چالش اصلی در مسیر اسنپ‌بک
سرنوشت اسنپ بک و فعال کردن بند ماشه به این بستگی دارد که آمریکا توان استفاده از دابل وتو را خواهد داشت یا خیر. دابل وتو یک رویه حقوقی در شورای امنیت است که بر اساس ماده ١٠٩منشور ملل متحد از سال ١٩٤٦به این سو بارها و بارها مورد استفاده قرار گرفته است.
منظور از این اصطلاح استفاده یک عضو دایم شورای امنیت از حق وتو علیه قطعنامه پیشنهادی است که خود مطرح می کند.این اتفاق زمانی رخ می دهد که اعضای دایم شورای امنیت پیرامون یک مساله اختلاف نظر شدیدی دارند و امکان اجماع به هیچ شکل وجود ندارد.
در مورد اخیر نیز در مورد صلاحیت آمریکا در استفاده از قطعنامه ٢٢٣١ و فعال سازی بند ماشه اختلاف نظرها آنچنان است که تصور اجماع بعید به نظر می رسد.از همین رو مخالفان در نفی حق امریکا در استفاده از اسنپ بک قطعنامه رویه ای یا آیین نامه ای را در قالب یک نوتیفیکشین مطرح خواهند کرد.
>>>> در همین رابطه بخوانید؛
چالش‌های آمریکا در فعال‌سازی مکانیسم ماشه
قطعنامه های رویه ای برخلاف قطعنامه های بنیادین ذیل بند٢٧منشور ملل. تعریف می شوند و بر مبنای فرمول رای گیری یالتا با رای اکثریت (٩رای)و بدون برخورداری اعضا از حق وتو به تصویب می رسند.در حالیکه در مدل قطعنامه های بنیادین حق وتو فعال می شود.
با این ملاحظات به احتمال زیاد در صحن شورای امنیت در ابتدا قطعنامه رویه ای مخالفان به رای گذاشته می شود ولی پس از آن آمریکا به این موضوع اعتراض خواهد کرد و مدعای آن می شود که این موضوع بنیادین است و نه رویه ای.پس خواهان رای گیری در مورد یک پرسش ابتدایی و مقدماتی می شود تا پس از روشن شدن آن تکلیف قطعنامه مخالفان نیز روشن شود.
در این پرسش ابتدایی این موضوع مطرح می شود که ایا قطعنامه پیشنهادی اروپا،روسیه و چین رویه ای است؟و در اینجا آمریکا خود به این پرسشی که در قالب قطعنامه مطرح کرده است پاسخ منفی می دهد تا در مرحله بعدی بتواند قطعنامه مخالفان را در قالب قطعنامه بنیادین وتو کند.اگر رویه شورای امنیت را تا سال١٩٥٠در نظر بگیریم همین یک رای منفی برای وتوی مضاعف ایالات متحده کفایت خواهد کرد تا قطعنامه رویه ای مخالفان به قطعنامه بنیادین تبدیل شود و پس از آن دوباره واشنگتن آن را وتو کند.
این رویه بوضوح در مورد اسپانیا در سال١٩٤٦،مورد یونان در سال١٩٤٧ و مورد چکسلواکی در سال١٩٤٨اتفاق افتاد و در همه این موارد شوروی با استفاده از دابل وتو مانع از تحقق اهداف غرب در صحن شورای امنیت شد.اما بدلیل مسدود شدن تصمیم گیری در شورای امنیت آمریکا و غرب در سال١٩٤٩برای محدود سازی استفاده از وتوی مضاعف تصمیم گرفتند قطعنامه ای را در مجمع عمومی و نه شورای امنیت به تصویب برسانند.
عنوان قطعنامه"چالش رای گیری در شورای امنیت"و موضوعش ماهیت رویه ای یا آیین نامه ای بودن پرسش ها بود.در پیوست قطعنامه٣٥مورد از تصمیماتی که از نظر مجمع عمومی رویه ای بود،فهرست و بر این مساله تاکید شد که به غیر از این ٣٥مورد تصمیمات غیر رویه ای خواهد بود.بنابراین هدف قطعنامه حذف یک لیست٣٥بندی از فهرست دابل وتو بود.
پس از تصویب این فهرست در آگوست ١٩٥٠توجه شورای امنیت به شکایت چین از تایوان بدلیل تهاجم مسلحانه جلب شد.چین مدعی بود که آمریکا در این ماجرا دخالت مستقیم دارد.نماینده اکوادور پیش نویس قطعنامه ای در این مورد ارایه داد و قطعنامه به شکل رویه ای به تصویب رسید.اما چین معترض بود و خواستار پرسش ابتدایی و مقدماتی در مورد این قطعنامه شد که آیا این رویه ای است یا بنیادین.
در رای گیری تنها چین رای منفی داد ولی رییس شورای امینت برای اولین بار و برغم رای منفی چین به عنوان عضو دایم شورای امنیت و با تکیه بر قطعنامه٢٣٧مجمع،منشور ملل و بیانیه چهار قدرت جهانی از تبدیل قطنامه رویه ای به بنیادی خودداری کرد.البته دو قدرت روسیه و آمریکا در این پرونده هم نظر با رییس شورا بودند.
در سپتامبر ١٩٥٩نیز تیر روسیه به سنگ خورد.در این تاریخ وزیر خارجه لائوس به شورای امنیت در مورد تهاجم نظامی جمهوری دموکراتیک ویتنام شکایت کرد.فرانسه ،بریتانیا و آمریکا قطعنامه رویه ای را در این زمینه به تصویب رساندند.اما نماینده شوروی تاکید کرد که این قطعنامه غیر رویه ای است و از ماهیت بنیادین برخوردار است چرا که اجماعی میان اعضای دایم شورای امنیت وجود ندارد.به همین دلیل رییس وقت شورای امنیت درخواست رای گیری درباره یک سوال مقدماتی کرد مبنی بر اینکه ایا قطعنامه سه کشور غربی رویه ای است؟
شوروی با استفاده از دابل وتو خود به این سوال رای منفی داد تا سپس قطعنامه غرب را وتو کند.فقط روسیه به این سوال رای منفی داد و بدلیل همین تک رای ،رییس شورای امنیت زیر بار تفسیر روسها نرفت و قطعنامه غرب را رویه ای اعلام کرد و بدین ترتیب شوروی برخلاف مورد چکسلواکی در مارس ١٩٤٨موفق به استفاده از دابل وتو نشد.
پس از این تاریخ در کمتر موردی از وتوی مضاعف استفاده شد ولی در قرن ٢١ روسیه مداخلات نظامی خود را در گرجستان،اوکراین و سوریه را با استفاده از دابل وتو به پیش برد ولی تفاوت این دوران با دهه های ٤٠و٥٠میلادی در این است که مسکو در وتوی مضاعف از همراهی چین نیز سود برد.
بطور مثال روسیه و چین در ٤اکتبر ٢٠١١با استفاده از همین دابل وتو علیه پیش نویس قطعنامه غرب وارد عمل شدند.بنابراین اگر رویه دهه١٩٤٠شورای امنیت مبنا قرار بگیرد،آمریکا به تنهایی می تواند ذیل اصل١٠٩منشور ملل از دابل وتو استفاده کند اما در صورت توجه به قطعنامه٢٣٧مجمع عمومی آن زمان در استفاده از این حق نیاز به همراهی یک عضو شورای امنیت (ترجیحا و در اولویت بالا یک عضو دایم)نیز خواهد داشت.
در واقع اضافه شدن یک عضو به این منزله خواهد بود که شک و شبهات در مورد رویه ای بودن قطعنامه مخالفان فعال شدن اسنپ بک افزایش خواهد یافت و رییس شورای امنیت چاره ای جز تبدیل قطعنامه رویه ای به بنیادین نخواهد داشت و این اقدام به منزله فعال شدن مکانیسم ماشه خواهد بود.
بدلیل همین ملاحظه ما اکنون با یک ویترین حقوقی زیبا و شیک مواجه هستیم و یک پشت صحنه زشت و پلشت از نبرد سیاسی غول های جهانی.در اینجا هیچ بعید نیست که واشنگتن ،لندن یا پاریس و حتی پکن را با استفاده از اهرم های اقتصادی تحت فشار بی سابقه و تهدیدات کم سابقه برای همراهی با آمریکا قرار دهد.با این همه به نظر می رسد فردای روز سی ام از زمان ارایه نوتیفیکیشن آمریکا به شورای امنیت عصر تلخ و تراژیکی برای نظام جهانی آغاز خواهد شد:عصر چندپارگی در نظام بین الملل.
