شانس آخر برای احیای برجام؟/ روایت لارنس نورمن از جزئیات سفر پزشکیان به نیویورک/ آزمون سخت تیم دیپلماسی دولت چهاردهم
به گزارش اقتصادنیوز، لارنس نورمن، روزنامه‌نگار برجسته آمریکایی با انتشار یادداشتی در وال استریت ژورنال مدعی شده است: «به نظر می‌رسد مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران که با وعده بهبود وضعیت اقتصاد ایران به واسطه تعامل با غرب و کنار زدن تحریم‌های اعمالی علیه برنامه هسته‌ای ایران پیروز کارزار ریاست جمهوری شد، در اولین آزمون دیپلماتیک خود-نخستین سخنرانی‌اش در مجمع عمومی‌سازمان ملل- چالش داشته باشد. دیپلمات‌های غربی مدعی‌اند تا زمانی که انتخابات آمریکا برگزار نشود، تقریباً چشم‌اندازی روشنی برای مذاکره جدی درباره تحریم‌ها وجود ندارد. علاوه بر این، بعید است که پزشکیان با بسیاری از رهبران برجسته اروپایی یا جو بایدن دیداری داشته باشد. همزمان مقامات غربی مدعی‌اند در باب این که سیاست‌های کلی ایران در دروان ریاست مسعود پزشکیان تغییر قابل توجهی را تجربه کند، تردید دارند.»
چشم انداز مبهم سفر به نیویورک
نورمن در ادامه یادداشت ادعایی خود آورده است: «سفر پزشکیان به نیویورک براساس سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل بررسی می‌شود؛ سخنرانی که ساعاتی بعد از سخنرانی جو بایدن ایراد خواهد شد. پزشکیان این فرصت را دارد که با لحنی تازه سیاست خارجی ایران را تبیین کرده و پیامی‌که تهران می‌خواهد پس از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر برای پایتخت‌های غربی به همراه داشته باشد را منتقل کند.»
نیکول گراجوسکی، عضو اندیشکده کارنگی برای صلح بین‌المللی در این باره مدعی شده است: «تصور می‌کنم بدیهی است که سفر پزشکیان به نیویورک فرصتی بزرگ برای تعامل ایران با جهان خواهد بود،. "با این همه بعید است که این سفر دستاوردهای ملموسی داشته باشد.»
به ادعای نورمن، «بخش عمده‌ای از اعضای باتجربه تیم سیاست خارجی پزشکیان همان‌هایی هستند که در تدوین توافق هسته‌ای 2015 شرکت داشتند، توافقی که بخش عمده‌ای از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را در ازای محدودیت‌هایی موقت بر برنامه هسته‌ای این کشور لغو کرد. این گروه به دنبال آن هستند تا زمینه را برای تعامل میان دولت جدید در ایران با پایتخت‌های غربی هموار کرده و در نهایت فرصت‌های دیپلماتیک ممکن را پس از انتخابات ایالات متحده روی میز قرار دهند. پزشکیان در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود که هفته گذشته برگزار شد، بر مضامینی که احتمالاً در بامداد چهارشنبه تکرار خواهد کرد تأکید کرد: «ایران آماده همکاری با متحدان بین المللی برای دستیابی به توافق در مورد برنامه هسته‌ای خود است و برای تعامل با واشنگتن آماده است.» پزشکیان تاکید کرد، «ایران خواهان تنش نیست اما اجازه نمی‌دهد تحت فشار سایر بازیگران وارد گفت و گو و رایزنی شود.»
روزنه‌ای برای تعامل
عدنان طباطبایی، مدیر اجرایی اندیشکده کارپو در آلمان، در این باره مدعی شد: «به نظر می‌رسد پزشکیان برای اجرایی کردن سیاست‌های خود توانسته در داخل به اجماع مورد نیاز دست یابد. شواهد نشان می‌هد که ایران بدین نتیجه رسیده که افزایش سطح تنش با غرب و به ویژه آمریکا، وضعیت معیشت بالاخص اقتصاد کشور را به شکلی منفی تحت تاثیر قرار خواهد داد.» همزمان علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران نیز ادعا کرد که «تیم ایرانی به دنبال استفاده گردهمایی نیویورک برای دریافت تصویری از گزینه‌های دیپلماتیک در صورت بازگشت دموکرات ها به کاخ سفید هستند.»
این در حالی است که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جدید ایران، یکی از چهره‌های شناخته شده در پایتخت‌های غربی است که نقش کلیدی در مذاکره بر سر توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایفا کرد. عراقچی اخیرا اذعان کرد که «توافقنامه 2015 نمی‌تواند به شکل اصلی خود احیا شود»، موضعی که توسط مقامات کنونی آمریکا و اروپا نیز تکرار شده است.
پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای در سال 2018، برنامه هسته‌ای ایران پیشرفت‌های جدی داشت. به گفته آژانس بین المللی انرژی اتمی‌سازمان ملل، در حالی که ایران تاکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش را با لحاظ کردن مقاصد غیر نظامی‌پیش می‌برد، اما نهاد پادمانی ادعای دیگری دارد و «با استناد به افزایش سطح غنی سازی در باب عبور ایران از آستانه گریز هسته‌ای هشدار می‌دهد.» (ادعایی) مقام‌های آمریکایی گفته‌اند که می‌خواهند موضوع برنامه هسته‌ای ایران را از طریق دیپلماسی حل کنند از همین رو طی ۱۸ ماه گذشته، مذاکرات غیرمستقیم پراکنده‌ای با میانجیگری عمان بین دو طرف در مورد مسائل منطقه‌ای و هسته‌ای برگزار شده است. مایکل سینگ، مدیر ارشد سابق امور خاورمیانه فعال در شورای امنیت ملی ایالات متحده، مدعی است «از آنجایی که واشنگتن به دنبال اجتناب از درگیری با تهران است، رویکرد جذاب پزشکیان می‌تواند مخاطبانی داشته باشد.»
توافق‌های محدود در دسترس است؟
به ادعای ناظران، از بسیاری جهات، ایران در پی تنش‌های منطقه‌ای، توان و قدرت منطقه‌ای خود و متحدانش را تقویت کرده است. این کشور همکاری خود با روسیه و چین را عمیق‌تر کرده و تنش‌ها را با برخی همسایگان کاهش داده است، در همین راستا می‌توان به احیای روابط دیپلماتیک ایران و عربستان در مارس 2023 اشاره کرد. موقعیت دیپلماتیک این گروه از بازیگران موجب شده است تا تاثیر منفی تحریم‌های اعمالی غرب کم‌تر احساس شود. با این حال حقیقت این است که تورم بالاست و تحریم‌های ایالات متحده موجب شده تا ایران همچنان برای به دست آوردن ارز مورد نیاز برای فروش نفت خود تلاش کند. برخی از مقامات آمریکایی مدعی‌اند، «در صورت انتخاب کامالا هریس، معاون رئیس جمهور بایدن، توافق منطقه‌ای و هسته ای با ایران یک هدف محتمل خواهد بود.» آنها «امیدوارند که سنگینی مکانسیم ماشه، ایران را برای بازگشت به میز مذاکره ترغیب می‌کند.» واعظ مدعی است که «ایران احتمالاً پذیرای یک سری توافق‌های محدود یا موقت است که مزایایی خاص برای این کشور دارد.»
به ادعای نورمین، در صورت بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، رئیس جمهور ایران ممکن است با وضعیت بسیار متفاوتی روبرو شود. در حالی که برخی از مقامات ایرانی تصور می‌کنند که ترامپ ممکن است به دنبال توافق بزرگ و در عین حال جدید با تهران باشد، رئیس جمهور سابق به نظر چندان مایل نیست تا به سیاست فشار حداکثری اش علیه ایران پایان دهد. با این حال مقامات آمریکایی و اروپایی در اوایل این ماه مدعی شدند که ایران برای اولین بار و علیرغم هشدار پی در پی پایتخت‌های غربی، موشک‌های بالستیک خود را در اختیار روس ها قرار داده است. (ادعایی) تهران از حملات مقاومت به اهداف اسرائیل و نیروهای آمریکایی در منطقه حمایت می‌کند و همزمان نیز آژانس بین المللی انرژی اتمی‌سازمان ملل در اواخر اوت گزارش داد که «ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را به شکلی بی‌سابقه افزایش داده است.» (ادعایی) به گفته یک دیپلمات حاضر، چارلز میشل، رئیس شورای اروپا روز دوشنبه با رئیس‌جمهور ایران در نیویورک دیدار کرد و به او گفت که روابط بین اتحادیه اروپا و ایران در «پایین‌ترین سطح خود» قرار دارد. پزشکیان هفته گذشته هرگونه ادعا در باب ارسال موشک به روسیه را رد کرد و گفت که در دوران ریاستش موشکی منتقل نشده است، با این حال مقامات ایالات متحده این جدول زمانی را رد کرده اند.
