جوسپ بورل برای چه به ایران می‌آید؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا، سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان اعلام کرده است که جوسپ بورل هماهنگ کننده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای نخستین بار پس از تصدی این سمت فردا به ایران سفر می کند.

 به گفته موسوی قرار است هماهنگ کننده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سفر به ایران با وزیر امور خارجه و سایر مقامات ارشد کشورمان دیدار و رایزنی کند.

جوسپ بورل دیپلمات ارشد اسپانیایی است که ریاست پارلمان اروپا در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ و وزارت خارجه اسپانیا را در کارنامه دارد. او در تیرماه سال جاری به عنوان جانشین فدریکا موگرینی انتخاب شد و از اول نوامبر، ۱۰ آبان، به جای او مسئول سیاست خارجی و سیاست‌گذاری امنیتی اتحادیه اروپا شد.

مسئول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا جزو آن‌دسته از سیاستمدارانی است که از توافق هسته ای با ایران به طور جدی حمایت می کند او چندین بار از اقدامات دونالد ترامپ در خروج یکجانبه از برجام و اعمال سیاست تهدید و فشار حداکثری علیه ایران انتقاد کرده است. بورل به شدت مخالف یکجانبه‌گرایی آمریکا است و از یکجانبه‌گرایی‌ها و اقدامات مداخله‌جویانه دولت آمریکا از جمله لغو معافیت تحریم‌های نفتی ایران انتقاد کرده است.

جوسپ بورل و برجام

سفر  مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران قطعا در راستای برجام و گفت و گو در مورد کاهش تعهدات ایران و مهمتر از آن فعال کردن مکانیسم حل اختلاف توسط کشورهای اروپایی در برجام است. بریتانیا، فرانسه و آلمان روز ۱۴ ژانویه /۲۴ دی به طور رسمی ایران را متهم به تخطی از اصول برجام کردند. این اقدام کمتر از ده روز پس از آن صورت گرفت که ایران گام پنجم خود را در کاهش تعهدات برجامی اعلام کرد.

بر اساس یکی از بندهای مندرج در توافق جامع هسته ای، سازوکار حل اختلاف در نهایت می تواند به طور خودکار تمام تحریم‌های بین‌المللی گذشته شورای امنیت علیه ایران را بازگرداند.

مکانیسم حل اختلاف پیش بینی شده در برجام اینگونه است که اگر یکی از طرف‌های برجام به این جمع‌بندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکر شده در این توافق پایبند نیست، می‌تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند. این کمیسیون، در چارچوب برجام و برای نظارت بر اجرای این توافق تاسیس شده است. اگر ظرف ۳۵ روز، شکایت آنگونه که شاکی می‌خواهد حل نشود، شاکی می‌تواند موضوع حل نشده را به عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات برجام در نظر بگیرد و به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع دهد که موضوع حل نشده، متضمن عدم اجرای چشمگیر است. پس از آن، شورای امنیت ۳۰ روز وقت دارد تا درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آن‌ها قطعنامه صادر کند.

اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این خصوص قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به طور اتوماتیک بازمی‌گردند. به این سازوکار، مکانیسم ماشه (Snapback) یا بازگشت سریع تحریم‌ها هم می‌گویند. نکته مهم این سازوکار این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست.

برجام را زنده نگه داریم

بورل یک ماه پس از تصدی مقام هماهنگ کننده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت‌وگو با روزنامه اسپانیایی El País، در پاسخ به این سوال که آیا باید خط قرمزی برای ایران در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای تعیین کرد، گفت: ما تا حد زیادی خواهان دوام برجام هستیم. از مقامات ایرانی می‌خواهیم هر کاری را که برای زنده نگه داشتن توافق لازم است، انجام بدهند و این که کاری انجام دهند که به از بین رفتن برجام منجر شود، اشتباه بزرگی خواهد بود.

بورل همچنین با اظهار پایبندی سرسختانه به برجام، افزود: ما به دوستان ایرانی‌مان می‌گوییم که ممانعت برای از بین رفتن توافق، بهترین کاری است که می‌توانند انجام دهند.

گفت و گو با طرف های درگیر

بورل اواخر دی ماه در یک کنفرانس خبری در پایان نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل گفت که قصد دارد با همه طرف‌های توافق هسته ای گفت و گو کند و از همه ظرفیت‌ها برای از بین بردن اختلافات استفاده کند. این دیپلمات اسپانیایی در این کنفرانس خبری اعلام کرد که سازوکار حل اختلاف برجام مشخص نیست و ابهاماتی در آن دیده‌ می‌شود. او در پاسخ به سوالی که آیا ضرب‌الاجل برای بررسی شکایت در کمیسیون مشترک برجام آغاز شده یا خیر، گفت که نمی‌تواند دقیقا به این سوال پاسخ دهد. مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در ادامه افزود: «تلاش ما حفظ توافق برجام است و ما به دنبال جایگزین کردن این توافق با یک توافق دیگر نیستیم».

او در پاسخ به سؤالی در مورد زمانبندی دقیق اجرای ساز و کار حل اختلاف، گفت: «داریم به تماس با تمام شرکت‌کنندگان ادامه می‌دهیم و داریم در مورد مسیر پیش رو بحث می‌کنیم. جمله‌بندی برجام در مورد نحوه مدیریت تاریخ ساز و کار روشن نیست، از جمله اینکه این فرصت چه زمانی آغاز می‌شود. این بخشی از ضمیمه دوم است که باید به صورت محرمانه روی آن کار شود.»

پس از آن بود که بورل اوایل بهمن ماه با انتشار بیانیه‌ای از تمدید بازه زمانی مکانیسم حل اختلافات در برجام خبر داد. بورل در این باره گفت: به دلیل پیچیدگی مسائل موجود، بر سر اینکه به زمان بیشتری نیاز است، به توافق رسیده‌ایم. بنابراین این بازه زمانی را تمدید می‌کنیم.

اروپا با وجود وعده‌های بسیاری که داده است هنوز به هیچ کدام از تعهدات برجامی خود عمل نکرده است و کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران واکنشی به این بدعهدی‌ها بوده است موضوعی که اروپا را نگران کرده است.

ایران از یک سو با تحریم های همه جانبه آمریکا روبرو است و از سوی دیگر با عدم اجرای تعهدات برجامی توسط اروپا، این شرایط دشوار باعث برهم خوردن توازن و تعادل در این توافق بین المللی شده است که ایران را واداشته تا راهبرد مقاومت فعال را اتخاذ کند. راهبردی که بعد از حدود یک سال صبر استراتژیک در قبال این بدعهدی‌ها و عدم انتفاع ایران از مزایای برجام در پیش گرفته شد.

قطعا سفر جوسپ بورل به ایران و گفت و گو در خصوص اختلافات ایران و کشورهای اروپایی در مورد نحوه اجرایی شدن برجام می‌تواند در این زمینه مثبت باشد اما تا زمانی که طرف‌های برجام به ویژه اروپایی‌ها توان و اراده‌ای واقعی و عملی برای ایفای تعهدات خود به کار نگیرند انتظار نمی‌رود اتفاقی برای حفظ برجام رخ دهد.