نفت ایران بدون برجام وارد بازار می‌شود؟

به گزارش اقتصادنیوز؛ به دنبال اقدامات قاطعانه آمریکا و اتحادیه اروپا برای کاهش تجارت و سرمایه‌گذاری در روسیه، در 31 می 27 کشور اتحادیه اروپا -و در واقع بزرگترین بلوک تجاری جهان- توافق کردند که تا پایان سال 2022 بالغ بر 90 درصد واردات نفت روسیه را قطع کنند. امری که منجر شده است که مسکو و تهران به عنوان ۲ صادرکننده نفت و گاز تحت تحریم، بر سر خریداران مشابه با یکدیگر رقابت کنند. درحالیکه روسیه با عرضه ارزان‌تر برای خود مزیت رقابتی ایجاد کرده، افزایش ورود نفت ایران به بازار جهانی - حتی بدون احیای برجام- می‌تواند توازن را بر علیه روسیه و به نفع تهران و غرب به هم بزند.

همچنین در اکوایران ببینید : ۶۱‌ اقتصاددان: ریشه مشکلات سیاسی است

تهدید مسکو علیه درآمد حیاتی تهران

در ماه جاری، جواد اوجی، وزیر نفت ایران، گفت که ایران نفت خود را به "قیمت خوب" می فروشد و "بازارهای جدیدی شناسایی شده اند."

حمید حسینی، عضو هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی ایران گفت: دولت باید بداند که صادرات نفت ایران به چین ممکن است با ورود روسیه به این بازار آسیب ببیند.

وی با بیان اینکه می‌توانیم بگوییم بالاخره روسیه سهم ما را گرفته است، گفت: این وضعیت بهترین فرصت را برای احیای توافق هسته‌ای 2015 فراهم می‌کند.

گفتگوهای ایران و قدرت های جهانی با هدف احیای این توافق از ماه مارس متوقف شده است. آخرین نقطه گیر باقی مانده، تقاضای ایران مبنی بر حذف سپاه پاسداران از فهرست [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی از سوی ایالات متحده است.

روسیه و ایران که اغلب در مسائل بین‌المللی همسو هستند، اکنون خود را در یک رقابت می‌بینند.

مسکو در ماه مارس به عنوان یک مانع بعید برای توافق هسته‌ای ظاهر شد، زمانی که از ایالات متحده ضمانت‌های کتبی درخواست کرد مبنی بر اینکه معاملاتش با ایران تحت تأثیر تحریم‌های غرب بر مسکو نخواهد بود. اگرچه بعداً از خواسته های خود عقب نشینی کرد.

چین معامله نفتی با روسیه را به ایران ترجیح می‌دهد

اسفندیار باتمانقلیج، موسس و مدیرعامل بنیاد بورس و بازار پیش‌تر در تحلیلی این موضوع را بررسی کرده و نوشته است: تحریم جدید اتحادیه اروپا بر نفت روسیه رقابت بین روسیه و ایران در بازار نفت چین را تشدید خواهد کرد. تامین کنندگان روسی در حال حاضر 30 درصد تخفیف در قیمت های معیار به خریداران ارائه می دهند، تخفیفی بسیار بیشتر از آنچه که ایران در سال های اخیر به خریداران چینی ارائه کرده است. روسیه و ایران برای کسب و کار تعداد محدودی از پالایشگاه های چینی که مایل به فرآوری نفت «تحریم شده» هستند، رقابت خواهند کرد.

در حال حاضر، برخی از پالایشگاه‌های چینی به دلیل تخفیف‌های جذاب، نفت ایران را با نفت روسیه جایگزین می‌کنند. تاکنون، داده های گمرک نشان دهنده تغییر چشمگیر واردات از ایران نیست. اما این روزهای اولیه است و تحریم انگیزه ها را به طرز چشمگیری تغییر خواهد داد. طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی، حدود 60 درصد از صادرات نفت روسیه به اروپای OECD و 20 درصد دیگر به چین می رسد. در حالی که برخی از مشتریان، مانند هند، ممکن است بشکه های روسیه را وارد کنند که در غیر این صورت به اروپا می رفت، واقعیت های سیاسی و اقتصادی روسیه را ملزم می کند که نفت بیشتری را به بازار چین وارد کند.

زمان اعلام نتایج اعتراض ها برای یارانه جدید مشخص شد

در حالی که این امکان وجود دارد که فشار بیشتر بر عرضه جهانی قیمت نفت را حتی بیشتر کند و درآمد از دست رفته ایران را حتی با کاهش واردات چین به حداقل برساند، اما در میان مدت، روسیه به دلیل قیمت سرسام‌آور مالی پایین‌تر و کاهش هزینه های تولید، ابزاری برای پیشی گرفتن از ایران دارد. در آغاز همه‌گیری کووید-19، ولادیمیر پوتین مباهات کرد که روسیه می‌تواند تا یک دهه قیمت نفت تا 25 دلار در هر بشکه را تحمل کند. بخش نفت ایران که قبلاً با یک دهه تحریم ضعیف شده است، توانایی مشابهی برای تحمل قیمت‌های پایین را ندارد. به طور خلاصه، روسیه می تواند از عهده ایران بربیاید.

بعلاوه، برای هر دوره ای که نفت روسیه مشمول تحریم های ثانویه ایالات متحده نباشد، نفتکش ها و پالایشگاه های چینی ممکن است ترجیح دهند نفت خام روسیه را مدیریت کنند، زیرا خطر اقدامات اجرایی کمتر است.

احیای برجام، استراتژی بهینه ایران در رقابت نفتی با روسیه

این تحلیلگر در ادامه نوشته است: ایران در اینجا چند گزینه دارد. اول، می‌تواند تلاش کند و با روسیه درباره توافقی مذاکره و موافقت کند که در مورد قیمت‌گذاری بشکه‌های تحریم‌شده خود برای چین، در مسابقه‌ای بی‌انتها شرکت نکند. ایران حتی ممکن است بتواند به عنوان یک واسطه در صادرات انرژی روسیه به چین، واردات محصولات پالایش شده از سراسر دریای خزر و صادرات نفت خام به چین به عنوان بخشی از یک قرارداد سوآپ، نقشی ایفا کند. اما این نوع همکاری با توجه به سابقه روابط روسیه و ایران و این واقعیت که روسیه ایران را به عنوان شریک کوچکتر در این رابطه می بیند، بسیار بعید است.

گزینه دوم این است که ایران تلاش کند تا با برداشتن گام های قاطع برای بازگرداندن توافق هسته ای، خود را از این مخمصه خارج کند. انجام این کار منجر به رفع تحریم‌های ثانویه ایالات متحده بر نفت ایران می‌شود و امکان ازسرگیری صادرات به خریداران اروپایی را دقیقاً در زمانی که این خریداران بیشتر به آن نیاز دارند، می‌دهد. در اوایل ماه جاری، جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا درباره افزایش ارزش توافق هسته ای برای اروپا در پی بحران روسیه اظهار نظر کرد. او به فایننشال تایمز گفت که «اروپایی‌ها از این معامله بسیار سود خواهند برد» زیرا «وضعیت اکنون تغییر کرده است». وی افزود: «برای ما بسیار سودآور است که یک تامین کننده [خام] دیگر داشته باشیم.»

اما این اقدام همچنین ممکن است فوریت بیشتری برای تهران برای دستیابی به توافق با قدرت‌های جهانی جهت احیای توافق هسته‌ای 2015 فراهم کند. این توافق تحریم‌ها را لغو، و راه نفت ایران را به روی بازار جهانی باز می‌کند.

چین در دو سال گذشته خریدار شماره یک نفت ایران بوده است، اما روسیه ممکن است از قبل شروع به گاز زدن این سهم کرده باشد. کارشناسان می گویند از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین در فوریه، به موازات افزایش صادرات روسیه به چین صادرات نفت خام ایران به چین کاهش یافته است،.

بر اساس گزارش مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک، از زمان آغاز جنگ اوکراین، چین بیش از 7 میلیارد یورو (7.5 میلیارد دلار) سوخت فسیلی روسیه خریداری کرده که بیشتر آن نفت خام بوده است. در همین حال، تحلیلگران می گویند که فروش ایران به چین بیش از یک چهارم کاهش یافته است.

امیر هندجانی، عضو غیر مقیم اندیشکده کوئینسی گفت: «من فکر می کنم در حال حاضر حدود یک‌چهارم است و در راه یک‌سوم شدن است». وی افزود: «از آنجایی که خریداران چینی کمتر خرید می کنند و تقاضای تخفیف بیشتر می کنند، ایران ممکن است درآمدهای ارزی حیاتی خود را از دست بدهد».

هندجانی گفت: «تنها راه نجات ایران در شرایط تحریم، فروش نفت خام خود از طریق واسطه به چین است. این واقعاً چین بوده که ایران را سرپا نگه داشته است.»

ابی راجندران، مدیر تحقیقات شرکت اطلاعات انرژی اینتلجنس، گفت که افزایش صادرات نفت روسیه به چین هنوز معادله را تغییر معنی‌داری نمی‌دهد و اشاره کرد که آسیا بازار بزرگ نفتی است. اما او گفت: «محدودیت‌هایی برای میزان مصرف این خریداران وجود دارد». وی افزود که قرنطینه فعلی در چین پس از افزایش موارد کووید-19 ممکن است بر تقاضا تأثیر بگذارد.

هندجانی گفت: «آنها [ایران] گزینه هایی دارند. بهترین گزینه برای آنها پیوستن به [توافق هسته ای] است».

نفت ایران بدون برجام وارد بازار می‌شود؟

همچنین این اتفاقات در حالی رخ می دهد که دولت بایدن ممکن است بیش از هر زمان دیگری به نفت ایران نیاز داشته باشد. زیرا تلاش می کند تولیدکنندگان نفت را متقاعد کند که تولید خود را برای کاهش قیمت ها افزایش دهند. بایدن در حال حاضر یک شاخه زیتون به ونزوئلا داده و تحریم ها را کاهش داده است، ظاهراً برای تشویق گفتگوهای مخالفان، و به زودی به دو شرکت انرژی اروپایی اجازه می دهد تا نفت ونزوئلا را به اروپا ارسال کنند.

بر اساس گزارش بلومبرگ، نفت ایران ممکن است هنوز بدون توجه به احیای توافق هسته‌ای به جریان بیفتد. مایک مولر، رئیس بخش آسیا در ویتول، یکی از تاجران بزرگ نفت، می‌گوید که «اگر با نزدیک شدن به انتخابات میان دوره ای ایالات متحده، قیمت گاز همچنان بالا باشد، دولت بایدن ممکن است تصمیم بگیرد «تا حدودی بیشتر چشمش را بر صادرات نفت تحت تحریم ایران ببندد».

به گفته بزرگترین تاجر مستقل نفت خام، ایالات متحده ممکن است حتی بدون احیای توافق هسته ای 2015، اجازه دهد نفت ایران با تحریم بیشتری وارد بازارهای جهانی شود.

در حالی که توافق جدید فعالیت‌های اتمی ایران را محدود می‌کند و تحریم‌های آمریکا بر صادرات انرژی این کشور را کاهش می‌دهد، مذاکرات بین تهران و قدرت‌های جهانی از ماه مارس متوقف شده است. تاجران نفت به طور فزاینده ای نسبت به دستیابی مذاکره کنندگان به توافق بدبین هستند.

سناریوی عجیب: همدستی تهران و واشنگتن علیه روسیه

پل والاس، گزارشگر بلومبرگ نوشته است: با این حال، جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده می‌تواند تصمیم بگیرد که نیاز به کاهش بی‌سابقه قیمت‌های نفت و بنزین، قبل از انتخابات میان‌دوره‌ای نوامبر، بیشتر از مزایای اجرای دقیق تحریم‌ها، از جمله توقیف تعداد بیشتری از نفتکش‌های ایرانی است.

تحریم‌های غرب علیه صادرات انرژی روسیه منجر به عرضه ارزان‌تر مسکو و در نتیجه جذب مشتریان سنتی تهران از جمله  چین شده است که علی‌رغم ریسک خرید نفت تحت تحریم، از تخفیف‌هایی برخوردار می‌شود که در میانه بحران انرژی یک مزیت رقابتی است. و در حالیکه این اقدام مسکو یک درآمد اقتصادی حیاتی ایران را تهدید می‌کند، به گفته بزرگترین تاجران مستقل نفت خام، ایالات متحده ممکن است به زودی حتی بدون احیای برجام، اجازه دهد نفت تحریمی ایران بیشتر وارد بازارهای جهانی شود.

مایک مولر، رئیس بخش آسیا در گروه ویتول، یکشنبه در پادکستی که توسط شرکت اطلاعات خلیج فارس مستقر در دبی تهیه شده است، گفت: «عمو سام ممکن است اجازه دهد کمی بیشتر از آن نفت جاری شود. اگر انتخابات میان‌دوره‌ه‌ای تحت سلطه نیاز به کاهش قیمت گاز در آمریکا باشد، چشم پوشی نسبت به خروج بشکه‌های تحریمی احتمالاً چیزی است که انتظار دارید ببینید. مداخله آمریکا در این جریان‌ها همیشه بسیار کم بوده است.»

آمریکا ماه گذشته نفت یک کشتی با پرچم ایران را در سواحل یونان مصادره کرد که چند روز بعد تهران دو نفتکش یونانی را در خلیج فارس توقیف کرد. به گفته مولر، اما این اقدام واشنگتن بعید است که نشانه آغاز توقیف نفتکش های بیشتر ایران توسط ایالات متحده باشد.

ایران صادرات نفت را در سال جاری افزایش داده است که بیشتر آنها به چین ختم شده است. به گفته تحلیلگران انرژی، یک توافق هسته ای جدید منجر به ورود ۵۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه نفت اضافی در روز به بازارهای بین المللی می شود که برای فشار کاهشی بر قیمت ها کافی است. ایران همچنین حدود 100 میلیون بشکه نفت در انبار دارد که می تواند به سرعت فروخته شود.

قیمت نفت خام در سال جاری بیش از 50 درصد افزایش یافته و به 120 دلار در هر بشکه رسیده است که بیشتر به دلیل پیامدهای تهاجم روسیه به اوکراین است. در حالی که بسیاری از جمهوری‌خواهان و برخی دموکرات‌ها مخالف هرگونه لغو تحریم‌های ایران هستند، بایدن برای کاهش قیمت بنزین که به طور متوسط به بیش از 4.80 دلار در هر گالن در ایالات متحده رسیده است، تحت فشار زیادی قرار دارد.

توافق اندک درباره جهت‌گیری قیمت نفت

به گفته ویتول که در سال 2021 روزانه 7.6 میلیون بشکه نفت خام و فرآورده های پالایش شده مبادله کرده است، توافق اندکی درباره جهت گیری قیمت نفت وجود دارد. در حالی که عرضه ها محدود است، انتشار ذخایر استراتژیک واشنگتن به تعادل بازار کمک می کند.

مولر گفت که تصمیم اوپک پلاس - یک گروه 23 کشوری از تولیدکنندگان به رهبری عربستان سعودی و روسیه - برای تسریع افزایش تولید بعید است تاثیر زیادی داشته باشد. این به این دلیل است که بسیاری از اعضا برای پمپاژ بیشتر تلاش خواهند کرد و صادرات مسکو ممکن است به دلیل تحریم‌های ناشی از جنگ در اوکراین بیش از این مقدار کاهش یابد.

مولر، که در سنگاپور مستقر است، گفت: "محدوده نظرات کارشناسان در اینباره هرگز گسترده‌تر از این نبوده است. افرادی هستند که فکر می کنند بازار به 135 تا 140 دلار در هر بشکه می رسد. و افرادی هستند که فکر می کنند دوباره به زیر 100 دلار می‌رسیم."

دو جهان متفاوت

او گفت که بین کشورهای ثروتمند و فقیرتر نیز دوگانگی در حال ظهور است. برخی از آسیایی‌ها مانند مالزی و سنگاپور با کاهش محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا در حال افزایش تقاضا هستند. سایر کشورها از جمله پاکستان و سریلانکا که در اوراق قرضه بین المللی غفلت کرده و برای پرداخت هزینه واردات سوخت با مشکل مواجه شده اند، با کاهش تقاضا روبرو هستند.

مولر گفت: «این داستان دو جهان است. دنیای مرفه تعطیلات خود را می گذراند و سوخت جت می سوزاند. اما تأثیر در جاهای دیگر بسیار عمیق تر است. شکاف بین اقشار مرفه و کشورهایی که توانایی کمتری برای پرداخت کالاها دارند در حال تشدید است.