نسبت میان اعتراضات اصفهان و مذاکرات وین از نگاه اکونومیست

به گزارش اقتصادنیوز، هفته‌نامه اکونومیست در شماره جدید خود در مطلبی به تشریح فضای حاکم بر مذاکرات وین پرداخته و با توجه توالی زمانی این گفتگوها و اعتراضاتی که نسبت به معضل کمبود آب در بستر خشکیده زاینده‌رود اصفهان شکل گرفت، نسبتی که به زعم این نشریه می توان میان این دو موضوع کلیدی برقرار کرد را تبیین کرده است.

اکونومیست در این مطلب با عنوان «دژاوو در وین؛ ایران نیازمند آب است، نه اورانیوم»، نوشته است: از سرگیری مذاکرات هسته ای با اعتراضات بر سر آب در هم آمیخته است؛ ناآرامی‌ها یادآور آن چیزی است که یک توافق می‌تواند برای کشور به ارمغان بیاورد.

هوای سرد وین، فضای تیره دیپلماسی 

در ادامه این مطلب آمده است: جو در وین به اندازه کافی تیره و تار است. در 29 نوامبر، دیپلمات‌ها برای مذاکرات بیشتر به منظور نجات توافق هسته‌ای که ایران با شش قدرت جهانی در سال 2015 امضا کردند، گرد هم آمدند. دو طرف اصلی مذاکرات، آمریکا و ایران، مستقیماً گفتگو نمی کنند. در عوض دیپلمات‌های اروپایی  نقش واسطه را در دیپلماسی شاتل ایفا می‌کنند و پیام‌هایی را در خیابان‌های سرد شهری که به دلیل قرنطینه کووید-۱۹ خالی و ساکت شده‌، حمل می‌کنند.

برجام محدودیت هایی را برای برنامه هسته ای ایران در ازای لغو بسیاری از تحریم های اقتصادی بین المللی تعیین کرد. دونالد ترامپ در سال 2018 آمریکا را از این توافق خارج کرد. جو بایدن با وعده احیای آن انتخاب شد. این هفتمین دور مذاکرات از زمان روی کار آمدن او در ژانویه است. اما این اولین مورد از زمانی است که همتای ایرانی جدید او، ابراهیم رئیسی، روی کار آمد.

این نشریه بدون اشاره به تأخیر سه ماهه دولت بایدن در آغاز مذاکرات احیای برجام نوشته است: آمریکا در ایجاد این بحران مقصر است، اما [به ادعای اکونومیست] ایران نیز تا حد زیادی در طولانی شدن آن مقصر است. برجام به ایران اجازه می‌داد اورانیوم با خلوص 3.67 درصد غنی سازی کند. [به دنبال خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از توافق، ایران پس از یک سال صبر استراتژیک] در سال 2019 این محدودیت را نقض کرد و به میزان قابل توجهی از آن فراتر رفت. در اوایل سال جاری، اورانیوم را تا 60 درصد غنی کرد.آژانس بین المللی انرژی اتمی سازمان ملل در نوامبر گزارش داد که ایران بیش از 2300 کیلوگرم اورانیوم غنی شده، [11 برابر سطح مجاز در توافق]، ذخیره کرده است. این شامل 17.7 کیلوگرم با خلوص 60 درصد است. همچنین شروع به تبدیل اورانیوم گازی به فلز جامد کرده است؛ گامی کلیدی در کاهش زمان گریز هسته ای و نزدیک شدن به آستانه هسته ای.

اکونومیست مدعی است: ایران اعلام کرده بود که درباره نقض‌های خود صحبت نخواهد کرد، فقط درباره رفع تحریم‌های آمریکا صحبت خواهد کرد. این کشور خواستار قبول تقصیر ایالات متحده برای خروج آقای ترامپ، همراه با غرامت و قول عدم تکرار آن شد. و اگرچه ممکن است خواسته‌ها معقول به نظر برسند، اما برخی از اینها غیرممکن است. آمریکا نمی‌تواند چنین تضمینی ارائه کند؛ همانطور که سایر امضاکنندگان توافق، از جمله خود ایران، نمی‌توانند چنین تضمینی ارائه کنند.

نویسنده در ادامه آورده است: در همین حال، فعالیت هسته‌ای ایران ممکن است به زودی اصل برجام و کارآمدی آن را مورد بحث قرار دهد. حتی اگر اقدامات فراتر از محدودیت‌های برجام متوقف شوند، ایران به دانش ارزشمندی دست یافته است که نمی توان آن را فراموش کرد یا همچون غنی‌سازی اورانیوم به محدودیت‌های پیشین بازگرداند. مقامات آمریکایی ادعا می‌کنند زمان برای احیای توافق کوتاه است، اما از بیان اینکه چه چیزی گامی جبران ناپذیر از سوی ایران است، خودداری می کنند.

انریکه مورا، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، در 29 نوامبر مدعی شد که ایران در نهایت موافقت کرده است که نه تنها درباره تحریم‌های آمریکا، بلکه درباره فعالیت‌های هسته‌ای خود نیز بحث کند. و [به زعم اکونومیست] وضعیت چنان وخیم است که این امر به عنوان یک پیشرفت قابل ارزیابی است.

«تنش آبی» اصفهان و یک یادآوری 

به ادعای این نشریه، در تهران طیف‌های محافظه‌کار اغلب معتقدند برجام ارزش تلاش را ندارد. آنها استدلال می کنند که آمریکا تحریم های غیرهسته‌ای را که اقتصاد ایران را مختل می کند حفظ خواهد کرد. آنها ترجیح می دهند از غرب دوری کنند، تجارت با چین را دنبال کنند و بر ایجاد یک "اقتصاد مقاومتی" در داخل تمرکز کنند.

با این حال وقایع اخیر در خانه، این رویکرد را به چالش کشید. ساکنان اصفهان، در مرکز ایران، روزها در بستر خشک رودخانه‌ای که مارپیچی شکا از میانه شهر می‌گذرد، تظاهراتی برگزار کرده اند. کشاورزان با ناراحتی از خشکسالی طولانی که معیشت آنها را تحت‌اشعاع قرار داده، تظاهراتی را آغاز کردند و خواستار اقدام عاجل دولتی شدند که با مشکلات فراوان و منابع اندک مواجه است.

کم آبی در ایران رایج است. سازمان ملل می گوید که آب قابل دسترس برای هر نفر طی سه دهه گذشته 28 درصد کاهش یافته و به 1675 متر مکعب در سال رسیده است، سطحی که آن را به عنوان "تنش آبی" تعریف می کند. در ماه ژوئیه اعتراضاتی در خوزستان، یکی از استان‌های جنوب غربی برگزار شد، و ساکنان در روزهای شدیداً گرم به کمبود آب و مشکلات دیرینه ناشی از آن اعتراض کردند.

اکونومیست در ادامه مدعی شده است: خشکسالی مستقیماً با تحریم ها مرتبط نیست؛ این خشکسالی از دهه‌ها سوءمدیریت، کشاورزی پرمصرف آب و تغییرات اقلیمی ناشی می شود. با این حال، حتی برای یک دولت همه‌چیز‌تمام، رفع چنین مشکلاتی در شرایطی که تحت تحریم‌هایی است که دسترسی به فناوری خارجی و ارز سخت را محدود می کند، دشوار خواهد بود.

به ادعای نویسنده، این موضوع برای آقای رئیسی مشکل ساز خواهد شد، رئیس جمهوری که در کمپین انتخاباتی خود وعده هایی داد مبنی بر ساخت 1 میلیون خانه جدید در سال (۴ میلیون در ۴سال)، ایجاد تقریباً 2 میلیون شغل تا سال 2023، و مقابله با مشکلات اجتماعی-اقتصادی مختلف ایران.

این نشریه در ادامه مدعی شده است: همزمان با تحلیف آقای رئیسی موانع ورود واکسن کنار گذاشته شد و ایرانی‌ها اکنون کاملاً واکسینه شده‌اند، در حالی که این رقم در زمان روی کار آمدن او 3 درصد بود. رئیس‌جمهور جدید تورهای هفتگی شنود در استان‌های دوردست را آغاز کرده است. آنچه او شنیده است ناامیدی است. ریال در پنج سال گذشته 86 درصد از ارزش خود را از دست داده است. اگرچه تورم در ماه گذشته کاهش یافت، اما همچنان به صورت سالانه حدود 44 درصد است. قیمت غذاهای اصلی مانند شیر، نان و تخم مرغ با نرخ رشد بیشتری در حال افزایش است. تلاش‌ها برای اعمال کنترل قیمت، تفاوت چندانی در نتیجه ایجاد نکرده است. و در این میان اعتراضات آبی در اصفهان یک یادآوری به‌هنگام نسبت به همه این موارد بود.

اکونومیست در پایان مدعی شده است که برخی از طرفین به دنبال تحقق منافع مورد مطالبه ایران بوده اند. حتی اگر آقای ترامپ (یا شخصی مانند او) در سال 2025 به قدرت بازگردد و بخواهد از توافق خارج شود، احیای برجام در حال حاضر برای ایران سه سال کاهش تحریم‌ها و فرصت‌هایی برای سرمایه‌گذاری خارجی می‌دهد: این موقعیتی قوی تر برای آقای رئیسی فراهم می‌کند و مطمئناً بهتر از این است که ایران با دور بعدی «فشار حداکثری» از سوی غرب مواجه شود.

به باور نویسنده، رهبران ایران باید با نگاه به نتایج این رویکرد عمل‌گرایانه (و نیز پیامدهای ناشی از فقدان آن) درباره تعامل با غرب تصمیم بگیرند.