تر با کشورهایی که توسط غرب تحریم شده‌اند، بدون استفاده از دلار یا یورو تجارت کند. با این حال، آنها نوشتند، شرکت‌ها در چین و روسیه «هنوز ترجیح می‌دهند تجارت را با ارزهای قابل تبدیل آزادانه انجام دهند». این بدان معنی است که هر تلاشی برای کاهش نفوذ غرب «بیشتر آرمانی است تا اساسی».

تجربه تاریخی روسیه را منتفع نشان نمی دهد؛ بازی مسکو در زمین پکن

تجربه تاریخ اخیر به نفع روسیه نیست. پس از حمله کرملین به کریمه و الحاق آن به خاک روسیه در سال 2014، این کشور به دلیل تحریم‌های اقتصادی غرب برای کسب حمایت چین، به این کشور متمایل شد. اگر چه پکن علناً با این تحریم‌ها مخالفت کرد و قول داد روابط اقتصادی را تقویت کند، اما مسلما تلاش‌هایش برای جبران مشکلات روسیه کافی نبود.

بر اساس آمار رسمی چین، تجارت بین روسیه و چین در سال 2015 نسبت به سال قبل 29 درصد کاهش یافته است. سرمایه گذاری مستقیم چین در روسیه نیز با کاهش مواجه بوده است. بر اساس مقاله ای که در سال 2015 توسط یوری سولوویف، معاون رئیس بانک VTB، یک موسسه مالی بزرگ روسیه، نوشته شده، بانکداران روسی از اینکه بانک های چینی به منظور پرهیز از برخورد با تبعات تحریمها تمایلی به تجارت با آنها ندارند، شکایت کردند.

تحلیلگران گروه اوراسیا در گزارش اخیر خود با اشاره به اینکه اقتصاد روسیه حدود 9 برابر بزرگتر است، نوشتند: «چین شریک ارشد روابط دوجانبه است. این احتمال وجود دارد که پکن بخواهد محاسبات مسکو را به نفع خود شکل دهد».