برگ برنده چین؛ الگوی ایران و عربستان روی میز پوتین/اهرم‌های پکن برای دور زدن روسیه و آمریکا

به گزارش اقتصادنیوز، اوت گذشته برای لحظه‌ای کوتاه تصور شد پکن آماده است تا از «مشارکت بدون محدودیت» با مسکو فاصله بگیرد. در آن ماه، شی جین پینگ، رهبر چین، لی هوی، نماینده ویژه خود برای جنگ در اوکراین  را فرستاد تا در مورد فرمول صلح ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین با دیپلمات های چندین کشور از جمله اوکراین و ایالات متحده رایزنی داشته باشد. برمبنای این فرمول از روسیه خواسته شده تا به مرزهای اوکراین در سال 1991 عقب نشینی کرده، جنایتکاران جنگی را به دادگاه های بین المللی فرستاده و به کی یف غرامت بپردازد. این طرح به وضوح نشان دهنده خواست کی‌یف برای پایان درگیری است، و پکن صرفاً با طرح آن اعلام کرد که ممکن است آماده بازی سخت با مسکو باشد.اما اولین مشارکت عمومی چین در بحث درباره آن فرمول آخرین آن مسارکت این بازیگر نیز بود. در 31 مه، پکن اعلام کرد که به 90 کشور دیگر در اجلاس صلح 15 تا 16 ژوئن در سوئیس برای بحث بر اساس پیشنهاد زلنسکی درباره چگونگی پایان دادن به جنگ نخواهد پیوست. سخنگوی وزارت خارجه چین، مائو نینگ، توضیح داد که پکن تنها در صورتی در این اجلاس شرکت می کند که روسیه نیز حاضر باشد. در باب بازی یک بام و دو هوای پکن، نشریه فارن افرز یادداشتی را منتشر کرد. اقتصادنیوز این یادداشت را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «پشت پرده یک اتحاد نامیمون/ چگونه چین با اهرم روسیه از غرب باج می گیرد؟» منتشر شد و در ادامه بخش دوم و نهایی آمده است.

بازی چین در دو زمین غرب و شرق

اقتصاد تنها حوزه ای نیست که چین و روسیه در حال تعمیق روابط خود هستند. آنها همچنین در حال ارائه یک جبهه دیپلماتیک به طور فزاینده واحدی هستند. پوتین و شی اکنون سه بار از زمان آغاز جنگ در اوکراین با یکدیگر دیدار کرده اند و علاقه زیادی به یکدیگر نشان داده اند. شی در سفر به مسکو در مارس 2023، به پوتین گفت که "تغییراتی در حال رخ دادن است که ما 100 سال است مانند آن را ندیده ایم" .او پیشنهاد کرد که رهبران چین و روسیه باید "این تغییرات را با هم انجام دهند." هنگامی که در ماه می امسال با پوتین خداحافظی کرد، دو بار او را جلوی دوربین در آغوش گرفت - کاری که به ندرت انجام می دهد. پیام نزدیکی عمدی و واضح بود.پوتین و شی ممکن است به یکدیگر وابسته باشند، اما پکن همچنین دلیل منفعت طلبانه برای همراهی با مسکو در تلاش های صلح دارد: چین ابتکار صلح خود را دارد و بنابراین می خواهد تلاش های ایالات متحده و اروپا را به چالش بکشد. در 23 می، یک هفته پس از آخرین دیدار شی و پوتین و یک هفته قبل از اینکه چین از شرکت در نشست صلح سوئیس خودداری کرد، وانگ یی وزیر امور خارجه چین با سلسو آموریم، مشاور ارشد امنیت ملی رئیس جمهور برزیل دیدار داشت. در بیانیه مشترکی درباره حل و فصل بحران اوکراین، آنها خواستار برگزاری کنفرانس صلح بین‌المللی شدند که در آن روسیه و اوکراین هر دو نماینده داشته باشند و همه طرح‌های صلح بررسی شوند. (جای تعجب نیست که برزیل نیز از اعزام مقامات بلندپایه به کنفرانس سوئیس خودداری کرده و ممکن است اصلا کسی را اعزام نکند.)

پکن می‌داند که در حال حاضر، پیشنهادش به جایی نمی‌رسد. اما دلایلی برای این باور دارد که اجلاس ژوئن به یک بن‌بست دیپلماتیک ختم خواهد شد که به‌رغم تلاش‌های سازمان‌دهندگان و شرکای اوکراین، پنهان کردن آن دشوار خواهد بود. حتی اگر شرکت کنندگان در اجلاس بتوانند یک بیانیه مشترک نهایی و قانع کننده و طرفدار اوکراین ایجاد کنند، هیچ راهی برای تحمیل آن به کرملین وجود ندارد. در واقع، از آنجایی که بسیاری از کشورهای کلیدی جنوب جهانی فقط هیئت‌های سطح پایین را به اجلاس می‌فرستند یا به کلی از آن صرفنظر می‌کنند، تأثیر عملی بیانیه نشست حتی کمتر از قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل در سال 2022 در انتقاد از روسیه خواهد بود. به عبارت دیگر، چین انتظار دارد که نشست صلح با شکست مواجه شود. این بازیگر بر این باور است که این نشست هیچ کمکی به پیشبرد صلح یا حمایت جهان از خواسته‌های حداکثری اوکراین نخواهد کرد. این شکست ممکن است به پکن فرصتی بدهد تا خود را به یک بازیگر اصلی در تلاش‌های دیپلماتیک تبدیل کند، یا حداقل وانمود کند که یکی از آن‌هاست. به عنوان مثال، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، گفتگوهای محتاطانه در مورد مبادله زندانیان را تسهیل کرده اند. ترکیه در بازگشایی دریای سیاه به روی محموله های غلات نقش اساسی داشت. هر سه کشور روابط خوبی با پکن دارند.

دست بالای پکن

چین احساس می کند می تواند خود را به عنوان یک دلال بزرگ معرفی کند. پکن برگ برنده نهایی را در دست دارد: توانایی آوردن روسیه به میز مذاکره. مقامات روسی ممکن است در ابتدا در سال 2023 به ابتکارات چین توجه کنند، اما از آن زمان چندین بار از پکن به خاطر پیشنهاد این بازیگر تشکر کرده و آمادگی خود را برای مذاکره در صورت پذیرش رویکرد چین اعلام کرده اند. خود پوتین این احساسات را در بیانیه ای به خبرنگاران روسی هنگام خروج از پکن بیان کرد. پوتین گفت: ما بیش از یک بار گفته ایم که معتقدیم چین صادقانه در تلاش است تا این مشکل را حل کند. "این گزینه های مختلفی را ارائه می دهد و بسیار انعطاف پذیر است." این اظهارات حاکی از آن است که پوتین حتی ممکن است با شی به تفاهم رسیده باشد که در آن روسیه موافقت می کند در صورت درخواست پکن در ازای اینکه چین متعهد شود به سوئیس سفر نکند، مذاکره کند.اگر پکن واقعاً بتواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم توافق آتش بس اجرایی کند، می تواند برای جایگاه ژئوپلیتیکی دولت معجزه کند. پکن همچنین کمتر مورد انتقاد آمریکا و اروپا به واسطه حمایتش از حمله پوتین قرار خواهد گرفت. در عین حال، از آنجایی که آتش بس اختلاف ارضی بین مسکو و کی‌یف، موضوع غرامت به اوکراین، یا پاسخگویی در قبال جنایات جنگی را حل نمی کند، تحریم های غرب ادامه خواهد یافت – و تضمین می کند که روسیه از نظر اقتصادی به پکن وابسته است. چین ممکن است اهرم های قدرتمندی در قبال روسیه داشته باشد و در نتیجه در هر مذاکره ای نفوذ کند. اما بلندپروازانه‌ترین سناریو، که در آن پکن نقش اصلی را در پایان جنگ ایفا می‌کند، بعید است تحقق یابد. در حال حاضر، هم کی یف و هم مسکو اشتهایی برای توقف جنگ ندارند. روس ها بر این باورند که خطوط دفاعی اوکراین در نهایت به دلیل محدودیت نیروی انسانی و حمایت غرب از بین خواهد رفت. اوکراین و حامیان آن امیدوارند که پیشروی های روسیه در میدان نبرد کم تر شده و هزینه های غیرقابل تحمل بالایی را به همراه داشته باشد که مسکو را مجبور می کند در اهداف خود تجدید نظر کند. هیچ کدام فکر نمی کنند که درگیری بی پایان باشد.

حتی اگر هر دو طرف آماده گفتگو باشند، نمی توان گفت که چگونه می توانند به یک توافق دست یابند. دو طرف احتمالاً هرگز بر سر وضعیت سرزمین‌های تحت اشغال روسیه به توافق نخواهند رسید، و در صورت موافقت با مخالفت، باز هم باید با خواسته‌های نامربوط و غیرقابل قبول مبارزه کنند. برای مثال، کرملین اصرار دارد که هرگونه توافقی برای پایان دادن به جنگ، منوط به توقف جریان حمایت نظامی غرب از اوکراین، رها کردن کشور در دست پوتین و اجازه دادن به مسکو برای حمله مجدد است. از منظر کی یف ، این امر به طور قابل درک غیرشروع است.روابط چین با متحدان اوکراین - اعم از ایالات متحده و اروپا - یکی دیگر از موانع است. هرگونه مذاکره پیچیده بین روسیه و اوکراین باید با حضور شرکای کی یف باشد. مسکو مایل است حداقل چند مذاکره با واشنگتن داشته باشد – از آنجایی که کرملین ایالات متحده را طرف اصلی مناقشه می داند – و چین نیز می خواهد پایان جنگ را با اصلاح حداقل برخی از جنبه های جنگ مرتبط کند. اما هر دو تلاش باعث ایجاد مشکلاتی می شود. به دلایل اخلاقی، مذاکره واشنگتن با مسکو بدون حضور اوکراینی‌ها دشوار خواهد بود، هرچند غیرممکن نیست. ایالات متحده رویکرد خود در رقابت با چین را رها نخواهد کرد، چه در مورد کنترل صادرات، چه تشدید اتحادهای تحت رهبری ایالات متحده در هند و اقیانوس آرام، یا تعرفه بر محصولات چینی. اقدامات پکن در مورد اوکراین، از جمله تلاش های این بازیگر برای تضعیف کنفرانس سوئیس، اعتماد به چین در پایتخت های کلیدی غربی را از بین برده است.

در نهایت، چین هیچ سابقه اثبات شده ای در مذاکرات پیچیده ندارد. توافق بین عربستان سعودی و ایران چندان قابل اعتنا نیست چرا که ریاض و تهران این فرصت را به پکن دادند تا خود را به عنوان یک میانجی نشان دهد. چین هرگز در دیپلماسی بحران بزرگ پیشتاز نبوده است. فقدان تخیل دیپلماتیک، و امتناع از خطر شکست - به ویژه زمانی که حیثیت شی در خطر است - به احتمال زیاد از نوآوری مورد نیاز برای یافتن راه حل جلوگیری می کند. در واقع، مشخص نیست که آیا چین واقعاً معتقد است که می تواند خصومت ها را متوقف کند یا صرفاً موضع گیری می کند.برای آمریکایی‌هایی که نگران شکست ایالات متحده از پکن هستند، کمبود ظرفیت این کشور ممکن است خبر خوبی به نظر برسد. اما این بدان معنا نیست که واشنگتن کار را آسان تر خواهد کرد. در واقع، شکست چین می تواند تلاش های ایالات متحده را دشوارتر کند. جنگ در اوکراین ممکن است برای منابع غرب و اقتصاد کشورهای در حال توسعه پرهزینه باشد، اما به خوبی با منافع پکن سازگار است. چین قدرت را بر روسیه به دست آورده است، در حالی که حداقل جریمه های اقتصادی و دیپلماتیک را پرداخت می کند. پس چین ممکن است در مسیر باقی بماند. می‌تواند به تمسخر رویکرد غرب در قبال جنگ ادامه دهد و بدون تلاش برای دستیابی به دستاوردهای واقعی، طرفین را به پیروی از رویکرد دیپلماتیک دعوت کند.