نقشه جدید ایران برای تصرف بازار عراق
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران؛ در اینباره بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند که برای حضور ایران در بازار عراق ضروری است راهکار جایگزین برای توسعه و حفظ بازار عراق طراحی شود. عــراق را می‌تــوان ازجملــه مهمتریــن همســایگان ایــران دانســت. اشــتراکات مذهبــی در عرصــه عمومــی و رســمی، مرزهـای طولانـی مشـترک، روابـط گسـترده اقتصـادی و موضوعاتـی ماننـد مبـارزه بـا تروریسـم از یکسـو و اختلافـات دیرینـه مـرزی و جغرافیایـی، رقابـت بـر سـر نفـوذ منطقـه‌ای در برخـی دوره‌هـا و شـکل‌گیری و تشـدید دوگانه‌هـای ملی-مذهبـی از سـوی دیگـر، مسـائل مهـم تأثیرگـذار در روابـط تهـران و بغـداد طـی دهه‌هـای اخیـر بـوده اسـت. ایــن اهمیــت، شــناخت تحــولات عــراق را ضــروری می کند. از سوی دیگر ارزیابــی روندهــا و رویدادهــای ســالهای اخیـر نشـان می‌دهـد عـراق در مسـیر برخـی تحـولات سیاسـی، اقتصـادی و حتـی فرهنگـی قـرار دارد و نظـام تحلیلـی و تصمیم‌گیـری در ایـران بایـد شـناخت خـود نسـبت بـه جایـگاه در حـال تحـول ایـن کشـور را بـه روزرسـانی کنـد. در این گزارش بر این نکته تاکید شده است که برای حضور ایران در بازار عراق ضروری است راهکار جایگزین برای توسعه و حفظ بازار عراق طراحی شود.
عراق امروز دوم گام اساسی را در دستور کار قرار داده است،به این منظور گام‌های تدریجی این کشور برای بازسازی اقتصادی و اولویت دادن به تنش‌زدایی در سیاست خارجی مورد بررسی قرار گرفته و در گام دوم نیز، چالش‌ها و فرصت‌های روابط اقتصادی ایران و عراق مورد بازبینی قرار گرفته و همچنین احتمالاتی درباره روندهای آتی این کشور مطرح شده است.
از سوی دیگر راهبردهای باهدف اصلاح بخش عمومی و کاهش وابستگی به نفت، و تلاش این کشور برای حمایت از تولید داخلی نیز تاکنون نتوانسته راه به‌جایی ببرد. اما عراق همچنان با جدیت به دنبال بازسازی اقتصادی است. از سوی دیگر، درک گسترده مردم این کشور از تاثیر منفی منازعات منطقه‌ای و بین‌المللی بر ثبات و توسعه اقتصادی عراق، تقویت گفتمان‌های ملی‌گرایی و عرب‌گرایی و نیز محدودیت‌های ژئوپلیتیک این کشور باعث شده تا رفع تنش از سیاست خارجی، به‌ویژه در مراوده با کشورهای عربی نیز در دستور کار حاکمیت این کشور قرار گیرد.
پیچیدیگی رابطه ایران و عراق
اما در باب روابط این کشور با ایران، اگرچه در دو دهه اخیر بنا بر توسعه همکاری‌های چندجانبه قرار داشته، اما پیچیدگی‌های بسیاری نیز در این میان هست که ناشی از عوامل متعدد اقتصادی و غیراقتصادی است. افتراقات فرهنگی و مذهبی، القای نقش منفی برای ایران در توسعه و بازسازی عراق به دلیل مسائل سیاسی، چالش‌های ایجادشده توسط احزاب و گروه‌های سیاسی سنتی در عراق، عدم به روزرسانی سیاست‌های اقتصادی ایران در مقابل عراق، به‌ویژه در مورد ناترازی تجاری و سایر موضوعات حل‌نشده در خلال این روابط، ازجمله این پیچیدگی‌ها است که لزوم بازنگری در سیاست‌های تجاری و غیرتجاری ایران را در قبال عراق یادآوری می‌کند.
لذا بر این اساس می‌توان برخی احتمالات را در مورد آینده روندهای مؤثر بر روابط ایران و عراق در نظر گرفت: اول اینکه در صورت ادامه چندگانگی در سیاست داخلی عراق، مسیر ارتباط دوجانبه ناهموار باقی خواهد ماند؛ دوم اینکه بازار عراق به دلیل توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و اولویت جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای بازسازی کشور بسیار رقابتی‌تر خواهد شد که این مسئله باید توسط ایران مدنظر قرار داده شود؛ سوم اینکه تنوع‌بخشی عراق در مبادی ورودی برای تأمین نیازهای اساسی خود، بر ترکیب صادراتی ایران به این کشور اثرگذار خواهد بود؛ چهارم اینکه عدم آورده اقتصادی قابل‌توجه ناشی از نفوذ ایران در عراق در سال‌های اخیر نشان می‌دهد در نظر گرفتن راهکارهای جایگزین برای توسعه روابط اقتصادی و حفظ بازار عراق از ضروریات است و پنجم و در پایان اینکه گسترش چشمگیر روابط عربستان و امارات با عراق و لزوم رقابت ایران با این دو کشور ازجمله مسائل تعیین‌کننده در آینده روابط دوجانبه ایران و عراق است.
سهم ایران در مناسبات اقتصادی با عراق
با وجود تمام پیچیدیگی ها در رابطه ایران و عراق از منظـر اقتصـادی بـا اسـتقرار نظـام سیاسـی جدیـد در عـراق، روابـط دوجانبـه ایران و عراق روبـه گسـترش بـوده اسـت. عـراق طـی سـال‌های اخیـر عمومـا پـس از چیـن دومیـن مقصـد صادراتـی بـرای ایـران بـوده اسـت. سـهم مهمـی از تجـارت خارجـی ایـران طـی یـک دهـه گذشـته صـادرات بـه عـراق بوده اسـت. همچنیـن براسـاس آمارهـای اولیـه گمـرک، صـادرات ایـران بـه عـراق طـی هفـت نخست سال 1400 حدود 5.48 میلیارد دلار بوده است. بـه عبـارت دیگـر میانگیـن صـادرات ماهانـه ایـران به عراق در هفت ماه نخست سال 1400 بیش از 780 میلیون دلار بوده که بـا توجـه بـه ادوار گذشـته، عـدد قابـل توجهـی محسـوب می‌شـود. مقایسـه میـزان صـادرات ایـران بـه عـراق و دیگـر همسـایگان، اهمیـت ایـن کشـور در تجـارت خارجـی ایـران را نشـان می‌دهـد. زیـرا صـادرات بـه عـراق بـا فاصلـه بالاتـر از کشـورهایی ماننـد امـارات متحـده عربـی و افغانسـتان قـرار گرفتـه اسـت. به گونه ای که سال گذشته بیش از 21 درصد از صادرات کشور صرفـا بـه عـراق بـوده اسـت. ایـن عـدد البتـه بـه غیـر از صـادرات گاز و بـرق، حـوزه گردشـگری، صـادرات خدمـات فنـی و مهندسـی و تجـارت چمدانـی اسـت.
احتمالات آینده
آینـده روابـط اقتصـادی ایـران و عـراق عـلاوه بـر اینکـه بـه راهبردهـا و سیاسـت‌های ایـران بسـتگی دارد بـه تحـولات داخلـی عـراق و شـرایط منطقـه‌ای نیـز وابسـته اسـت. وضعیـت نیروهـای سیاســی عــراق، صورت‌بنــدی دولــت آینــده ایــن کشــور، ســمت و ســوی رقابــت ایــران بــا رقبــای منطقــه‌ای ماننــد ترکیـه و عربسـتان در بـازار عـراق، پیشـبرد پـروژه شـام جدیـد و روندهـای ناشـی از خـروج آمریـکا از عـراق و ورودبازیگرانـی ماننـد چیـن و روسـیه ازجملـه ایـن عوامـل اسـت. با این شرایط می توان گفت ایران برای حضور در بازار عراق ضروری است راهکار جایگزین برای توسعه و حفظ بازار عراق را مدنظر قرار دهد.
