سهم زنان از مدیریت در ایران؛ افت و خیز یک مسیر پرچالش+ نمودار

به گزارش اقتصادنیوز، حضور زنان در مشاغل مدیریتی یکی از شاخص‌های کلیدی در سنجش برابری جنسیتی و مشارکت اقتصادی آن‌هاست. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که سهم زنان از مشاغل مدیریتی از اواسط دهه ۹۰ با نوساناتی همراه بوده است. این تغییرات تحت تأثیر عواملی چون شرایط اقتصادی، سیاست‌های دولت، بحران کرونا، و تحولات فرهنگی قرار داشته است. نکته چالش‌برانگیز این آمار، هم‌زمانی کاهش سهم زنان از مدیریت و کاهش کلی اشتغال زنان در دوره رکود و بحران کروناست، که نشان می‌دهد زنان بیش از مردان در معرض آسیب‌های بازار کار بوده‌اند.

کرونا و تأثیر آن بر فرصت‌های مدیریتی زنان

براساس آنچه اکوایران گزارش داده است: طبق داده‌های موجود، در سال 1395 تعداد زنان شاغل در مشاغل مدیریتی، 113 و 785 نفر بوده است که کمترین تعداد در دوره مورد بررسی بوده‌است. به عبارتی دیگر سهم زنان از مشاغل مدیریتی در این سال 17.2 درصد بوده است. بیشترین سهم زنان از این مشاغل نیز دو سال بعد یعنی در سال 1397 مشاهده می‌شود. در این سال تعداد زنانی که در مشاغل مدیریتی کار می‌کردند به 155 هزار و 414 نفر می‌رسد. با آغاز شیوع کرونا و تعطیل شدن بسیاری از مشاغل، سهم زنان از کل شاغلین کشور افت قابل توجهی را تجربه می‌کند و از 17.8 درصد در سال 98 به 15 درصد در سال 1400 می‌رسد. این اتفاق نشان می‌دهد که زنان بیش از مردان در معرض آسیب‌های بازار کار بوده‌اند. کرونا فشار مضاعفی بر زنان، به‌ویژه در مدیریت شهری، وارد کرد. در نتیجه، فرصت‌های ارتقا و دسترسی زنان به مشاغل مدیریتی محدود شد.

نکته جالب توجه دیگر، بالاتر بودن سهم زنان در مشاغل مدیریتی از سهم آن‌ها از کل شاغلین در هشت سال مورد بررسی است. با وجود افزایش سطح تحصیلات و حضور زنان در بازار کار، سهم آن‌ها از مشاغل مدیریتی در ایران همچنان کمتر از مردان است. این شکاف به دلایل ساختاری، اقتصادی و سیاستی بازمی‌گردد. نخست، موانع فرهنگی و سازمانی همچنان یکی از چالش‌های اصلی است. دوم، بحران‌های اقتصادی و کرونا سهم زنان را بیش از مردان کاهش داده است. در دوران رکود و تعطیلی کسب‌وکارها، زنان بیشتری شغل خود را از دست داده‌اند و فرصت‌های ارتقا نیز برای آن‌ها کمتر شده است. افت هم‌زمان سهم زنان از کل اشتغال و مدیریت در سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰1 این مسئله را تأیید می‌کند. سوم، عدم اجرای پایدار سیاست‌های حمایتی نقش مهمی دارد. هرچند در برخی مقاطع، دولت‌ها افزایش حضور زنان در مدیریت را تشویق کرده‌اند، اما این سیاست‌ها مقطعی بوده و استمرار نداشته است. ترکیب این عوامل باعث شده است که مسیر زنان برای دستیابی به جایگاه‌های مدیریتی همچنان دشوار باشد.

آیا سهم زنان در پست‌های مدیریتی در شهر و روستا متفاوت است؟

نگاهی دقیق‌تر به آمارها نشان می‌دهد، وضعیت زنان در مناطق روستایی کمی متفاوت بوده‌است. برخلاف شهرها که تعداد زنان مدیر تا ۱۳۹۷ ادامه داشت، در روستاها سهم زنان مدیر از ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ روند نزولی داشته است. بعد از 98، سهم زنان در مدیریت روستایی به‌طور پیوسته افزایش یافته است، که ممکن است نتیجه سیاست‌های محلی، افزایش نقش زنان در تعاونی‌های روستایی، و توسعه برنامه‌های حمایتی باشد. در دوران کرونا، بسیاری از زنان در روستاها در مشاغلی مانند تولید محصولات کشاورزی، صنایع دستی و تعاونی‌های محلی فعال‌تر شدند، که ممکن است باعث افزایش حضور آن‌ها در سطوح مدیریتی شده باشد. همچنین برخی طرح‌های توسعه‌ای و تسهیلات کرونایی ممکن است نقش زنان را در مدیریت مشاغل محلی تقویت کرده باشد.

با توجه به روندهای آماری و عوامل تأثیرگذار، به نظر می‌رسد اگر سیاست‌های حمایتی برای انتصاب زنان در مشاغل مدیریتی ادامه یابد، همراه با بهبود شرایط اقتصادی، می‌توان انتظار داشت که سهم زنان در مدیریت در سال‌های آینده افزایش یابد. با این حال در صورت ادامه رکود اقتصادی، عدم اجرای سیاست‌های حمایتی پایدار و تشدید فشارهای اجتماعی بر زنان، ممکن است سهم آن‌ها از مدیریت در سطحی ثابت باقی بماند یا کاهش یابد.