پلن مخفی واشنگتن برای اسرائیل و عربستان/ آخرین ماموریت بایدن؛ استارت تغییر بازی در خاورمیانه؟

به گزارش اقتصادنیوز، 21 ژوئیه، جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده از رقابت‌های ریاست‌جمهوری سال 2024 کناره‌گیری کرد. اکثر ناظران تصور می کنند که او نمی تواند در ماه های آینده کارهای زیادی انجام دهد. اما بایدن به صراحت گفته در زمان باقیمانده تا پایان ریاستش یک اولویت وجود دارد که باید محقق شود: پایان جنگ در غزه و احیای صلح آمریکایی در خاورمیانه.

دنیس راس، دیپلمات پیشین آمریکا که در قامت مشاور سه رئیس جمهور فعالیت داشت با انتشار یادداشتی به این مقوله اشاره کرد و نوشت، تحقق اهداف ممکن است در حال حاضر غیرواقعی به نظر برسند، به ویژه در پی ترورهای اخیر رهبران ارشد حزب الله و حماس توسط اسرائیل، رخدادهایی که ایران و حزب الله متعهد شدند که بدان پاسخ دهند. به باور راس همین کنش و واکنش ها  می تواند خاورمیانه را درگیر رویارویی تمام عیار کند، گزاره ای که هیچ بازیگری خواهانش نیست. به باور رایس اما اگر آنچه در آینده رخ می دهد به سان امروز به تبادل آتش محدود باشد، بایدن به طور مشخص می تواند بر توافق جهت عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان با تاکید بر توقف جنگ در غزه متمرکز شود. یادداشت دنیس راس در نشریه فارن افرز منتشر شده، اقتصاد نیوز این یادداشت را ترجمه کرده که بخش نخست در ادامه آمده است.

یک تیر چند نشان

بعید است بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، در برابر تلاش های بایدن و دستیاران ارشدش در این جبهه مقاومت کند. این موضع گیری می تواند غیر واقعبینانه به نظر برسد، اما به چند دلیل، نتانیاهو به آمریکایی ها نیاز دارد تا ابتکار عمل را در دست بگیرند. او می‌داند که بدون دخالت آمریکا نمی‌تواند برای آزادی گروگان‌ها به توافق برسد. نخست وزیری اسرائیل همچنین آگاه است که شکست نظامی حماس اهمیت چندانی نخواهد داشت، بالاخص آن که این گروه به طرق متفاوت بتواند خود را احیا کند -از همین رو اسرائیل به کمک ایالات متحده نیازمند است.-

علاوه بر این، «بی بی» می‌داند که اگر خواهان جایگزینی برای حماس در غزه است، به کشورهای کلیدی عربی چون امارات متحده عربی، مصر و شاید مراکش نیاز خواهد داشت تا با ایالات متحده و سایر بازیگران برای ایجاد یک دولت موقت در غزه همکاری کنند؛ دولتی که بتواند مسئولیت حاکمیت و امنیت روزمره را بر عهده بگیرد.بایدن به نوبه خود نه تنها خواهان پایان دادن به جنگ است، بلکه می‌خواهد مسیر سیاسی منطقه را تغییر دهد، هدفی که به نفع سعودی‌ها است و آنها نیز می‌خواهند از این گزاره در راستای دستیابی به یک معاهده دفاعی با ایالات متحده استفاده کنند. رهبران سعودی درک می کنند که چنین پیمانی تنها در صورتی امکان پذیر است که ریاض روابط خود را با اسرائیل عادی کند.

چنین معاهده ای برای تصویب در سنای ایالات متحده نیاز به 67 رای دارد که ممکن است به نظر سخت بیاید. اما با زمان بندی مناسب، امکان پذیر خواهد بود. اگر توافق عادی سازی قبل از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در ماه نوامبر حاصل شود، سنا می تواند آن را در دسامبر بررسی کند. اگر کامالا هریس، معاون رئیس‌جمهور، نامزد دموکرات‌ها، در انتخابات پیروز شود، دموکرات‌ها چنین توافقی را تصویب خواهند کرد. جمهوری خواهان نیز به نوبه خود حامی چنین ایده ای هستند و در آن مقطع بعید است که اگر نامزد آنها، دونالد ترامپ، در انتخابات شکست خورده باشد، با آن مخالفت کنند. از سوی دیگر، اگر ترامپ پیروز شود، دلایل زیادی ندارد تا به واسطه شان بخواهد مانع از رای مثبت جمهوری خواهان به چنین لایحه ای شود. زیرا عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان بر اساس توافقات ابراهیم، همان محصولی است که خودش کاشته و محدودیت هایی را بر روابط چین و عربستان سعودی تحمیل می کند. طبیعتا ترامپ از این توافق سود می برد. هرچند به باور سناتورهای نزدیک به ترامپ، مانند لیندسی گراهام، احتمالا ضدیت دموکرات ها نسبت به رئیس جمهوری پیشین و سعودی ها، تصویب این معاهده را در دوره ریاست جمهوری ترامپ دشوار می کند.

این زمان بندی با واقعیت های سیاسی اسرائیل همخوانی دارد. کنست تا اوایل نوامبر در تعطیلات است و در زمانی که کنست فعالیتی ندارد، سرنگونی کابینه اسرائیل بسیار دشوار خواهد بود. این بدان معناست که تا سه ماه آینده، نتانیاهو فضای سیاسی لازم برای اتخاذ تصمیمات سخت را خواهد داشت - تصمیماتی که وزرای راستگرای کابینه ائتلافی اش، مانند ایتامار بن گویر و بزالل اسموتریچ، با آن به شدت مخالف هستند.-(نتانیاهو قبلاً ثابت کرده که به خواسته های این گروه یعنی اشغال مجدد و شهرک سازی در غزه تن نخواهد داد).از این نظر، تقویم سیاسی هم برای ایالات متحده و هم برای اسرائیل کار می کند: توافقی که قبل از انتخابات ایالات متحده حاصل شود آن هم در شرایطی که کنست در تعطیلات تابستانی است می تواند پس از انتخابات در سنای ایالات متحده به رأی گذاشته شود. با این همه همه این فعل و انفعال ها به مدیریت بایدن منوط است.

بهای صلح

به چند دلیل، عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل می تواند بازی را در خاورمیانه تغییر دهد. بدین معنا که مهم‌ترین کشور عربی با اسرائیل صلح خواهد کرد. علاوه بر این، عادی سازی همکاری های اقتصادی و امنیتی ضمنی اسرائیل و عربستان را از سایه ها خارج می کند و تلاش های چین برای تقویت نفوذ نظامی و اقتصادی خود در منطقه را محدود خواهد کرد.عادی سازی روابط ریاض و تل آویو به وضوح در خدمت منافع ملی ایالات متحده و اسرائیل است. هنگامی که نتانیاهو در اواخر سال 2022 قدرت را در اختیار گرفت، توافق صلح با عربستان سعودی را به عنوان اولویت اصلی اش معرفی کرد، زیرا این پیمان اسرائیل را در یک استراتژی منطقه‌ای گسترده‌تر برای مقابله (ادعایی) با ایران و محور مقاومت ادغام می‌کند. درک این هدف در حال حاضر نیز به این بازیگر اجازه می دهد تا اعتباری را که با حمله حماس در اکتبر گذشته از دست داده بود، پس بگیرد. فرایند عادی سازی نیز به نفع عربستان نیز خواهد بود. یک معاهده دفاعی با ایالات متحده امنیت ملی عربستان سعودی را تقویت می کند و به پادشاهی اجازه می دهد تا بر اولویت واقعی خود تمرکز کند؛ مراد تحول اجتماعی و اقتصادی که در چشم انداز 2030 ترسیم شده و طرح کلی ریاض برای دستیابی به شکوفایی اقتصادی و رهبری جهانی در انرژی های تجدید پذیر.

اگرچه بن سلمان خواهان یک معاهده دفاعی با ایالات متحده است و می‌داند که عادی‌سازی با اسرائیل شرط اساسی تحقق خواسته اش است؛ با این همه توافق را به تشکیل کشور فلسطینی منوط کرده است. از همین رو برای اینکه ریاض با عادی سازی روابط با اسرائیل موافقت کند؛ عربستان باید ببیند که گام های معناداری در جهت تشکیل کشور فلسطین برداشته می شود یا نه. البته، برای بسیاری از اسرائیلی ها، پس از حملات 7 اکتبر، چشم انداز تشکیل کشور فلسطین غیرقابل تصور شد، زیرا آنها می ترسند که حماس بر چنین کشوری تسلط یابد. به همین دلیل، دولت بایدن شیوه توصیف اهداف خود را تغییر داد و از ایده برداشتن گام‌های زمان‌دار و غیرقابل برگشت به سوی تشکیل کشور فلسطین و به سمت ایده توسعه مسیری معتبر به سوی تشکیل دولت فلسطین شیفت کرد. آشتی دادن ترس های اسرائیل در مورد تشکیل کشور فلسطین با نگرانی های عربستان برای فلسطینی ها یک چالش بزرگ خواهد بود. اگر قرار است نتانیاهو با سعودی‌ها معامله کند، ابتدا باید خود و سپس افکار عمومی اسرائیل را متقاعد کند که برآورده کردن خواسته‌های عربستان تهدیدی مرگبار برای اسرائیل به شمار نمی‌رود. او سپس باید از چهره های راست افراطی حاضر در کابینه اش، چهره هایی چون بن‌گویر و اسموتریچ، که از رعایت شرایط عربستان سعودی برای عادی‌سازی سرباز می‌زنند، خود را جدا شود.