نرخ رسمی دلار منتظر یک مجمع

به گزارش اقتصادنیوز، شصتمین دوره برگزاری بانک مرکزی در سال 99 تا کنون برگزار نشده است. این در حالی است که مجمع بانک مرکزی باید تا پاپان تیر برگزار شود. تاخیر این دوره در  ده سال گذشته بی سابقه بوده است مجمع بانک مرکزی از چه منظر اهمیت دارد؟ و چرا در سال جاری برگزاری آن مهم تر است؟ کارشناسان اعتقاد دارند مجمع بانک مرکزی از جنبه خارجی به جهت علامتی که به نهادهای مالی دنیا می دهد مهم است و از جنبه داخلی به جهت تعیین تکلیف نرخ تسعیر ارز.

رصد 5 ماموریت در یک نشست سالانه

 مجمع عمومی بانک مرکزی سالانه و با ریاست رئیس‌جمهور برگزار می‌شود. وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، وزیر صنعت،معدن و تجارت و یک نفر از وزرا به انتخاب هیات‌وزیران از اعضای اصلی مجمع هستند. براساس قانون پولی و بانکی کشور، مجمع عمومی بانک مرکزی دارای ۵ وظیفه اصلی است.

اول: رسیدگی و اظهارنظر نسبت به گزارش وضع بانک که رئیس‌کل بانک به مجمع داده است.

دوم: انتخاب هیات نظار

سوم: تصویب ترازنامه بانک و پیشنهاد تقسیم سود.

چهارم: تصویب گزارش سالانه و عملیات بانک قبل از تقدیم به هیات دولت

و در نهایت، اتخاذ تصمیم نهایی نسبت به نظریات و تصمیمات هیات نظار.

اصولا در مجمع عمومی بانک مرکزی رئیس‌کل بانک مرکزی گزارشی از اهم سیاست‌ها و فعالیت‌های بانک مرکزی و آخرین تحولات اقتصادی ارائه می‌کند. علاوه‌بر این، در این جلسه رئیس‌جمهوری نیز به‌عنوان رئیس مجمع سخنرانی خواهد داشت.  اما برگزاری این مجمع از دو جهت اهمیت دارد. خارجی و داخلی.

اهمیت خارجی مجمع عمومی بانک مرکزی

 بررسی سالانه صورتهای مالی در هر بانک یا نهاد اقتصادی بیانگر شفافیت و صداقت در عملکرد آن نهاد است. مهمترین نهاد اقتصادی در هر کشور از جنبه بین المللی بانک مرکزی آن کشور است. بانک مرکزی علاوه بر سکانداری سیاست های پولی ناظر بخش بانکی نیز است.

در دنیای امروز نظام بانکی ریز ساخت تجارت یک کشور را شکل می دهند، بانک مرکزی به عنوان بانک مادر و ناظر بر این بازار در کانون ارزیابی سرمایه گذاران و شرکای خارجی جدید قرار دارد. بنابراین شفافیت عملکرد در این نهاد سبب بالاتر بودن اعتبار بانک نزد بانکها و نهادهای بین المللی و موسسات مالی و مشاوره ای خارج از کشور خواهد شد.

نهایی شدن گزارش ها و صورت های مالی نیازمند برگزاری مجمع است با این حساب برگزاری مجمع  به معنای شفافیت و حسابرسی قوی  بوده که موجب دید مثبت سرمایه گذاران درخارج از کشور شده و میتواند خود آغاز گر بسیاری از مذاکرات بین المللی باشد.

در مقابل در صورتی که به هر دلیلی این نهاد نتواند در موعد مقرر مجمع عمومی خود را برگزار کند به معنای حسابرسی ضعیف، عدم شفافیت و... بوده از اعتبار آن برای معاملات در خارج از کشور کاسته می شود. 

اهمیت داخلی مجمع عمومی بانک مرکزی

جنبه اهمیت دیگر این عمل در داخل کشور است. اهمیت داخلی به این معناست که برگزاری مجمع عمومی بانک مرکزی 3 جز مهم در داخل کشور را تعیین تکلیف میکند.

1- ارزش گذاری و تجدد ارزیابی های دارایی های خارجی بانک مرکزی:  از لحاظ حسابرسی و مالی در این مجمع ارزش گذاری دارایی و منابع دولتی بر مبنای نرخ ارز رسمی انجام می شود .در حال حاضر که نظام چندگانه ارزی برقرار است و دولت نیز حداقل سه نرخ ارز را به رسمیت می شناسد 4200، قیمت ارز نیما و قیمت ارز سنا مبنای نرخ ارز می تواند تعیین کننده باشد. تاکنون در محاسبات بانک مرکزی این رقم  4 هزار و 200 تومان بوده است. اما هر تغییری در این مبلغ ارزش ریالی دارایی های خارجی بانک مرکزی را تغییر داده و وضعیت این بانک را در صورتهای مالی خارجی خود تغییر خواهد داد.

2- تعیین تکلیف مطالبات بانک مرکزی از دولت در قالب تنخواه و ...: تغییر در نرخ تسعیر که از لحاظ مالی در این مجمع صورت می گیرد می تواند وضعیت دارایی های ریالی بانک مرکزی را درداخل کشور نیز تغییرداده و موقعیت این بانک را از لحاظ طلبکار و بستانکار بودن جابجا کند. از طرفی مهمترین طرف مالی بانک مرکزی دولت است. برای مثال بالا بردن نرخ تسعیر ممکن است این انگیزه را به وجود آورد که دولت از محل دریافت یا تهاتر مابه التفاوت نرخ تسعیر تعهدات خود با بانک مرکزی یا سایر بانک ها را تسویه کند.این اقدام پیش از این دراواخر دولت محمود احمدی نژاد رخ داد. در آن موقع دولت وقت سعی کرد بخش مهمی از بدهی های خود به بانک مرکزی را از این طریق پاک کند.

3- سود و زیان بانک مرکزی: از آنجا که گزارش هیات نظار درخصوص ترازنامه و صورت‌های مالی بانک مرکزی تصویب می‌شود. ترازنامه پس از تصویب مجمع عمومی به دولت تسلیم شده و در روزنامه رسمی کشور درج می‌شود.

ترازنامه سالانه بانک مرکزی تعیین کننده شفافیت عملکرد بانک مرکزی بوده و از این حیث تاثیر بسزایی را در اعتبار این نهاد در داخل کشور نیز خواهد گذاشت.

رکورد تاخیر مجمع بانک مرکزی در یک دهه گذشته

طبق قانون پولی و بانکی تاریخ برگزاری این مجمع در هر سال باید حد اکثر تا پایان تیر ماه سال بعد باشد. مرور یک دهه گذشته نشان می دهدکه دیرترین موعد برگزاری تاکنون در سال 97 رخ داده که  7 ماه و 13 روز دیرکرد داشته است.

اما  سال جاری با گذر از رکورد ثبت شده در سال 1397، میزان تاخیر به 7 ماه 16 روز تا 16 اسفند رسیده است.هنوز اطلاعی در مورد برگزاری شصتمین مجمع عمومی بانک مرکزی اعلام نشده است.مجمعی که امکان دارد یک پرونده باز داشته باشد نرخ تسعیر ارز.

دعوای دو دیدگاه درباره نرخ ارز رسمی

 در حال حاضر اگرچه نظام ارزی ایران چند نرخی است اما نرخ رسمی که بر پایه آن منابع ارزی به ریال تبدیل می شود نرخ دلار 4200 تومان است. در واقع این قیمت به عنوان نرخ مرجع ارز از سوی بانک مرکزی به رسمیت شناخته می شود و مبنای عملیات قرار می گیرد. نهادهای بین المللی همانند IMF و بانک جهانی نیز این نرخ را به رسمیت می شناسند.

از میانه سال جاری دو دیدگاه در دولت شکل گرفته است دیدگاه نخست اصرار دارد که نرخ رسمی از 4200 به نرخ دیگری تغییر کند زیرا این نرخ در اقتصاد ایران کاربرد جدی ندارد و از بازار نیز فاصله دارد. بر اساس این دیدگاه نرخ مرجع ارز نرخی باید باشد که از آحاد اقتصادی به رسمیت شناخته شود. این دیدگاه از سوی معاون اقتصادی رئیس جمهور نمایندگی می شود.

اما دیدگاه دوم اصرار تا زمانی که سیاست تخصیص ارز با نرخ 4200 برقرار است امکان تغییر نرخ مرجع وجود ندارد.

در بودجه سال آینده نرخ ارز محاسباتی به نرخ سامانه ETS تغییر کرد. نرخی که به نظر نزدیک به نرخ سنا است. با این حساب گروه اول یک گام برای تغییر نرخ مرجع ارز برداشته اند. از همین رو برخی تصور می کنند در مجمع عمومی بانک مرکزی گام دوم برداشته شود.

اما دیدگاه دوم تاکید دارد به جهت نظارتی و قانونی امکان ندارد بانک مرکزی ارز خریداری شده با قیمت بالاتر را بر مبنای قیمت دلار 4200 تخصیص دهد. با توجه حفظ این سیاست در سال آینده بنابراین در مجمع امسال هم نباید نرخ تسعیر تغییر کند.

دل نگرانی از نرخ تسعیر ارز

تغییر نرخ تسعیر ارز به شدت دارایی های بانک مرکزی را به جهت ریالی افزایش می دهد. زیرا ذخایر کشور به جای آنکه در 4200 ضرب شود در عدد بالاتری ضرب می شود و طبیعتا ریالی بیشتری نیز نشان می دهد. برخی نگران هستند نیت گروه اول از تغییر نرخ تسعیر شناسایی سود از این محل برای بانک مرکزی و دریافت مالیات باشد. یا همانند دوره محمود احمدی نژاد دولت از بانک مرکزی مطالبه مابه التفاوت کند و بانک مرکزی ناچار شود تفاوت نرخ تسعیر قدیم و جدید را به دولت پرداخت کند.

به زبان ساده از یک عملیات حسابداری درآمد شناسایی شود و چون این درآمد واقعی نیست ما به ازای آن پول چاپ شود و این پول تورم آورد.

اما اگر دولت به این عملیات حسابداری متعهد بماند و افزایش ریالی ناشی از تغییر نرخ تسعیر را درآد لحاظ نکند تغییر ارز مرجع اتفاقی خوبی می تواند برای شفافیت در بخش پولی و مالی کشور باشد.