بازتاب دیدار نمایندگان واشنگتن و مسکو در ریاض/ نتایج توافق آمریکا و روسیه برای تهران چیست؟

به گزارش اقتصادنیوز، امواج میدیا با انتشار گزارشی مدعی شد: رسانه‌ها در ایران با دقت مذاکرات میان روسیه و آمریکا که با میانجی‌گری عربستان سعودی انجام شد را ارزیابی کردند و نسبت به پیامدهای نزدیکی آمریکا و روسیه هشدار دادند.

به عنوان نمونه روزنامه "آرمان امروز" در تاریخ ۱۹ فوریه هشدار داد که افزایش تعامل میان مسکو و واشنگتن می‌تواند به یک تغییر راهبردی منجر شود، به‌گونه‌ای که روسیه ممکن است روابط خود با ایران را قربانی توافق با آمریکا کند. این روزنامه استدلال کرد که تمرکز دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بر انزوای چین و ترمیم روابط با روسیه، ایران را در موقعیتی آسیب‌پذیر قرار خواهد داد. این روزنامه نوشت: "اگر آمریکا حمایت خود از اوکراین را کنار بگذارد، روسیه نیز روابط ویژه خود با ایران را رها خواهد کرد."

پیامدهای تعامل مسکو واشنگتن برای ایران؟

امواج میدیا در ادامه ادعا کرد: روزنامه "جمهوری اسلامی" نیز به همین نگرانی اشاره کرده و از مقامات ایرانی خواسته که تحولات منطقه‌ای را با دقت رصد کنند تا از کاهش نفوذ کشور جلوگیری شود. این روزنامه تأکید کرد که روسیه در سوریه شریکی قابل اعتماد برای ایران نبوده و در زمان سقوط بشار اسد، به رویکرد ادعایی آمریکا و اسرائیل علیه تهران بی‌توجهی کرده است.

این روزنامه هشدار داد که مسکو ممکن است در آینده نیز "چشم خود را بر اقدامات آمریکا ببندد."روزنامه "شرق" در مصاحبه‌ای با رحمان قهرمان‌پور،تحلیلگر مسائل بین الملل به رویکرد کند ایران در فرآیند تصمیم‌گیری اشاره کرد و گفت که ایران "گویی سال‌ها برای تحلیل و بحث درباره تحولات فرصت دارد.

"قهرمان‌پور، ضمن رد ادعاهای تأیید نشده مبنی بر اینکه مسکو و واشنگتن در حال مذاکره بر سر ایران هستند، خطر نادیده گرفته شدن تهران را تأیید کرد.

او هشدار داد: "اگر ایران صرفاً به‌عنوان یک برگ معامله در مذاکرات قدرت‌های بزرگ تلقی شود، توانایی خود را در شکل‌دهی به آینده‌اش از دست خواهد داد." او همچنین افزود: "در شرایط بسیار دشوار، روسیه دوستان خود را فراموش می‌کند."

در این میان، یکی از تحلیلگران خاطرنشان کرد که اگر ایران مستقیماً با آمریکا وارد تعامل نشود، قدرت‌هایی مانند روسیه و چین از این وضعیت به نفع خود استفاده خواهند کرد. کاربری نیز در حساب ایکس(توئیتر سابق) مدعی شد که اوکراین و ایران ممکن است "به برگ‌های معامله تبدیل شوند." او این سناریوی ادعایی را با "آنچه روسیه در قبال سوریه در زمان سقوط اسد انجام داد" مقایسه کرد.

حسین سلاح‌ورزی، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، در پیامی نوشت که هدف ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، "معامله‌ای درباره ایران نیست، بلکه صرفاً تأمین منافع ملی روسیه است."

مقامات بلندپایه روسیه و آمریکا در تاریخ ۱۸ فوریه در ریاض دیدار کردند تا درباره راه‌های پایان دادن به جنگ جاری در اوکراین رایزنی داشتند. در همین حال، مقامات روسی تلاش کردند که ایران را نسبت به این مذاکرات مطمئن سازند.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، در گفت‌وگویی با خبرگزاری دولتی ایرنا در ۱۹ فوریه اظهار داشت که روابط مسکو و واشنگتن هیچ تأثیری بر روابط روسیه و ایران ندارد.

میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، نیز در شبکه اجتماعی ایکس نظرات مشابهی را بیان کرد.

چرخش روسیه؟

این نگرانی‌های ادعایی در حالی مطرح شده است که در ۱۸ فوریه، مسکو و تهران توافقی را برای تکمیل بخش ریلی کریدور بین‌المللی حمل‌ونقل شمال-جنوب (INSTC) امضا کردند. بخش اصلی این توافق شامل احداث راه‌آهن رشت-آستارا با کمک روسیه است. با وجود تأخیر طولانی در اجرای این پروژه، زمان‌بندی این توافق با روایت روسیه از روابط پایدار با ایران همخوانی دارد.

همزمان آمریکا به‌صراحت اعلام کرده است که قصد دارد شراکت‌های روسیه با چین و ایران را تضعیف کند.در ۱۵ فوریه، کیت کلاگ، فرستاده ویژه ترامپ برای امور اوکراین و روسیه، در کنفرانس امنیتی مونیخ اعلام کرد که واشنگتن به‌دنبال قطع روابط مسکو با پکن، پیونگ‌یانگ و تهران است.

برخی از نگرانی‌های مطرح‌شده در ایران ریشه در سابقه تاریخی کنشگری روسیه دارند که عامل تضعیف‌کننده منافع ایران تلقی شده‌اند. در سال ۲۰۱۰، روسیه به قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل رأی مثبت داد که تحریم‌های شدیدی را علیه ایران به‌دلیل برنامه هسته‌ای‌اش اعمال کرد، در حالی که ترکیه و برزیل با توسل به ابتکار عملی در تلاش بودند تا از تشدید تنش‌ها جلوگیری کنند.

در سال ۲۰۲۳، روسیه در اقدامی که باعث نارضایتی تهران شد، از ادعای امارات بر جزایر سه‌گانه حمایت کرد.در سال ۲۰۲۴، نیز حمایت روسیه از ادعاهای ارضی آذربایجان موجب تنش میان مسکو و تهران شد.

با این حال، جدا کردن روسیه از ایران و چین اکنون پیچیده‌تر از گذشته است. اقتصاد روسیه پس از آغاز جنگ اوکراین به‌شدت به چین وابسته شده است. حجم تجارت دوجانبه میان دو کشور در سال ۲۰۲۴ به رکورد ۲۴۰ میلیارد دلار رسید که چین بیش از ۳۰ درصد از کل تجارت روسیه را تشکیل می‌دهد. این وابستگی اقتصادی، چرخش مسکو از پکن را دشوار می‌سازد.

ایران و روسیه همکاری‌های نظامی خود را تعمیق بخشیده‌اند و علاوه بر این، ارتباطات بانکی میان دو کشور گسترش یافته و امکان تجارت را در مواجهه با تحریم‌های غربی فراهم کرده است. در ژانویه، ایران و روسیه یک پیمان مشارکت جامع امضا کردند، اما این توافق شامل بند دفاع متقابل یا تشکیل یک بلوک جدید نشد.

به ادعای ناظران تضمین‌های روسیه ممکن است نگرانی‌های موجود در تهران را کاهش ندهد. در سال‌های اخیر، ایران تلاش کرده تا همکاری‌های خود را متنوع سازد و روابط خود را با چین، کشورهای اوراسیا، آمریکای لاتین و آفریقا تقویت کند. این راهبرد می‌تواند به کاهش خطر وابستگی بیش از حد به یک شریک کمک کند.

از سوی دیگر، پیشرفت در مذاکرات روسیه و آمریکا بر سر اوکراین ممکن است زمینه را برای مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا، با میانجی‌گری عربستان، فراهم کند.