قانون جدید در خصوص ممانعت از حق و مجازات آن

ممانعت از حق چیست؟ این حق چه نوع حقی است و آیا می توانیم آن را اثبات کنیم؟ چه مجازاتی در قانون مجازات اسلامی برای ممانعت از این حق در نظر گرفته شده است؟ ممانعت از حق یعنی کسی که به موجب دادخواست، رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاق خود را که در ملک دیگری بوده، از دادگاه صالح خواستار شود.

حق انتفاع بدین معناست که شخصی از منافع مالی که عین آن متعلق به دیگری است استفاده کند. به عنوان مثال شخصی حق انتفاق از باغ یا خانه خود را به دیگری بدهد، ولی مالکیت آن متعلق به خودش باشد. در این صورت اگر شخصی ثالث با اقدامات خود، مانع استفاده این فرد از باغ و یا خانه شود، صاحب حق انتفاق از دادگاه حقوقی، الزام به رفع ممانعت از حق خود را تقاضا می کند.

لازم به ذکر است که رفع ممانعت از حق ارتفاق نوع دیگری از رفع ممانعت است که به موجب آن صاحب حق در مال غیر منقول دیگری حق دارد. به عنوان مثال اینکه شخصی برای رسیدن به زمین کشاورزی خود، از زمین زراعی همسایه عبور کند، به این حق عبور، حق ارتفاق می گویند. توجه داشته باشید که ناودان، پنجره، شبکه و یا دیوار متعلق به دیگری به عنوان حقوق ارتفاقی محسوب می شود.

اگر شخصی مانع استفاده صاحب حق ارتفاق شود، صاحب حق (ذی حق) علیه او می تواند در دادگاه حقوقی طرح دعوا کند. دادگاه نیز در صورت احراز سابقه این حق، خوانده را به رفع ممانعت محکوم می کند. نحوه اثبات دعوای ممانعت از حق کیفری، اثبات سابق، تصرف، اثبات مالکیت و اثبات ممانعت از فردی که اقدام به ممانعت نموده، می باشد. شکایت از این دعوا با ثبت دادخواست یا شکواییه صورت می گیرد.

انواع ممانعت از حق در دعاوی ملکی

به بیان وکیل حقوقی عدالتخوهان، به موجب ماده 159 قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای شخصی که رفع ممانعت از حق ارتفاق و یا انتفاع خود را در ملک دیگری بخواهد. در صورتی که شخصی در دادگاه حقوقی طرح دعوا کند، صرف اثبات سابقه استفاده از حق در دادگاه کافی است. اما اگر شخصی در دادگاه کیفری شکایت الزام به رفع ممانعت از حق را مطرح کند، احراز مالکیت او لازم و ضرروی است.

در نتیجه اگر شما قصد دارید برای رفع ممانعت از حق اقدام کنید. اگر مالک هستید، می توانید در دادگاه کیفری علیه مرتکب شکایت کنید. اما اگر فقط صاحب حق هستید، دعوا را از طریق دادگاه حقوقی پیگیری کنید. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با مهمترین انواع ممانعت از حق آشنا کنیم.

ممانعت از حق ارتفاق

همانگونه که بیان کردیم حق ارتفاق، حقی که به اعتبار آن شخص در ملک متعلق به دیگری، مانند: حق شبکه، عبور، شرب، ناودان می باشد. اگر صاحب ملک یا زمین بدون مجوز قانونی مانع استفاده این شخص از حقوق ارتفاقی خود شود، او می تواند علیه صاحب ملک در دادگاه شکایت کند.

وکیل حقوقی دعاوی ملکی اینگونه بیان می کند، به عنوان مثال: فرض کنید زمینی یک چاه آب دارد، صاحب زمینی که چاه آب در آن است به دلیل خصومت شخصی با یکی از همسایگان خود مانع از استفاده آب چاه می شود. با این اقدام خسارات زیادی به زمین کشاورزی شخصی که حق ارتفاق آب را دارد، وارد می کند. این شخص می تواند به دادگاه مراجعه کند و علیه صاحب چاه، الزام به رفع ممانعت از حق را درخواست کند. یعنی از صاحب زمینی که چاه آب در آن قرار دارد شکایت کند تا دادگاه بر حکم رفع ممانعت از حق، صاحب زمین را مجازات نماید.

ممانعت از حق در ملک مشاع

بهتر است بدانید که بر اساس قانون مدنی زمانی که دو یا چند نفر به صورت مشترک مالک مالی یا ملکی باشند، به این حالت ملک مشاع می گویند. چنانچه یکی از مالکین مشاعی مانع استفاده دیگری از حق خود شود، این اقدام نیز ممانعت از حق به حساب می آید.

وکیل موسسه حقوقی عدالتخوهان با ذکر یک مثال درک این مطلب را ساده تر می کند. اگر شخصی قفل در ورودی پارکینگ مشترک ساختمانی را عوض کند، تا همسایه نتواند خودروی خود را به داخل پارکینگ بیاورد. در چنین شرایطی ممانعت از حق در ملک مشاع ایجاد می شود.

در این هنگام شخصی که همسایه مانع ورود او به پارکینگ شده، می تواند در دادگاه به رفع ممانعت از حق را خواستار شود. در صورت احراز ( فراهم آوردن) این موضوع، دادگاه نیز به رفع ممانعت را دستور می دهد. از دیگر انواع ممانعت از حق می توان به ممانعت از حق توسط موجر و ممانعت از حق در اموال منقول اشاره کرد.

مجازات ممانعت از حق در قانون آیین دادرسی

به موجب ماده 690 قانون مجازات اسلامی، در این ماده به مجازات مجرمی که مرتکب جرم ممانعت از حق شده است بیان می کند. طبق ماده مذکور هر شخصی که به وسیله صحنه سازی از قبیل: دیوارکشی، تغییر حد فاصل، پی کنی، کرت بندی، امحای مرز، نهر کشی، غرس اشجار، حفر چاه و زراعت به تهیه آثار تصرف در اراضی یا سایر اراضی حقیقی و حقوقی به منظور تصرف مبادرت نماید.

همچنین اگر بدون اجازه سازمان محیط زیست یا مراجع ذی صلاح مبادرت به عملیاتی کند که موجب تخریب منابع طبیعی شود. یا اینکه اقدام به هرگونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت و ممانعت از حق در مواردی که ذکر شده، شود. این شخص به 1 ماه تا 1 سال حبس محکوم خواهد شد.

به بیان وکیل موسسه حقوقی عدالتخوهان، در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، مصوب در سال 1399، مجازات جرائم مربوط به تصرف عدوانی، ایجاد مزاحمت  یا ممانعت از حق در ماده 690 قانون مجازات اسلامی، چنانچه ممانعت از حق مربوط به املاک و زمین های اراضی خصوصی باشد. این جرم قابل گذشت به حساب می آید و حداقل یا حداکثر مجازات مرتکب کننده به نصف کاهش پیدا می کند.