سیگنال کنار زدن برایان هوک و جان بولتون برای ایران؛ ترامپ برای مذاکره با تهران آماده می‌شود؟

به گزارش اقتصادنیوز، امواج میدیا با انتشار یادداشتی مدعی شد: واکنش‌ها در ایران به بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید متفاوت بود؛ محافظه‌کاران با بدبینی رویکرد رئیس جمهوری جدید ایالات متحده را ارزیابی کرده و چهره‌های میانه‌رو به رایزنی‌ها جهت عبور از تحریم‌ها امیدوارند.

ترامپ و آینده روابط ایران و آمریکا

این وبگاه در ادامه مدعی شد: همزمان هم محافظه کاران و هم رئیس جمهوری و تیمش در هشداری آشکار به ترامپ تاکید می‌کنند که جمهوری اسلامی ایران علیرغم فعل و انفعال‌های منطقه تضعیف نشده است. در همین راستا مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری میانه روی ایران گفت: کسانی که در آمریکا و اروپا تصور می‌کنند ایران در ضعیف‌ترین شرایط ممکن قرار دارد، رویاپردازی می‌کنند.

همزمان محسن رضایی، سیاستمدار محافظه‌کار کهنه‌کار و فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تاکید کرد که ایران «قوی‌تر از همیشه» است و ترامپ «نباید فریب ارزیابی‌های دیگران» را بخورد. در همین حال، مقامات دیگر از رئیس جمهور جدید ایالات متحده می‌خواهند تا به سان سال 2017 به اهرم فشار حداکثری متوسل نشود.

ترامپ 21 ژانویه مدعی شد که حملات اسرائیل به اعضای «محور مقاومت» حامی تهران و حمله هوایی اسرائیل به ایران در اکتبر 2024، ایران را در موضع ضعف قرار داده است. جو بایدن، سلف ترامپ، در 15 ژانویه ادعای مشابهی را مطرح کرد. در حالی که پزشکیان و دیگر مقام‌های رسمی ایران استدلال می‌کنند که ترامپ نباید ایران را دست کم بگیرد، چهره‌های دیگر از رئیس‌جمهور آمریکا خواسته‌اند رویکردی «واقع‌بینانه» در قبال تهران اتخاذ کند.

محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس جمهور، در 22 ژانویه در مجمع جهانی اقتصاد در داووس پیشنهاد کرد که ترامپ ممکن است در دوره دوم ریاست جمهوری خود گزینه «عقلانیت» را انتخاب کند. ظریف تاکید کرد: تصمیم ترامپ در سال 2018 برای لغو یکجانبه توافق هسته‌ای ایران در سال 2015 توسط شخصیت‌های جنگ‌طلب در دولت اول او، مانند جان بولتون، مشاور امنیت ملی و برایان هوک، فرستاده ویژه در امور ایران به او تحمیل شد.

توصیه ظریف به ترامپ

ظریف که یکی از مذاکره کنندگان ارشد توافق 2015 بود، از ترامپ خواست تا سیاست «جدی‌تر و واقع‌بینانه‌تر» در قبال ایران اتخاذ کند. او 23 ژانویه با انتشار توئیتی استدلال کرد که "دولت جدید ایالات متحده با خلاص شدن از شر جنگ طلبان گذشته، فرصتی منحصر به فرد برای ایجاد مسیری متفاوت دارد."

ترامپ پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری نوامبر 2024 آمریکا، برایان هوک را مسئول تیم انتقالی وزارت خارجه کرد؛ اقدامی که مورد استقبال منتقدان جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. 

با این حال، ترامپ در 21 ژانویه ناگهان هوک را «اخراج کرد» و گفت که «دیدگاهش با دیدگاه ما همسو نیست». مشخص نیست هوک از کدام سمت برکنار شده است. به موازات آن، رئیس جمهور آشکارا بولتون را به عنوان یک "جنگ طلب" مورد تمسخر قرار داد و به فعل و انفعال‌های امنیتی‌اش پایان داد.

در همان روز، پنتاگون مایکل دیمینو، تحلیلگر سابق سیا را به عنوان مسئول سیاست خاورمیانه پنتاگون معرفی کرد. دیمینو به طور مشخص از رویکردی محدودتر نسبت به منطقه حمایت کرده است. رسانه‌های ایرانی به سرعت پیام احتمالی تغییرات پرسنلی را دریافتند و برخی گمانه‌زنی کردند که ممکن است تغییری در آینده در سیاست ایالات متحده رخ دهد.

تهران تایمز، روزنامه انگلیسی زبان دولتی در ایران، در 22 ژانویه گمانه‌زنی کرد که اخراج یک چهره "تندرو" مانند هوک و انتصاب شخصیتی "عمل گرا" مانند دیمینو ممکن است نشانه "تغییر بالقوه" در رویکرد ترامپ باشد. همزمان خبرگزاری فارس، خاطرنشان کرد که بولتون دیگر از جانب سرویس مخفی ایالات متحده حمایت نمی‌شود و او را فردی «یک بار مصرف» برای ترامپ معرفی کرد.

با این حال، به ادعای ناظران، اکثر رسانه‌های محافظه کار در ایران از بازگشت ترامپ به قدرت نگران هستند. روزنامه کیهان در 22 ژانویه ترامپ را "اخاذ نه معامله گر" توصیف کرد و از کسانی در تهران که از مذاکره با واشنگتن حمایت می‌کنند، انتقاد کرد.

آینده مبهم توافق با تهران

این وبگاه در ادامه آورد، روزنامه خراسان در 22 ژانویه در اشاره آشکار به اظهارات ترامپ درباره تضعیف ایران توسط اسرائیل، استدلال کرد که چنین اظهاراتی «نشان می‌دهد که ترامپ سیاست فشار حداکثری علیه ایران را در دستور کار قرار می‌دهد.

همزمان رسانه‌ها و شخصیت‌های طرفدار اصلاحات در ایران اصرار دارند که تعامل با دولت جدید ایالات متحده تنها راه برای جلوگیری از تحت فشار قرار گرفتن است. سیاست‌های ترامپ در اولین دوره ریاست جمهوری‌اش – که اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار داد – زمینه‌ساز بی‌اعتمادی میان تهران و واشنگتن شد. در سال 2018، ترامپ به طور یکجانبه از برنامه جامع اقدام مشترک دوران باراک اوباما (برجام) خارج شد. او با این کار همه تحریم‌ها را علیه جمهوری اسلامی دوباره اعمال کرد.

ایران ابتدا یک سال صبر کرد تا تعهدات خود را بر اساس توافق کاهش دهد و برنامه هسته‌ای خود را تسریع بخشد. تهران در حال حاضر در حال انباشت اورانیوم 60 درصدی غنی شده است در حالی که برجام سطح غنی سازی را به 3.67 درصد محدود کرده است.

لازم به ذکر است، اورانیوم غنی شده با خلوص 90 درصد موجب شده تا گمانه‌زنی‌هایی ادعایی در باب احتمال عبور ایران از آستانه گریز هسته‌ای مطرح شود. ترامپ در سال 2020 مجوز ترور (شهید) قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس در عراق را صادر کرد.

در پاسخ، ایران به نیروهای آمریکایی در عراق حمله کرد و متعهد شد که شخصیت‌های سیاسی و نظامی آمریکا را که مسئول این ترور هستند را هدف قرار دهد. با این حال، تهران تلاش برای ترور ترامپ را قویا رد کرده است. ترامپ علیرغم خروج از برجام به دنبال توافق هسته‌ای جدید با ایران بود. همین احساس پیش از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر 2024 آشکارا ابراز شد.

تنها گزینه ایران

پس از مذاکرات غیرمستقیم بی‌ثمر با دولت جو بایدن برای احیای برجام، دولت پزشکیان - که از تعامل با غرب برای لغو تحریم‌ها حمایت کرده - ممکن است با فرصتی برای تعامل مستقیم با آمریکا مواجه شود. با تشکیل تیم‌های امنیت ملی و سیاست خارجی ترامپ، ایده روشن‌تری از رویکرد ترامپ در قبال ایران و منطقه گسترده‌تر ظاهر خواهد شد.

با این حال، به نظر می‌رسد که تهران در حال آماده شدن برای مذاکره با واشنگتن است. برنامه هسته‌ای ایران از زمانی که ترامپ در سال 2018 از توافق 2015 خارج شد، به طور قابل توجهی گسترش یافته است. علاوه بر این، مفاد برجام که به کشورهای اروپایی باقی مانده اجازه می‌دهد تا تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند، اواخر سال جاری منقضی می‌شود. این بدان معناست که تهران و واشنگتن احتمالا زمان کمی برای رسیدن به یک نتیجه دوستانه در مورد برنامه هسته‌ای 23 ساله ایران دارند.

در میان تحولات در لبنان و سوریه، ایران توافق آتش‌بس اخیر بین جنبش حماس فلسطین و اسرائیل را به عنوان یک پیروزی توصیف کرده است. اگر توقف در جنگ منجر به توقف دائمی خصومت‌ها شود، می‌تواند مسیری را تهران جهت تعامل با ترامپ فراهم کند.

روزنامه دنیای اقتصاد در 22 ژانویه تاکید کرد که همکاری اقتصادی تنها مسیری است که برای تهران و واشنگتن سودمند است. خبرآنلاین نیز با اشاره به تمایل ترامپ به انجام معاملات، استدلال کرد که دولت پزشکیان "فرصتی منحصر به فرد" برای مذاکره با ایالات متحده دارد.

روزنامه میانه‌روی اطلاعات به نقل از حسین بهشی‌پور، مفسر سیاسی، نوشت ایران باید «با ترامپ مذاکره کند و این کار را مستقیماً انجام دهد».