توقف تیک تاک ساعت احیای برجام: پلن B همان پلن A است!

زنده کردن یک جسد مرده؟

 منابع دیپلماتیک و دیگر منابع به رویترز گفته اند، تغییر ظریف در اظهارات رسمی ایالات متحده نشان می‌دهد که واشنگتن معتقدست با وجود پیشرفت در برنامه هسته‌ای ایران، احیای برجام بهتر از جایگزین‌های دیگر است. 

برای ماه‌ها، دولت بایدن استدلال می‌کرد که به زودی به نقطه‌ای می‌رسد که پیشرفت برنامه اتمی ایران، مزایای عدم اشاعه هسته ای احیای توافق را بی ثمر می سازد. راب مالی، مذاکره کننده آمریکایی در 25 اکتبر گفت: «شما نمی توانید یک جسد مرده را زنده کنید.»

بر اساس توافق موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، تهران برنامه هسته‌ای خود را در ازای رهایی از تحریم‌های اقتصادی محدود کرد. تهران مدت‌هاست که گفته برنامه هسته ای‌اش اهداف صلح‌آمیز دارد. با این حال، ایالات متحده دونالد ترامپ، در سال 2018 برجام را زیر پا گذاشت و تحریم های شدید ایالات متحده را مجدداً اعمال کرد که باعث شد ایران یک سال بعد شروع به نقض محدودیت های هسته ای کند. جو بایدن، رئیس جمهور کنونی ایالات متحده، تلاش کرده تا این توافق را از طریق گفتگوهای غیرمستقیم در وین احیا کند، اما تاکنون موفق نبوده است.

توقف تیک تاک ساعت؟

در 28 فوریه، دو هفته پیش از پایان مذاکرات، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «با توجه به اینکه در لحظه تعیین کننده ای قرار داریم، باید در روزهای آینده شفافیت بیشتری داشته باشیم، زیرا می‌دانیم که به زودی شاهد پیشرفت‌های هسته‌ای تهران خواهیم بود که منافع عدم اشاعه برجام را اساساً بی معنی می کند». برخی دیگر هم برای توصیف فوریت توافق از مثالهایی چون محدود شدن باند فرودگاه، تیک تاک ساعت و بسته شدن پنجره استفاده کردند.

با این حال، پرایس و دیگر مقامات ایالات متحده از آن زمان تاکنون دیگر تاکید کمتری بر پایان یافتن زمان دارند و بیشتر بر منافع امنیت ملی ایالات متحده در صورت احیای برجام تاکید کرده اند.

پرایس در 26 آوریل گفت: «تا زمانی که منافع ما ایجاب کند پیشنهاد بازگشت متقابل به تعهدات برجام را امتحان می کنیم. تبعیت از برجام چیزی بهتر از آنچه اکنون داریم به ارمغان می آورد و این احتمالاً نتیجه ای خواهد بود که به نفع ماست.»

نشانه های یک تغییر

استفاده از عبارت « تنها در صورتی که در راستای منافع ملی ایالات متحده باشد» در مورد احیای توافق، پیش از این از جمله توسط پرایس در 4 ژانویه به کار برده شده بود، اما تاکید مجدد بر آن و کم کردن فشار بر به پایان رسیدن زمان حاکی از یک تغییر است.

یک منبع آگاه به رویترز گفته: «این یک تجدیدنظر عمیق پیرامون استانداردهای عدم اشاعه است. آنچه او می‌گوید اینست که (مسئله) این نیست که آیا مزایایی برابر با تجربه قبلی برجام برای ما فراهم می‌شود یا نه. فقط می‌گوید که بهتر از امروز است. و «بهتر از امروز» استاندارد ضعیف‌تری است».

دنیس راس، دیپلمات سابق آمریکایی که به مدت دو سال سیاست ایران را در کاخ سفید اوباما مدیریت می کرد، با این موضوع موافق بود. به گفته راس «فرمول کنونی این است که هنوز به نفع امنیت ملی ما است که این [برجام] را داشته باشیم». او معتقدست: «در این توافق زمان شکست هسته ای مانند گذشته نخواهد بود، زیرا پیشرفت‌هایی صورت گرفته است، اما این هنوز بهتر از جایگزین‌های موجود برای ما است. این جوهر چیزی است که آنها می گویند».

در این شرایط وزارت امور خارجه آمریکا به سوالات رویترز در این زمینه پاسخ نداده است.

در اکوایران ببینید؛

پلن B همان پلن A است

علی رغم صحبت در مورد گزینه های «پلن B» برای رسیدگی به برنامه هسته ای ایران در صورت عدم احیای توافق، گزینه های خوب کمی برای آمریکا وجود دارد. به گفته راس، گزینه های جایگزین شامل تشدید فشار اقتصادی بر ایران و همچنین اقدام نظامی ایالات متحده یا اسرائیل برای تخریب تاسیسات هسته ای ایران است. اما هیچ کدام از اینها برای واشنگتن جذابیتی ندارد، بنابراین همچنان در تلاش برای احیای توافق است.

راس  معتقدست: «پلن B اساساً همان پلن A است». راس بر آن است که واشنگتن اکنون بر این باور است که بازگرداندن برخی از محدودیت‌های توافق، از جمله محدودیت 3.67 درصدی برای غنی‌سازی اورانیوم و محدودیت 202.8 کیلوگرمی برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌اش، بهتر از هر جایگزینی است.

بر اساس گزارش سوم مارس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم با خلوص 60 درصد بوده و ذخایر اورانیوم غنی‌شده آن به 3.2 تن رسیده است.

عدم تعهد به آغاز مذاکرات؛ در انتظار یک تصمیم سیاسی

مذاکرات احیای برجام در ماه مارس وارد بن بست شده است. این مسئله عمدتاً به دلیل درخواست تهران از واشنگتن برای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست تروریسم وزارت خارجه آمریکا بوده که با امتناع ایالات متحده از انجام این کار، با این استدلال که این موضوع خارج از محدوده احیای توافق است، مواجه شده است.

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در 13 مه گفت که او معتقد است انریکه مورا، فرستاده اتحادیه اروپا، که مذاکرات را هماهنگ می کند، در سفر به تهران به اندازه کافی پیشرفت کرده تا گفتگوها از سر گرفته شود.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران هم گفت که این سفر فرصتی برای بررسی حل و فصل مسائل باقی مانده است. او گفته: «اگر ایالات متحده تصمیمی سیاسی بگیرد و به تعهدات خود پایبند باشد، یک توافق خوب و قابل اعتماد در دسترس است».

پس از دیدار مورا، یک منبع دیپلماتیک اروپایی گفت که هیچ یک از طرفین متعهد به از سرگیری گفتگوها نشده و دستیابی به سازش در مورد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی غیرممکن است. این منبع گفت: «آمریکایی ها دو ماه پیش بسیار پر سر و صدا بودند که می گفتند زمان رو به اتمام است و ما باید به توافق برسیم. اما از ماه مارس به نظر می رسد آنها دیگر عجله ندارند».

یک منبع دیپلماتیک غربی گفت اینکه آیا احیای این معامله ارزشمند بود یا نه در نهایت یک تصمیم سیاسی است. این منبع گفت: «این یک تصمیم سیاسی است. این توافق قبلاً مزایای اصلی خود را از دست داده است، اما همیشه می توانید استدلال کنید که مواردی وجود دارد که آن را از هیچ سودی بیشتر می کند».