چاشنی انفجار تورم در ایران

به گزارش اقتصاد نیوز، تورم همواره از مسائل جدی اقتصاد ایران در این چند دهه بوده و میتوان گفت در سال جاری این مسئله پر رنگ تر نیز شده است.بنا به دلایلی مانند کاهش نرخ بهره  حقیقی و همچنین افزایش تورم انتظاری در نیمه ی نخست سال جاری حجم پول همراه با نرخ تورم رشد بالایی داشته است.

در بررسی همراهی متغیرها شواهد نشان می دهد  روند تورم ماهانه در مقایسه با روند رشد ماهانه  نقدینگی،همگرایی کاملی نداشته است.

در مقابل همراهی رشد حجم پول با فراز و فرود های درصد رشد تورم در سه فصل ابتدایی سال،نشانگر تأثیر بالای حجم پول بر روی سطح عمومی قیمت ها در سال جاری است.

ارکان نقدینگی

نقدینگی از مهم ترین متغیر های اقتصاد کلان و از جمله مسائلی است که در شرایط حال حاضر اقتصاد ایران بسیار مورد توجه قرار دارد.حجم پول و شبه پول دو رکن اساسی نقدینگی هستند،حجم پول متشکل از اسکناس و مسکوکات نزد مردم و حساب های جاری است.شپه پول نیز از سپرده های بلند مدت بانکی تشکیل می شود.

نقدینگی و ارکان آن به این دلیل مورد توجه اقتصاددانان هستند که در علم اقتصاد نقدینگی و اجزای آن را به عنوان متغیر هایی تورم ساز می شناسند.به بیان دیگر کارشناسان رابطه  بین نقدنگی و تورم را رابطه ای مستقیم میدانند و هر افزایش در نقدینگی، خود را در تورم نشان میدهد.

نرخ بهره و نقدینگی

نرخ بهره یقینا از مهم ترین متغیر های اقتصادی و شاید هم به گمان برخی مهم ترین پارامتر اقتصاد کلان است،به گفته  بسیاری نرخ بهره در حال حاضر مهم ترین مسئله ی اقتصاد ایران است.رابطه ی نرخ بهره یا نرخ سود با نقدینگی را بدون بررسی ارکان نقدینگی نمیتوان بیان کرد،چرا که نقدینگی از دو جزء کاملا متفاوت تشکیل شده است.

رابطه ی نرخ بهره و حجم پول رابطه ای معکوس است،به بیان دیگر زمانی که نرخ بهره کاهش پیدا میکند حجم پول با افزایش رو به رو خواهد شد.در ادبیات اقتصادی نرخ بهره قیمت پول تلقی میشود،حال زمانی که قیمت پول کاهش یابد از میزان پس انداز پول کاسته شده و جذابیت مصرف آن در زمان کنونی بالا میرود.

همچنین رابطه ی نرخ سود و شپه پول مستقیم است.زمانی که نرخ بهره افزایش میابد، جذابیت سپرده های بلند مدت بانکی هم بالا میرود که در نتیجه وزن شپه پول در نسبت های تشکیل دهنده ی نقدینگی افزایش میابد.

رابطه ی حجم پول و تورم

 زمانی که نرخ بهره کاهش میابد،حجم پول با سرعت زیادی افزایش خواهد داشت.حجم پول به دلیل سیال بودن بیشتری که نسبت به شبه پول دارد،میتواند تورم را بیشتر تحت تأثیر خود قرار دهد.به عقیده  برخی کارشناسان یکی از علل تورم بالا در سال جاری را میتوان متأثر از همین مسئله دانست.

 منظور از نرخ بهره ،نرخ بهره ی حقیقی(بهره ی اسمی منهای تورم)است.بازیگران اقتصادی فعالیت های خود را بر اساس نرخ حقیقی تعیین می کنند نه نرخ بهره اسمی.فرض کنید بهره ی اسمی در نرخی بالا قرار داشته باشد و در عین حال تورم هم بالا باشد،این حالت بالا بودن نرخ بهره ی اسمی خنثی شده.پس در اقتصاد این نرخ بهره ی حقیقی است که از اهمیت بالایی برخوردار است.

کانال اثر گذاری حجم پول بر تورم

زمانی که نرخ بهره حقیقی با کاهش مواجه شود از جذابیت پس انداز نیز کاسته میشود،به بیان دیگر هزینه نگهداری پول کم شده و جذابیت مصرف در زمان حال افزایش میابد.با بالا رفتن جذابیت مصرف سمت تقاضا در اقتصاد تحریک شده و با ثابت ماندن سمت عرضه،سطح عمومی قیمت ها و نرخ تورم با افزایش رو به رو خواهند شد.

همچنین زمانی که جذابیت سود سپرده ها کم می شود،مردم برای اینکه بتوانند از کاهش ارزش پول خود در مقابل تورم جلوگیری کنند،دارایی های خود را را به سمت بازار های سرمایه گذاری دیگر مانند مسکن،خودرو،طلا و ارز میبرد.و افزایش تقاضا در این بازار ها خود باعث گران تر شدن آن کالا و به طبع بالا رفتن نرخ تورم میشود.

همراهی حجم پول و تورم در سال 99

رشد ماهانه  حجم پول در 9 ماه اول سال جاری نوسانات بالایی را تجربه کرده است.به مانند این متغیر پولی نرخ تورم نیز در 9 ماه ابتدایی سال با فراز و نشیب زیادی همراه بوده.با نگاهی به روند رشد ماهانه ی حجم پول و تورم از فروردین تا آذر ماه سال جاری میتوان دریافت که روند درصد رشد این دو متغیر با یکدیگر همگرایی دارد.

در تیر ماه که حجم پول بالاترین رشد ماهانه خود را با 10.7 درصد تجربه میکرد،تورم ماهانه ی تیر نیز روند افزایشی به خود گرفت و به 6.4 درصد رسید.در ماه بعدی تیر نیز حجم پول و تورم روند رشد نزولی به خود گرفته و به ترتیب 3.2 و 3.5 درصد رشد ماهانه را در مرداد به ثبت رساندند.

در تمامی ماه های سال این همراهی بین رشد این دو متغیر دیده میشود،اما تنها در مهر ماه بود که علی رغم روند کاهش در رشد حجم پول،درصد رشد ماهانه ی تورم نسبت به ماه قبل خود افزایش یافت.

چرا تورم حجم پول را در مهر ماه همراهی نکرد؟

بسیاری تورم انتظاری بالا و عدم ثبات بازار ها در مهر ماه را دلیل افزایش تورم در این ماه میدانند.انتخابات آمریکا باعث شد نوسانات زیادی در سطح قیمت بازار های دارایی مانند مسکن،خودرو،طلا و ارز به وجود آید.بسیاری بالا رفتن نرخ تورم در این ماه را بیشتر ناشی هیجان میدانند تا دلایل و علت های اقتصادی.همانطور که قابل مشاهده است پس از مهر ماه باری دیگر تورم ماهانه روند کاهشی به خود گرفت.

همچنین افزایش نرخ سپرده قانونی(وجوه قانونی بانک ها نزد بانک مرکزی) و افزایش نرخ سود در بازار بین بانکی در مهر ماه را میتوان از دلایل کاهش رشد حجم پول در این ماه و همراهی نکردن این متغیر با نرخ تورم دانست.

فراز و نشیب تورم انتظاری

در سال جاری تورم انتظاری جامعه  نوساناتی را به خود شاهد بود.در ماه های ابتدایی سال به دلیل عدم ثبات در مسائل سیاست خارجی تورم مورد انتظار در کشور بسیار بالا بود.رشد بی سابقه ی حجم پول در نیمه اول سال جاری نیز صحت این مسئله را تأیید میکند. زمانی که تورم مورد انتظار جامعه بالا میرود مردم سعی میکنند دارایی های خود را به جای قرار دادن در سپرده های بلند مدت بانکی،نزد خود نگهداری کنند تا بتوانند به محض اراده کردن پول خود را در بازار های سرمایه دیگر سرمایه گذاری کنند.

لاز بازدهی بالای بازار سرمایه گذاری مانند طلا و ارز و به طور خاص بورس و جذابیت بالای سود دهی این بازار های نسبت به سپرده های بانکی ،خود از دلایل اصلی رشد حجم پول در نیمه ی نخست سال است.البته روانه شدن دارایی های مردم به سمت بازار طلا و ارز خود اثر تورمی بالایی دارد.

کاهش انتظارات تورمی؛روند نزولی در رشد تورم و پول

پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده در آبان ماه و روی کار آمدن دولت دموکرات در آمریکا،تورم انتظاراری در جامعه کاهش یافت.از همین رو روند رشد ماهانه ی تورم همراه با رشد ماهانه ی حجم پول روند کاهشی به خود گرفتند.

کمترین تورم ماهانه در 9 ماه ابتدایی سال به آذر ماه با 2 درصد تعلق دارد. همچنین کمترین رشد ماهانه حجم پول در سال نیز تقریبا با صفر درصد به مانند تورم ماهانه در آخرین ماه از پاییز سال رقم خورد. رشد شدید حجم پول تأثیر بسزایی در شکل گیری تورم های بالا در سال جاری داشته است،که این موضوع رو میتوان ناشی از افزایش تورم انتظاری و همچنین کاهش شدید نرخ بهره ی حقیقی دانست.

لازم به ذکر است که داده های مربوط به دو ماه اخیر حجم پول و نرخ تورم نیز ادعای همگرایی این دو متغیر با یکدیگر را تأیید می کند .به عنوان مثال در تورم ماهانه بهمن از 1.8 درصد در دی ماه به 2.5 درصد رسید و از سوی دیگر نرخ رشد ماهانه حجم پول در بهمن نزدیک به 4 درصد به ثبت رسید ،این در حالی بود که رشد ماهانه این متغیر در دی ماه تنها 1.7 درصد بوده .همانگونه که مشاهده می شود روند صعودی این دو متغیر در بهمن نیز تکرار شده است .در ادامه اقتصاد نیوز به بررسی بیشتر آمار های جدید خواهد پرداخت .