درگذشت معمار تحریم نفتی اسرائیل/زکی یمانی کسیت؟
به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از یورو نیوز دلیل مرگ او اعلام نشده و بنا بر گزارش روزنامۀ «اوکاز» عربستان، قرار است او در شهر مکه به خاک سپرده شود.
احمد زکی یمانی را نماد رشد قدرت نفتی عربستان در سطح بینالملل میدانند. او در سال ۱۹۶۲ میلادی وزیر نفت شد و این مقام را تا سال ۱۹۸۶ میلادی در اختیار داشت.
برعهده داشتن وظیفۀ اداره امور نفتی عربستان، بزرگترین تولید کننده نفت جهان آن هم برای مدت ۲۴ سال، و ایفای نقشی موثر در شوکهای نفتی دهه ۹۰ میلادی و سپس در راه ملی شدن نفت این پادشاهی، باعث شد تا زکی یمانی به شهرتی جهانی برسد.
او اولین نماینده عربستان سعودی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت یا «اوپک» بود و به دلیل رفتار آرامی که در جریان مذاکرات داشت، به سرعت به چهرهای شناخته شده در میان همتایانش تبدیل شد. پس از او نیز وزرای نفت سعودی همواره سعی داشتند رفتارهای او را تقلید کنند.
احمد زکی یمانی از همان ابتدای تاسیس اوپک، به عربستان کمک کرد تا به موقعیتی برجسته در این اتحاد نفتی برسد و لطف تلاشهایش، پادشاهی سعودی همچنان نیز یک عضو تاثیرگذار در اوپک و تصمیم گیریهای آن باقی مانده است.
مدیریت این وزیر خوشپوش بر صنعت نفت عربستان، باعث تقویت نفوذ این کشور در بازارهای جهانی و قیمت گذاریها شد؛ چیزی که تا پیش از آن تحت سلطه سیاستهای اقتصادی کشورهای غربی بود.
به گزارش شانا زکی یمانی، در فاصله سالهای ۱۹۶۲ تا ۱۹۸۶ بهعنوان وزیر نفت این کشور فعالیت میکرد و ۲۵ سال همهکاره سازمان کشورهای صادر کننده نفت بود. وی که مدرک تحصیلی خود را در رشته حقوق از دانشکده حقوق دانشگاه نیویورک، دانشکده حقوق هاروارد و دانشگاه اکستر – در مقاطع لیسانس تا دکترا- دریافت کرده بود، پس از بازگشت به عربستان بهسرعت جذب دولت و به یکی از مشاوران ارشد دولت عربستان بدل شد.
وی را یکی از مهمترین افراد در شکلگیری شرکت ملی نفت عربستان و سازمان کشورهای صادرکننده نفت در دنیا میدانستند و آکسفورد از او به نام «مرد تاریخ ساز در صنعت نفت» نام برده بود.
دانشگاه آکسفورد در بخش بیوگرافی افراد مطرح در حوزه انرژی، نام احمد زکی یمانی را ثبت کرده است، طبق اطلاعات این دانشگاه، زکی یمانی معمار سیاستهای اصلی انرژی در عربستان و خاورمیانه است و یکی از تاثیرگذارترین سخنگوهای نفتی این کشور در طول تاریخ به شمار میآید.
مهارت وی در سخنوری و فن مذاکره به اندازهای بالا بود که هنری کیسینجر در کتاب خاطرات خود دربارهاش نوشته است: «قرار گرفتن در مقابل زکی یمانی به معنای شکست در مقابل فن و قدرت مذاکره اوست، زکی یمانی همیشه میتوانست طرف مقابل خود را در مذاکرات مغلوب کند و آنها را به همراهی با سیاستهای خود وا دارد.»
نخستین شغل زکی یمانی چه بود
زکی یمانی در سال ۱۹۳۰ در شهر مکه متولد شد و پدر و پدربزرگش از مبلغان دینی اسلامی بودند که در کشورهای دیگر مبلغ دینی بودند، وی که سالها عمرش را صرف تحصیل در زمینه حقوق کرده و در برترین دانشگاههای دنیا این دورهها را گذرانده بود، پس از بازگشت به عربستان به سرعت جذب کارهای دولتی شد.
نخستین شغلش در فاصله سالهای ۱۹۵۶ تا ۱۹۵۸ بود که مشاور قانونی دپارتمان نفت و مالیات در وزارت امور مالی این کشور بود اما به این شغل قانع نبود و در کنار آن یک شرکت مشاوره حقوقی خصوصی را در شهر جده، راهاندازی کرد و کار در این شرکت حقوقی خصوصی را تا پایان سالهای کارش در دولت و وزارت نفت، ادامه داد.
از سال ۱۹۵۸ میلادی وی برای دو سال مشاوره قانونی و حقوقی هیئت وزیران را بهعهده گرفت و در سال ۱۹۶۰ بهعنوان وزیر کشور انتخاب شد و به تدریج در شکلگیری شرکت نفت و اوپک و تثبیت جایگاهش به عنوان وزیر نفت عربستان گام برداشت.
پیشنهاد دهنده طرح ایجاد شرکت ملی نفت عربستان
در سال ۱۹۶۲ سازمان مواد معدنی و نفت یا به اختصار پترومین درعربستان راهاندازی شد که از ابتدا با هدف تبدیل به شرکت ملی نفت بود، طرح اولیه ایجاد این شرکت ازسوی زکی یمانی و با توجه به ضرورت سرمایهگذاری روی این صنایع و کسب درآمد بیشتر از صنعت نفت ارائه داده شد.
آکسفورد پرس در این زمینه نوشت: دو سال پس از تاسیس شرکت پترومین، وزارت نفت در عربستان بهطور رسمی راهاندازی شد و هدف از شکلگیری این وزارتخانه ایجاد مهارتهای لازم برای کارشناسان و مهندسان این کشور با هدف توسعه صنعت نفت و مدیریت شرکت ملی نفت عربستان بود.
در این زمان بود که اهمیت صنعت نفت در اقتصاد کشورو توسعه اقتصادی دنیا در حال شکلگیری بود وعربستان با توجه به حجم بالای ذخایر تایید شده نفتی، نقش مهمی در این عرصه ایفا میکرد.
بنیانگذار سازمان کشورهای عرب صادرکننده نفت (اوآپک)
در همین سالها بود که زکی یمانی زمزمههای ایجاد سازمان کشورهای عرب صادرکننده نفت را مطرح میکرد. دیدگاهی بزرگ که قدرت زیادی برای شرکتهای نفتخیز عربی ایجاد میکرد.
در کتاب «اوپک: بیست سال و بیشتر» که در سال ۱۹۸۲ میلادی منتشر شد درباره نقش زکی یمانی در شکل گیری این سازمان آمده است: «زکی یمانی نقشی مهم در توسعه دیدگاه شکلگیری اوپک داشت. وی در سال ۱۹۶۷ و در سالهایی که جنگ اعراب و اسرائیل رخ داده بود در مخالفت با استفاده از ابزار تحریم نفتی اعراب صحبت کرده بود. تحریم نفتی سال ۱۹۶۷ تاثیر گذار نبود ولی تجربهای در اختیار زکی یمانی قرار داد که از نظر او منافع سیاسی ایجاد سازمان کشورهای صادر کننده نفتی عربی را به تصویر میکشید.در همین زمان بود که او به عنوان یکی از پیشگامان شکلگیری این سازمان در سال ۱۹۶۸ بود و در این سال سازمانی به نام سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت (OAPEC) را تاسیس کرد. اعضای این سازمان کشورهای عربستان، کویت و لیبی بودند و در سال ۱۹۷۰ عراق و سوریه و مصر هم به سازمان اضافه شدند.
ایده ایجاد شرکت ملی نفت عربستان و سازمان کشورهای عرب صادرکننده نفت، زکی یمانی را برای همیشه در تاریخ عربستان ماندگار کرد اما در زمانی که تحریم نفتی سال ۱۹۷۳ اتفاق افتاد، اوپک به عنوان سازمانی که کشورهای نفتخیز غیرعربی هم عضوش بودند، شکل گرفت و سپس تحولاتی که در جریان گروگانگیری شماری از وزیران نفت عضو اوپک در نشست برگزار شده در وین رخ داد، نامش را برای همیشه در تاریخ صنعت نفت دنیا ثبت کرد. نام یمانی به عنوان بخشی از تاریخ سیاستگذاریهای مهم نفتی و تاریخ صنعت نفت دنیا باقی میماند.