پس‌لرزه‌های تحولات شام برای آنکارا/ شمال شرق سوریه به میدان صف‌آرایی ترکیه و آمریکا تبدیل می‌شود؟
به گزارش اقتصادنیوز، 22 ژانویه، سه نماینده پارلمان ترکیه از حزب چپ‌گرای برابری خلق‌ها و دموکراسی (DEM) برای دیدار با عبدالله اوجالان، بنیانگذار و رهبر حزب کارگران کردستان یا پ‌ک‌ک، از جزیره زندان ایمرالی دیدن کردند.
پ‌ک‌ک، یک گروه شبه نظامی است که از دهه 1980 از رویکرد مبارزه محور پیروی کرده و از سوی ترکیه و ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته شده است. همزمان اوجالان، پایه‌گذار این گروه نیز از سال 1999 در حال گذراندن حبس ابد است.
این عبارات بخشی از یادداشت فارن افرزاست که اقتصادنیوز آن را در سه بخش ترجمه کرده که بخش نخست با تیتر «گرگ و میش صلح؛ پشت پرده پیشنهاد اردوغان به اوجالان/ کردها پاشنه آشیل اردوغان تبدیل شده‌اند؟» منتشر شده است و بخش دوم آن در ادامه آمده است.
پاشنه آشیل ترکیه در شام
ترکیه از ترس اینکه توانمندسازی شاخه سوری پ‌ک‌ک باعث افزایش جسارت این گروه شود، مذاکرات صلح را با اوجالان در سال ۲۰۱۳ آغاز کرد. اما پس از اینکه پ‌ک‌ک در سال ۲۰۱۵ تلاش کرد کنترل مراکز شهری در استان‌های کردنشین جنوب شرقی ترکیه را در دست بگیرد، مذاکرات شکست خورد و ارتش ترکیه مبارزاتی را برای بیرون راندن این گروه از شهر‌ها آغاز کرد.
پ‌ک‌ک در ترکیه شکست خورد، اما از طریق ارتباط نزدیک با یگان کرد مستقر در سوریه و واحد‌های نظامی آن به حیات خود ادامه می‌دهد. یگان‌های کرد در اتحادیه جوامع کردستان، سازمان چتری است که در سال ۲۰۰۵ تأسیس شد و اهداف سیاسی پ‌ک‌ک را در اولویت قرار داده و توسط اوجالان رهبری می‌شود.
اعضای پ‌ک‌ک به یگان‌های مدافع خلق ملحق شده‌اند که بخش عمده‌ای از نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) را تشکیل می‌دهد، ائتلافی که به عنوان نیروی نظامی منطقه خودگردان شمال شرق سوریه عمل می‌کند و شریک نزدیک ایالات متحده در مبارزه با داعش است. مظلوم عبدی، فرمانده کل نیروهای دموکراتیک سوریه، یکی از اعضای سابق پ‌ک‌ک است و زمانی که اوجالان در سوریه اقامت داشت با او همکاری می‌کرد.
ترکیه سه عملیات نظامی محدود علیه گروه‌های وابسته به پ‌ک‌ک در سوریه انجام داده است و سال ۲۰۱۶ در منطقه الباب، سال ۲۰۱۸ در منطقه عفرین و در کریدور بین شهر‌های تل ابیض و رأس العین در سال ۲۰۱۹ این عملیات‌ها کلید خورد. ارتش ترکیه یک منطقه حائل جزئی را در شمال سوریه حفظ کرد، اما تاکنون مداخله نظامی در مقیاس کامل در منطقه شمال سوریه انجام نشده است.
از بین بردن شبه نظامیان وابسته به پ‌ک‌ک که از جانب ایالات متحده آموزش، پشتیبانی رزمی و پوشش نظامی داده می‌شوند و با نیروهای دموکراتیک سوریه همکاری دارند، می‌تواند تنش‌زا باشد. برای آنکارا، تفاوت بین یگان‌های کرد و پ‌ک‌ک صرفاً در اسامی‌شان است. همکاری واشنگتن با شبه نظامیان کرد در سوریه روابط ایالات متحده و ترکیه را پیچیده کرده است. با این حال، با رفتن اسد، دولت موقت کردها در شمال شرق سوریه ممکن است دیگر قابل دوام نباشد و ایالات متحده باید گزینه‌هایی غیر از اتکا به وابستگان پ‌ک‌ک را برای جلوگیری از بازگشت داعش در نظر بگیرد.
احتمال تنش در شمال شرق سوریه
هیئت تحریرالشام (HTS)، گروهی اسلام‌گرا که در ماه دسامبر دولت وقت سوریه را سرنگون کرد، پیشنهاد مقامات کرد را برای یک سیستم فدرال که به آن‌ها اجازه می‌دهد خودمختاری‌شان را حفظ کنند، رد کرده است. گروهی که اکنون سوریه را رهبری می‌کند، سابقه درگیری با کردها را دارد.
در سال 2012، پس از اینکه مقامات کرد برای اولین بار کنترل شمال شرق سوریه را به دست گرفتند، سلف تحریرالشام، یعنی جبهه النصره که تحت حمایت ترکیه بود با مجوز آنکارا برای حمله به مواضع شبه نظامیان کرد وارد سوریه شد. اخیراً، احمد الشرع، رهبر تحریرالشام و رئیس جمهور انتقالی سوریه، اعلام کرده که نیروهای دموکراتیک سوریه باید در ارتش ملی ادغام شوند تا قدرت نظامی "تنها در دست دولت" باشد.
همزمان مرحف ابوقصری، وزیر دفاع جدید سوریه، در ژانویه به خبرنگاران گفت که اگر نیروهای دموکراتیک سوریه از مذاکره سرباز زنند، تحریرالشام یک طرح پشتیبان دارد. او افزود: اگر مجبور به استفاده از زور باشیم، آماده خواهیم بود.
در هفته‌های پس از سقوط اسد، مقامات ارشد ترکیه بارها از تمایل خود برای انحلال کردهای سوری گفته‌اند. در ماه دسامبر، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، نابودی این گروه را به عنوان "هدف راهبردی" آنکارا قلمداد کرد و از رهبران جدید سوریه خواست تا یگان‌های خلق را از بین برده، فرماندهانشان را اخراج و کنترل مرکزی تمام خاک سوریه را در اختیار داشته باشند.
چند روز بعد، یاشار گولر، وزیر دفاع ترکیه نیز این موضع گیری را تکرار کرد و گفت که اولویت ترکیه انحلال یگان‌های خلق است. اگر تحریرالشام و ترکیه به اهداف خود دست یابند، خواه از طریق مذاکره و با زور، پ‌ک‌ک ضربه مهلکی خواهد خورد. از منظر ترکیه، تهدید اصلی یک تهدید نظامی نیست.
زمین‌های هموار در امتداد مرز سوریه و ترکیه به راحتی قابل رصد هستند و بر خلاف توپوگرافی کوهستانی در شمال عراق، برای جنگ چریکی مناسب نیستند. اما آنکارا از این بیم دارد که یک نهاد سیاسی خودمختار، مسلح و تحت رهبری کردها در سوریه - اگر قبلاً شکل نگرفته باشد - کانون آرمان‌های جدایی طلب کردها در ترکیه شود. این خطر در مورد شمال عراق قابل کنترل است. آنکارا و دولت اقلیم کردستان روابط خوبی دارند و پ‌ک‌ک در آنجا به حاشیه رانده شده است. اما سوریه موضوع دیگری است.
کردهای سوریه نسبت به کردهای عراق پیوند‌های نزدیکتری با کردهای ترکیه دارند. بسیاری از آن‌ها نوادگان پناهندگانی هستند که پس از سرکوب اولین قیام کردها در ترکیه در سال ۱۹۲۵ به سوریه گریختند. بنابراین روژاوا قطب جذابی است که در شمال عراق هرگز نبوده است.
پ‌ک‌ک سیستم غیرمتمرکز خودگردانی را متصور است که مناطق کردنشین ترکیه، سوریه، عراق را در بر می‌گیرد. تا زمانی که حکومت خودمختار در سوریه پا برجا باشد، این رویا زنده می‌ماند. اکنون، بزرگترین مانع برای پایان دادن به این خودمختاری و ادغام نیروهای دموکراتیک سوریه در یک نیروی ملی، ایالات متحده است.
ماه گذشته، عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، به لوموند گفت که این گروه خواهان حفظ «خود مختاری اداری» در شمال شرق سوریه است. او همچنین بر تمایل این گروه برای ماندن نیروهای آمریکایی در سوریه برای نظارت بر آتش‌بس بین نیروهای دموکراتیک سوریه و ارتش ملی سوریه، -یک شبه نظامی مورد حمایت ترکیه،- تأکید کرده است.
اما تحریرالشام و دولت ترکیه این آرزو‌ها را رد کرده‌اند. تنها با حمایت مستمر از سوی ایالات متحده، نیروهای دموکراتیک سوریه می‌توانند در برابر فشار رهبران جدید سوریه و حامیان آن‌ها در آنکارا مقاومت کنند. واشنگتن، به نوبه خود، ممکن است تمایل داشته باشد که در کنار متحدان کرد خود باشد، حتی در معرض خطر بیگانگی بیشتر از آنکارا.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده در جریان استماع تأییدیه مجلس سنا، از اهمیت همکاری با نیروهای دموکراتیک سوریه برای کنترل داعش گفت و نسبت به عواقب کنار گذاشتن متحدان آمریکا که «فداکاری بزرگی» انجام داده‌اند، هشدار داد. در همین حال، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، درباره ادامه حضور دو هزار نیروی آمریکایی در سوریه رویکردی مبهم دارد و هفته گذشته گفت که آن‌ها نیازی به دخالت ما ندارند.
