بیانیه اتحادیه اروپا در واکنش به تصمیم ترامپ علیه ایران / مکانیسم ماشه فعال می شود؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا: تارنمای فارسی رادیو فرانسه نوشت : پس از بیانیه تروئیکای اروپایی که اعلام کردند از این اقدام آمریکا حمایت نمی کنند، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام روز جمعه در بیانیه ای اعلام کرد با توجه به اینکه آمریکا کشور مشارکت کننده در برجام نیست، نمی‌تواند از روند بازگشت تحریم‌های پیش‌بینی شده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت استفاده کند.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه ۲۱ اوت در پی درخواست دیشب آمریکا از شورای امنیت برای فعال‌سازی مکانیسم "ماشه" علیه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد: «همانطور که بارها یادآور شده‌ام، آمریکا به‌طور یکجانبه مشارکت در برجام را در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸ متوقف کرده و متعاقب آن در هیچ فعالیت مربوط به توافق هسته‌ای ایران شرکت نکرده است؛ بنابراین، آمریکا با توجه به اینکه کشور مشارکت کننده در برجام نیست، نمی‌تواند از روند بازگشت تحریم‌های پیش‌بینی شده طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت استفاده کند.
جوزپ بورل در این بیانیه تاکید کرد که برجام همچنان یک عامل اصلی در جلوگیری از تکثیر جهانی سلاح‌های هسته‌ای و برقراری ثبات منطقه‌ای است و او به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، هر کاری را انجام خواهد داد تا این توافق‌نامه حفظ و به‌طور کامل از سوی همه طرف‌ها اجرا شود.
سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا در پی در خواست دیروز آمریکا از شورای امنیت برای فعال کردن مکانیزم "ماشه" در بیانیۀ مشترکی تاکید کردند که «ایالات متحد آمریکا در پی ترک برنامۀ جامع اقدام مشترک دیگر طرف این توافق نیست» و این کشورها «از این اقدام آمریکا که با تلاش‌های [آنها] در حفظ برجام سازگار نیست حمایت» نمی‌کنند.
واکنش چین به مکانیزم ماشه آمریکا
دفتر نمایندگی چین در سازمان ملل روز جمعه در پیامی در توئیتر نوشت: «از آنجایی که آمریکا از توافق هسته ای و برجام خارج شده است و عضو این توافق نیست، لذا صلاحیت دعوت شورای امنیت برای استفاده از "مکانیزم ماشه"را ندارد.»
جانگ جون، سفیر دائم چین در سازمان ملل متحد روز گذشته در واکنش به درخواست رسمی آمریکا برای به کارگیری مکانیزم ماشه علیه ایران در نامهای به رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد نوشت: «آمریکا از برجام خارج شده و این درخواست، غیرقانونی است.»
آقای جانگ در این نامه تاکید کرده است: «درخواست‌ها و تلاش‌های آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران، از زمانی که به طور یکجانبه در ۸ مه ۲۰۱۸از برجام خارج شد، غیرقانونی است.»
وی در ادامه تصریح کرده است: «آمریکا به طور مکرر برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را با دایر کردن تحریم‌های یکجانبه نقض کرده است و هرگونه حق استفاده از سازوکار فراهم شده در قطعنامه ۲۲۳۱ را اعم از بند ۱۱ این قطعنامه از خود سلب کرده است.»
جائو لی جیان، سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز دیروز در یک نشست خبری در پکن، بار دیگر ضمن مخالفت با تلاش آمریکا برای بازگرداندن تحریم های سازمان ملل علیه ایران اعلام کرد که «آمریکا عضوی از برجام نیست و از این قرارداد بین‌المللی خارج شده است، لذا حق فعال‌کردن مکانیزم ماشه را ندارد.»
جائو لی جیان، تأکید کرد: «آمریکا با خروج از برجام حق فعال کردن این مکانیزم را از دست داده است و نمی‌تواند خواستار بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران شود.
این مقام وزارت خارجه چین پیشتر هم گفته بود: شکست قطعنامه ایالات متحده آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی در شورای امنیت دوباره نشان داد که یکجانبه‌گرایی هیچ جایگاهی ندارد و رفتار سلطه‌جویانه موفق نخواهد شد.
وی از آمریکا خواست به تحریم‌های یکجانبه خود علیه ایران پایان بدهد و با اتخاذ رویکرد منطقی و درست، «به توافق هسته‌ای با ایران و تصمیمات شورای امنیت بازگردد».
روسیه خواستار تشکیل اجلاس شورای امنیت در روز جمعه در باره اقدام آمریکا علیه ایران شد
واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه در سازمان ملل، قبل از درخواست رسمی پمپئو از سازمان ملل برای فعال سازی مکانیسم ماشه گفت: «ما معتقدیم آمریکا از هیچ حق قانونی یا دلیلی برای آغاز این روند برخوردار نیست. ما البته با آن مخالفت خواهیم کرد.»
واسیلی نبنزیا همچنین گفت: «ما این را به عنوان مکانیسم ماشه قبول نمی کنیم. او (پومپئو) مکانیسم ماشه را فعال نمی کند. این مکانیسم را فقط کشورهای مشارکت کننده در برجام می توانند فعال کنند، اما آمریکا دیگر جزو برجام نیست.»
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه روز پنجشنبه در یک نشست خبری گفت: «طرح آمریکا برای بازگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران که بعد از حصول توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ملغی شده بودند، فاقد وجاهت قانونی بوده و ناگزیر، شکست خواهد خورد.»
در همین حال، خبرگزاری رویترز به نقل از دیپلمات ها گزارش می دهد روسیه خواستار تشکیل جلسه شورای امنیت به صورت مجازی در روز جمعه در این باره شده است.
واکنش ایران
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در نامهای به رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد اقدام ایالات متحده آمریکا برای استفاده از ساز و کارهای مندرج در توافق هسته‌ای برای احیای تحریم‌های ایران را غیرقانونی و مردود دانست و تأکید کرده است که آمریکا هیچ حقی برای تلاش در جهت احیای تحریم‌ها ندارد و از همین رو این اقدام آمریکا باید از سوی شورا و جامعه بین‌المللی رد شود.
محمد جواد ظریف در این نامه تاکید کرده است که توضیحات ایالات متحده برای محق کردن خود در احیای قطعنامه های لغو شده پیشین فاقد هرگونه اعتبار یا مشروعیت بوده و ضروری است که از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد رد شود.
ظریف در این نامه تصریح کرده ضروری است که جامعه بین الملل در خصوص چنین سوء استفاده از روند شورای امنیت هوشیار باشد ایران به شورا توسعه می‌کند که این سوء استفاده از روند که تبعات جدی برای صلح و امنیت بین‌المللی خواهد داشت را متوقف کند.
وزیر امور خارجه در این نامه افزود که جمهوری اسلامی ایران بر اساس دلایل روشن بر این عقیده است که ایالات متحده از هیچ حقی برای اعمال دوباره بندهای قطعنامه های لغو شده برخوردار نیست.
در ادامه این نامه اشاره شده است که مقام‌های آمریکایی در موارد متعددی به پایان مشارکت این کشور در برجام اشاره کردند که از جمله آن رئیس جمهوری ایالات متحده در فرمان اجرایی خود بارها به تحریم های مرتبط با هسته‌ای ایران اشاره کرده است که این کشور در هشت می ۲۰۱۸ مشارکت ایالات متحده در برجام را متوقف کرده است.
همچنین مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا نیز اظهار کرده است که رئیس جمهور ترامپ مشارکت ایالات متحده در برنامه جامع اقدام مشترک را لغو کرد، علاوه بر این دولت آمریکا در یازده می ۲۰۱۸ در نامهای رسمی به تمام مشارکت‌کنندگان در برجام رسماً اطلاع داد که ایالات متحده دیگر در نشست ها و فعالیتهای مرتبط با برجام مشارکت نخواهد کرد.
در طول دو سال گذشته شورای امنیت به تایید طرح های توصیه شده کمیسیون مشترک در خصوص فعالیتهای مرتبط با هسته‌ای در کانال خرید ادامه داده است، اما ایالات متحده در کارگروه خرید مشارکت نداشته و جزئی از کمیسیون مشترک برجام هم نبوده است.
ظریف در ابتدای این نامه به تفصیل یادآوری کرده است که رئیس جمهوری ایالات متحده رسماً لغو مشارکت ایالات متحده در برنامه جامع اقدام مشترک برجام را اعلام کرد که این نقض فاحش قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است که برجام ضمیمه شده به آن را تایید کرده بود.
این نامه می‌افزاید، یکی از مبانی جا افتاده حاکم بر ایجاد و عملکرد الزامات حقوقی حسن نیت است حسن نیت جزئی جدایی ناپذیر از همکاریهای بین المللی است خصوصاً زمانی که این همکاری برمبنای اجرای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ باشد؛ اقدامات و مواضع دولت کنونی ایالات متحده ثابت کرده که این کشور هرگز با حسن نیت عمل نکرده است.
وزیرامورخارجه ایران همچنین در این نامه یادآورشد که دولت آمریکا نه تنها از اجرای تعهدات خود سرباز زده، بلکه در مسیر اجرایی برجام از سوی دیگر کشورها نیز اخلال ایجاد کرده است. به عنوان نمونه دولت آمریکا زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ بیش از ۱۴۵ بار علیه ایران تحریم اعمال کرده و درخواست های مکرر دبیرکل سازمان ملل متحد برای رفع این تحریم‌ها را نیز نادیده گرفته شده است.
ظریف در این نامه اشاره کرده است که با وجود خروج غیرقانونی ایالات متحده از برجام و محروم شدن ایران از مزایای اقتصادی مندرج در برجام، ایران ضمن توسل رسمی به ساز و کار حل اختلاف بر اساس مفاد برجام از اجرای فوری تدابیر جبرانی خودداری کرد و به مدت یک سال تمام به شهادت ۱۵ گزارش متوالی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اجرای کامل برجام ادامه داد.
وزیر امورخارجه ایران در پایان نامه تاکید کرده است که مردم ایران به حق از شورا انتظار دارند، حقوق آنها در ذیل این قطعنامه را تضمین کرده و ایالات متحده را به دلیل آسیب جبران ناپذیری که به ملت ایران وارد کرده پاسخگو کند.
مکانیسم ماشه
ساز و کار موسوم به بازگشت خودکار تحریم‌ها که با نامهای دیگری مثل "مکانیسم ماشه" یا "اسنپ‌بک" نیز شناخته می‌شود، در برجام و برای مقابله با نقض مفاد توافق از سوی ایران پیش بینی شده است.
در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام، هر یک از طرف‌های توافق می‌توانند به کمیسیون مشترک شکایت کنند، و این کمیسیون برای حل و فصل موضوع پانزده روز فرصت دارد؛ مسائل حل و فصل نشده به وزیران خارجه ارجاع داده می‌شود، که پانزده روز دیگر فرصت دارند. سپس کمیسیون مشترک پنج روز دیگر فرصت دارد تا مسئله را حل و فصل کند. اگر پس از این فرایند ۳۵ روزه، طرف شاکی هنوز راضی نباشد، می‌تواند موضوع را به عنوان تخطی چشم‌گیر از توافق، به شورای امنیت ارائه کند، و این شورا باید ظرف ۳۰ روز درمورد قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها رای بدهد. اگر شورای امنیت پس از دریافت شکایت ظرف مدت ۳۰ روز هیج اقدامی نکند، تحریم‌ها به طور خود کار به جای خود برمی‌گردند. در صورتیکه شورای امنیت، حتی با اکثریت گسترده ای به ادامه تعلیق تحریم‌ها رای دهد، طرف شاکی در صورتی که دارای حق وتو باشد، می تواند این قطعنامه را وتو کرده و موجب بازگشت همه تحریم های شورای امنیت که مطابق قطعنامه شماره ۲۲۳۱ لغو شده اند، شود.
دولت دونالد ترامپ این بند را به نفع آمریکا تفسیر می کند و می گوید که آمریکا یکی ازامضاکنندگان برجام بوده و در آن مشارکت داشته و در نتیجه حق دارد چنین اقدامی را آغاز کند. سایر طرف های برجام یعنی روسیه، چین و ایران و سه کشورا اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان و همچنین اتحادیه اروپا می گویند که با خروج رسمی ایالات متحده آمریکا از برجام در ۸ مه ۲۰۱۸ این حق از آمریکا سلب شده است.
اینک زورآزمایی بین آمریکا از یک سوی و دیگر کشورهای شرکت کننده در برجام که در مقابل رویکرد آمریکا ایستاده اند، در شورای امنیت آغاز شده است. نبرد پیش رو در سازمان ملل، در واقع بررسی برخورداری آمریکا از قدرت فعال کردن روند بازگشت مجازات‌ها و یا عدم امکان آن برای این کشور است.
